မဟာဗုဒ္ဓဝင်/အခန်း- ၃၂
၁၉၂
အခဏ်း-၃၂
စာလိကတောင်၌ တေရသမဝါ ကပ်တော်မူခြင်း
ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန် ကျောင်းတော်၌ ဝါပကာလ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူကာ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တန်စသော တရားဒေသနာတော်ဖြင့် လူ,နတ်,ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့အား ချေချွတ်ဆုံးမတော်မူ၍ အစဉ်သဖြင့် ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူခဲ့ရာ စာလိကာမြို့သို့ ရောက်တော်မူ၍ ထိုစာလိကာမြို့၏အနီး စာလိကမည်သော တောင်ပေါ်ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ (တေရသမ) တဆယ့်သုံးခုမြောက်ဝါ ကပ်ဆိုသီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲ ဖြစ်လေသည်။
(ဤ၌။ ။ထိုမြို့၏ တံခါးအရပ်ကို ချန်လှပ်၍ မြို့ပတ်ဝန်းကျင်၌ တလျှပ်လျှပ် လှုပ်ရှားသော ညွန်ပျောင်းများ ဝန်းရံလျက်ရှိလေသည်။ ထိုသို့ တလျှပ်လျှပ် လှုပ်ရှားသော ညွန်ပျောင်းများအလယ်၌ မြို့တည်ထားခြင်းကြောင့် အဝေးမှ မြို့ကို ကြည့်ရှုကုန်သောသူတို့၏ မျက်စိအမြင်၌ မြို့ကြီးသည် တလျှပ်လျှပ် တုန်လှုပ် သကဲ့သို့ ထင်ရလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုမြို့၏အမည်ကို စာလိကာမြို့ဟု ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။
ထိုစာလိကာမြို့၏ အနီး၌ တောင်တခုရှိလေသည်။ ထိုတောင်သည်လည်း တတောင်လုံး ဆွတ်ဆွတ်ဖြူနေသောကြောင့် လဆုတ်ပက္ခ ဥပုသ်နေ့၌ ကြည့်ရှုကုန်သောသူတို့၏ မျက်စိအမြင်၌ တလျှပ်လျှပ် တုန်လှုပ်သကဲ့သို့ ထင်ရသောကြောင့် တောင်အမည်သည်လည်း စာလိကတောင်ဟူ၍ ထင်ရှားလေသည်။
ထိုစာလိကတောင်ပေါ်၌ မြို့သူမြို့သား ဒါယကာ ဒါယိကာမ အများတို့က မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက် ကျောင်းတိုက်ကြီးတခု တည်ဆောက် လှူဒါန်းကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တဆယ့်သုံးခုမြောက် (=တေရသမ)ဝါ အခါကာလ၌ ထိုစာလိကာမြို့ကို အမှီဂေါစရဂါမ် ပြုတော်မူကာ စာလိကတောင်ပေါ်ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်)။
၁၉၃
ခေတ္တအလုပ်အကျွေးဖြစ်သည့် မေဃိယထေရ်အား
တရားဟောတော်မူခြင်း
ထိုသို့ စာလိကတောင်ပေါ် ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ တေရသမဝါ ကပ်ဆိုတော်မူသောအခါ အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ပြုစုလုပ်ကျွေးသည့် ခေတ္တအလုပ်အကျွေး = ဥပဋ္ဌာက ဖြစ်လေသည်။
ထင်ရှားစေဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားရှင်မှာ ပဌမဗောဓိခေါ်သော ဝါတော်နှစ်ဆယ်အတွင်း၌ အမြဲပြုစုလုပ်ကျွေးသည့် ဥပဋ္ဌာကမထေရ်ဟူ၍ အမြဲတမ်း မရှိသေးချေ။ တရံတခါ အရှင်နာဂသမာလမထေရ်, တရံတခါ အရှင်နာဂိတမထေရ်, တရံတခါ အရှင်ဥပဝါနမထေရ်, တရံတခါ လိစ္ဆဝီမင်းသားဖြစ်သည့် သုနက္ခတ္တရဟန်း, တရံတခါ (ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ညီ) အရှင်စုန္ဒမထေရ်, တရံတခါ အရှင်သာဂတမထေရ်, တရံတခါ အရှင်မေဃိယမထေရ် ပြုစုလုပ်ကျွေးလေသည်။ ထိုစာလိကတောင်ပေါ် ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ တေရသမဝါ ကပ်တော်မူသောအခါမှာလည်း အရှင်မေဃိယမထေရ်သည်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခေတ္တအလုပ်အကျွေး ဖြစ်လေသည်။
ထိုအခါ တနေ့သ၌ အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုးရပ်တည်ပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဇန္တုရွာသို့ ဆွမ်းခံဝင်လိုပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “မေဃိယ.. ယခုအခါ သွားရန်အချိန်ကို သင်သိ၏ = သွားရန်မှာ သင်၏အလိုအတိုင်းပင် ဖြစ်၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်မေဃိယသည် နံနက်အချိန်၌ ဇန္တုရွာသို့ ဆွမ်းခံ ကြွဝင်တော်မူပြီးနောက် ဆွမ်းကိစ္စပြီးလတ်သော် ထိုရွာမှ ဖဲခဲ့၍ ကိမိကာဠာမည်သော မြစ်ကမ်းသို့ ကြွရောက်ပြီးလျှင် ထို မြစ်ကမ်းနား၌ အညောင်းပြေ စင်္ကြံလျှောက်စဉ် မကျဲသော သစ်ပင်နှင့်
၁၉၄
စိုပြေသော အရွက်ရှိခြင်းကြောင့် စိတ်ကြည်နူးဖွယ်ကောင်းသော, ထူထပ်သော အရိပ်နှင့် မြေနေမြေထား ကောင်းမြတ်သောကြောင့် သာလည်း သာယာလှသော, ဥယျာဉ်အတွင်းသို့ ဝင်သောသူတို့၏ စိတ်နှလုံးကိုလည်း ရွှင်ပြုံးမွေ့လျော်စေနိုင်သော သရက်ခြံ ဥယျာဉ်ကြီးတခုကို မြင်တော်မူလေသည်။ ထိုသို့ မြင်တော်မူလျှင် အရှင်မေဃိယ၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ်-
“ဤသရက်ဥယျာဉ်ကြီးသည် စိတ်ကြည်နူးဖွယ်လည်းကောင်း၏။ သာလည်း သာယာလှ၏၊ စိတ်နှလုံးကိုလည်း ရွှင်ပြုံးမွေ့လျော်စေနိုင်၏။ ဤသရက်ဥယျာဉ်ကြီးသည် တရားအားထုတ်လိုသော အမျိုးကောင်းသား၏အဖို့ရာ တရားအားထုတ်ရန် သင့်လျော်လှဘိ၏၊ ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ခွင့်ပြုတော်မူပါလျှင် ငါသည် ဤသရက်ဥယျာဉ်သို့ တရားအားထုတ်ရန် ပြန်လာပေအံ့”–
ဟု အကြံအစည် ဖြစ်ရှိလေသည်။ (ထိုသရက်ခြံဥယျာဉ် နေရာကား အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် ရှေးရှေးဘဝ အခါများက အစဉ်အတိုင်း ဘ၀ငါးရာဆက်၍ မင်းဖြစ်လျက် မင်းစည်းစိမ် ခံစားသုံးဆောင်ခဲ့ဘူးသော ဥယျာဉ်ဖြစ်လေသည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုဥယျာဉ်ကို မြင်လျှင်မြင်ခြင်းပင် အရှင်မေဃိယမထေရ်၏ သန္တာန်၌ ထိုဥယျာဉ်ဝယ် နေလိုသောစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်)။
ထို့နောက် အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုးထိုင်နေပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မိမိဆွမ်းခံဝင်သည်မှအစ သရက်ဥယျာဉ်သို့ တရားအားထုတ်ရန် ပြန်လာလိုသော အကြံအစည် ဖြစ်သည်တိုင်အောင်သော အကြောင်းအရာများကို အကျယ်အားဖြင့် လျှောက် ထားပြီးလျှင် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်သခင် ရှင်ပင်ဘုရား သည် အကျွန်ုပ်ကို အကယ်၍ ခွင့်ပြုပါမူ အကျွန်ုပ်သည် ထိုသရက်ဥယျာဉ်သို့ တရားအားထုတ်ရန် သွားလိုပါ၏”ဟူ၍ တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။
၁၉၅
ဤသို့ လျှောက်ထားလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်မေဃိယမထေရ်ကို “ချစ်သားမေဃိယ.. ဆိုင်းငံ့ဦးလော့၊ ယခုအခါ ငါဘုရားတပါးတည်းသာ ဖြစ်နေသေး၍ အခြား ရဟန်းတပါးပါး လာသည့်တိုင်အောင် ဆိုင်းငံ့ဦးလော့”ဟု မြစ်ပယ်ဟန့်တား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။
(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်မေဃိယမထေရ်၏ တောင်းပန် လျှောက်ထားချက်ကို ကြားသိတော်မူ၍ စူးစမ်း ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သော် “ထိုမေဃိယရဟန်း၏ ဉာဏ်ပညာကား ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ မရောက်သေး”ဟု သိတော်မူ၍ မြစ်ပယ်လိုရကား “ချစ်သားမေဃိယ.. ဆိုင်းငံ့ဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေသည်။ “ယခုအခါ ငါဘုရား တပါးတည်းသာ ဖြစ်နေသေးသည်”ဟူသော ဤစကားရပ်ကိုကား “ဤသို့ ငါဘုရား မိန့်ကြား ပြောဆိုသည်ရှိသော် ဤမေဃိယရဟန်းသည် ထိုသရက်ဥယျာဉ်သို့ သွား၍လည်း မိမိ၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် မပြည့်စုံလတ်သော် ရွံ့ရှားကြောက်လန့်ခြင်း အလျှင်းမရှိပဲ ငါဘုရားအပေါ် ချစ်ခင်သောစိတ်ဖြင့် တဖန် ပြန်လာလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် ထိုမေဃိယမထေရ်၏ စိတ်နူးညံ့မှုဖြစ်စေရန် မိန့်တော်မူလေသည်)။
နှစ်ကြိမ်မြောက်လည်း အရှင်မေဃိယသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်သခင် ရှင်ပင်ဘုရားမှာ မဂ်ကိစ္စ တဆယ့်ခြောက်ချက် ပြုလုပ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် ပိုလွန်၍ တစုံတခု ပြုဖွယ်ကိစ္စ မရှိတော့ပါ။ ပြုပြီးသည်ကို တဖန်ပြန်၍ ပွါးများရန်လည်း မရှိတော့ပါ၊ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်အတွက်မှာမူ အလွန်အကဲ (မဂ်ကိစ္စ တဆယ့်ခြောက်သွယ်) ပြုဖွယ်ကိစ္စ ရှိပါသေး၏။ ပြုပြီးသည်ကို တဖန်ပြန်၍ ပွါးများရန်လည်း ရှိပါသေး၏။ ဘုန်းတော်သခင် ရှင်ပင်ဘုရားသည် အကျွန်ုပ်ကို အကယ်၍ ခွင့်ပြုပါမူ အကျွန်ုပ်သည် ထိုသရက်ဥယျာဉ်သို့ တရားအားထုတ်ရန် သွားလိုပါ၏”ဟူ၍ တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားပြန်လေ၏။ နှစ်ကြိမ်မြောက်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်မေဃိယမထေရ်ကို
၁၉၆
“ချစ်သားမေဃိယ.. ဆိုင်းငံ့ဦးလော့၊ ယခုအခါ ငါဘုရား တပါးတည်းသာ ဖြစ်နေသေး၍ အခြားရဟန်းတပါးပါး လာသည့်တိုင်အောင် ဆိုင်းငံ့ဦးလော့”ဟု (ရှေးနည်းအတူ) မြစ်ပယ်ဟန့်တား မိန့်ကြားတော်မူပြန်လေသည်။
သုံးကြိမ်မြောက်လည်း အရှင်မေဃိယသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်သခင် ရှင်ပင်ဘုရားမှာ မဂ်ကိစ္စ တဆယ့်ခြောက်ချက် ပြုလုပ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် ပိုလွန်၍ တစုံတခု ပြုဖွယ်ကိစ္စ မရှိတော့ပါ၊ ပြုပြီးသည်ကို တဖန်ပြန်၍ ပွါးများရန်လည်း မရှိတော့ပါ၊ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်အတွက်မှာမူ (မဂ်ကိစ္စ တဆယ့်ခြောက်သွယ်) အလွန်အကဲ ပြုဖွယ်ကိစ္စ ရှိပါသေး၏၊ ပြုပြီးသည်ကို တဖန်ပြန်၍ ပွါးများရန်လည်း ရှိပါသေး၏၊ သို့ပါ၍ ဘုန်းတော်သခင် ရှင်ပင်ဘုရားသည် အကျွန်ုပ်ကို အကယ်၍ ခွင့်ပြုပါမူ အကျွန်ုပ်သည် ထိုသရက်ဥယျာဉ်သို့ တရားအားထုတ်ရန် သွားလိုပါ၏”ဟူ၍ တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားပြန်လေ၏။ (ဤအကြိမ်၌ကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဟန့်တားတော်မမူပဲ “(ချစ်သား မေဃိယ.. ‘တရားအားထုတ်ရန်’ဟု ပြောဆိုသူကို ငါဘုရားတို့သည် အဘယ်သို့လျှင် တားမြစ်စကား ပြောကြားနိုင်ကုန်အံ့နည်း၊ ချစ်သားမေဃိယ.. ယခု သွားရန်အချိန်ကို သင်သိ၏၊ (သွားရန်မှာ သင်၏အလိုအတိုင်း ဖြစ်၏)”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်မေဃိယသည် နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် အရိုအသေပြုကာ သရက်ဥယျာဉ်ရှိရာသို့ သွားရောက်၍ သရက်ဥယျာဉ်အတွင်း ဝင်ရောက်ပြီးလျှင် တခုသော သစ်ပင်ရင်း၌ နေ့သန့်စင်ရန် ထိုင်နေလေ၏။
အရှင်မေဃိယ၏ စိတ်သန္တာန်၌
အကုသိုလ်ဝိတက်များ ဖြစ်ပွါးလာခြင်း
အရှင်မေဃိယထေရ် ယခုထိုင်နေရာ သစ်ပင်ရင်း ကျောက်ဖျာမှာ ရှေးက အစဉ်အတိုင်း ဘဝငါးရာဆက်၍ ပြည့်ရှင်သနင်း မင်းဖြစ်ကာ ဥယျာဉ်ကစားတော်မူစဉ်က အထူးထူးသော
၁၉၇
ကခြေသည်များ ခြံရံလျက် ပျော်ရွှင်မြူးထူး ထိုင်နေဘူးသော ကျောက်ဖျာနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။
ထိုသို့ ထိုင်နေသောအခါ အရှင်မေဃိယထေရ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ထိုင်မိသည့်အချိန်ကစ၍ ရဟန်းအဖြစ်သည် ကင်းကွာ၍သွားသကဲ့သို့ဖြစ်ကာ မင်း၏အသွင်ကိုယူလျက် ကခြေသည်များစွာ ဝန်းရံပြီးလျှင် ထီးဖြူတော်၏အောက်၌ သူမြတ်တို့နှင့်သာ ထိုက်တန်သော ရာဇပလ္လင်၌ ထိုင်နေသကဲ့သို့ (အိပ်မက်ပမာ) ဖြစ်ရှိ၍လာလေသည်။
ထိုသို့ ဖြစ်ရှိလာသောအခါ ထိုမင်းစည်းစိမ်ကို သာယာတပ်မက်သော အရှင်မေဃိယအား ဝတ္ထုကာမနှင့် စပ်ယှဉ်သည့် အကြံအစည်များ တည်းဟူသော ကာမဝိတက် အကုသိုလ်တရားတို့သည် တဖွားဖွားဖြစ်၍ လာကုန်၏။
ထိုအရှင်မေဃိယထေရ်သည် ထိုခဏမှာပင် ခိုးထုပ်ခိုးထည်နှင့်တကွ ဖမ်းယူခဲ့သော ခိုးသူနှစ်ယောက်တို့ကို မင်းထံသို့ ဆောင်ခဲ့၍ ရှေ့၌ ထားအပ်ကုန်သကဲ့သို့ (အိပ်မက်ပမာ) မြင်၍လာလေသည်၊ ထိုခိုးသူနှစ်ယောက်အနက် တယောက်ကို သတ်ဖြတ်ရန် အမိန့်တော်မြတ် မှတ်သောအနေဖြင့် ဗျာပါဒဝိတက်များ တဖွားဖွားဖြစ်၍ လာလေသည်၊ ကျန်တယောက်ကို ထောင်သွင်း၍ အကျဉ်းချထားရန် အမိန့်တော်မြတ် သတ်မှတ်သောအနေဖြင့် ဝိဟိံသာဝိတက်များ တဖွားဖွားဖြစ်၍ လာလေသည်။
ဤသို့လျှင် အရှင်မေဃိယကို နွယ်အပေါင်းက သစ်ပင်ကို ဝန်းရံ ဖွဲ့ယှက်အပ်သကဲ့သို့၎င်း, ပျားကောင်များက ပျားဖွပ်သမားကို ဝန်းရံတုပ်အပ်သကဲ့သို့၎င်း ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက် တည်းဟူသော အကုသိုလ်အကြံအစည် = ဝိတက်သုံးပါးတို့က ပြေးမလွတ်နိုင်လောက်အောင် ဝန်းရံအပ်လေတော့သည်။
ထိုအခါ အရှင်မေဃိယ၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “အိုး.. အံ့ဩဖွယ် ကောင်းလိုက်ပါဘိ၊ အိုး.. မဖြစ်စဘူး အထူးဖြစ်လိုက်ပါဘိ၊ ငါတို့သည်
၁၉၈
ယုံကြည်မှု = သဒ္ဓါတရားဖြင့် လူ့ဘောင်မှထွက်၍ ရဟန်းဘောင်သို့ စင်စစ် ကပ်ရောက်သူများ ဖြစ်ကြပါကုန်၏၊ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက် တည်းဟူသော ယုတ်မာသည့် အကုသိုလ်ဝိတက် သုံးပါးတို့ဖြင့် ကပ်ငြိခံကြရကုန်ဘိ၏”ဟု အကြံအစည် ဖြစ်ပေါ်၍လာလေသည်။
ဤသို့လျှင် အရှင်မေဃိယထေရ်သည် အကုသိုလ်ဝိတက်သုံးပါးတို့ ဝန်းကျင်ပတ်ခြံ ရံအပ်သည်ဖြစ်ရကား ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်နှင့် သင့်လျောက်ပတ်သည်ကို မပြုလုပ်နိုင်ပဲ “ဧကန္တပင် ဤအကြောင်းကို မြင်တော်မူ၍ အရှည်မြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့ကို တားမြစ်တော်မူခဲ့လေသည်”ဟု သတိတရားရရှိကာ “ငါသည် ဤအကြောင်းအရာများကို မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားပေအံ့”ဟု အကြံပြုကာ မိမိထိုင်နေရာမှထ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ရှိတော်မူရာ စာလိကတောင်ပေါ်ကျောင်းသို့ သွားရောက်ကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေပြီးသော် အရှင်မေဃိယသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ထိုသရက်ဥယျာဉ်၌နေသော တပည့်တော်အား ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက် တည်းဟူသော ယုတ်မာသည့် အကုသိုလ်ဝိတက် သုံးပါးတို့သည် ခဏခဏ ဖြစ်ပွါး၍ လာပါကုန်၏။ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. (ထိုသို့ အကုသိုလ်ဝိတက်သုံးပါးတို့ ခဏခဏ ဖြစ်ပွါးလာသောအခါ) တပည့်တော်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ‘အိုး.. အံ့ဩဖွယ် ကောင်းလိုက်ပါဘိ၊ အိုး.. မဖြစ်စဘူး အထူးဖြစ်လိုက်ပါဘိ။ ငါတို့သည် ယုံကြည်မှု = သဒ္ဓါတရားဖြင့် လူ့ဘောင်မှထွက်၍ ရဟန်းဘောင်သို့ စင်စစ် ကပ်ရောက်သူများ ဖြစ်ကြပါကုန်၏၊ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက် တည်းဟူသော ယုတ်မာသည့်
၁၉၉
အကုသိုလ်ဝိတက် သုံးပါးတို့ဖြင့် ကပ်ငြိခံကြရကုန်၏’ဟု ဤအကြံအစည်သည် ဖြစ်ပေါ်၍ လာပါသည်ဘုရား”–
ဟူ၍ မိမိဖြစ်ခဲ့ပုံများကို ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။
(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်မေဃိယထေရ်အား ထိုသရက်ဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်ရန် အဘယ့်ကြောင့် ခွင့်ပြုတော်မူသနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ (အဖြေကား) “ဤမေဃိယရဟန်းသည် ခွင့်မပြုအပ်သော်လည်း ငါဘုရားကို တပါးတည်း ချန်ထားခဲ့ကာ ဧကန်သွားမည်သာဖြစ်၏။ (အကယ်၍ တားမြစ်နေလျှင်) “ပြုစုလုပ်ကျွေးမှု တခုကိုသာ လိုလားပြီး မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့အား သွားခွင့်မပေးသည် ထင်ပါရဲ့”ဟုလည်း အရှင်မေဃိယ၏စိတ်ဝယ် ဖောက်ပြန်ထွေပြား အထင်မှားမှု ဖြစ်လေရာ၏၊ ထိုသို့ အထင်မှားမှု ဖြစ်ခြင်းသည် ထိုမေဃိယရဟန်းအဖို့ရာ ကာလရှည်ကြာ အစီးအပွါးမဲ့ရန် ဆင်းရဲရန် ဖြစ်လေရာ၏”ဟု စောစီးကပင် ကြိုတင် သိမြင်တော်မူသောကြောင့် ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း ဖြစ်လေသည်)။
ဤသို့လျှင် အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် မိမိ၏ဖြစ်ပုံကို ပြန်ကြား လျှောက်ထား၍ ထိုင်နေလတ်သည်ရှိသော် ထိုအခါ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုမေဃိယမထေရ်အား သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော တရားကို ဟောကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ (ပါဠိတော်၌) “အပရိပက္ကာယ မေဃိယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပရိပါကာယ သံဝတ္တန္တိ = မေဃိယ.. တရားငါးမျိုးတို့သည် မရင့်ကျက်သေးသော စေတောဝိမုတ္တိ (=စိတ်၏ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်မှု)ကို ရင့်ကျက်စေရန် ဖြစ်ကုန်၏” အစရှိသည်ကို ဟောကြားတော်မူ၏။ (ထိုတရားဒေသနာပါဠိ၏ မြန်မာပြန် အပြည့်အစုံကို ဥဒါန်းပါဠိ ပိဋကတ်တော်မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ ၁၀၇-မှစ၍ ကြည့်ရှုရာ၏။ ဤဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း၌ကား ဆိုလိုရင်းမျှကို ဖော်ပြပေအံ့)–
“ချစ်သားမေဃိယ.. (ဖော်ပြလတ္တံ့သော) တရားငါးမျိုးတို့သည် မရင့်ကျက်သေးသော စေတောဝိမုတ္တိ (စိတ်၏ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်မှု)ကို ရင့်ကျက်စေရန် ဖြစ်ကုန်၏၊ ငါးပါးတို့ဟူသည်မှာ-
၂၀၀
(၁) မိတ်ဆွေကောင်းကို ပေါင်းသင်းမိခြင်း၊
(၂) သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၊
(၃) (က) အလိုနည်းမှုနှင့် စပ်သောစကား (ခ) ရောင့်ရဲမှုနှင့် စပ်သောစကား (ဂ) ဆိတ်ငြိမ်မှုနှင့် စပ်သောစကား (ဃ) မရောပြွမ်းမှုနှင့် စပ်သောစကား (င) ဝီရိယကို အားထုတ်မှုနှင့် စပ်သောစကား (စ) သီလနှင့် စပ်သောစကား (ဆ) သမာဓိနှင့် စပ်သောစကား (ဇ) ပညာနှင့် စပ်သောစကား (ဈ) မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်နှင့် စပ်သောစကား (ည) ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့် စပ်သောစကား = ဤကထာဝတ္ထုဆယ်ပါး တရားစကားကို ကြားနာစဉ်းစားမှုများခြင်း၊
(၄) အားထုတ်အပ်သော လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း၊
(၅) ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း-
ဤငါးပါးတို့ဖြစ်သည်။
(၁) အမှတ်ပါ မိတ်ဆွေကောင်းကို ပေါင်းသင်းမိမှ ကျန်သော တရားလေးပါးတို့ ပြည့်စုံနိုင်သည်။
ချစ်သားမေဃိယ.. ယောဂါဝစရ ရဟန်းသည် ဖော်ပြရာပါ တရားငါးပါးတို့၌ တည်ပြီးနောက် တဆင့် တက်၍ တရားလေးပါးတို့ကို ပွါးရမည်၊ (က) ရာဂကို ပယ်နိုင်ရန် အသုဘကို ပွါးများရမည်၊ (ခ) ဗျာပါဒကို ပယ်နိုင်ရန် မေတ္တာကို ပွါးများရမည်၊ (ဂ) ဝိတက်ကို ဖြတ်တောက်နိုင်ရန် အာနာပါနဿတိကို ပွါးများရမည်၊ (ဃ) ငါဟူသောမာန်ကို ပယ်နိုင်ရန် အနိစ္စသညာကို ပွါးများရမည်။ မှန်၏- မေဃိယ.. အနိစ္စသညာရှိသူအား အနတ္တသညာသည် ထင်၏။ အနတ္တသညာထင်သူသည် ငါဟူသောမာန်ကို ပယ်ခွါနိုင်၍ ယခု ဘဝ၌ပင် နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်နိုင်၏”-
ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
၂၀၁
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤအကြောင်းအရာကို သိတော်မူ၍ ထိုအချိန်၌-
(၁) ခုဒ္ဒါ ဝိတက္ကာ သုခုမာ ဝိတက္ကာ၊
အနုဂတာ မနသော ဥပ္ပိလာဝါ။
ဧတေ အဝိဒွါ မနသော ဝိတက္ကေ၊
ဟုရာ ဟုရံ ဓာဝတိ ဘန္တစိတ္တော။
ယုတ်ညံ့သော ဝိတက်, သိမ်မွေ့သော ဝိတက်တို့သည် စိတ်သို့ အစဉ်လိုက်တတ်ကုန်၏၊ စိတ်ပေါ်လွင် တက်ကြွမှုကို ပြုတတ်ကုန်၏၊ ဤမနောဝိတက်တို့ကို မသိသူသည် စိတ်မတည်တံ့နိုင်ပဲ အာရုံတခုမှ အာရုံတခုသို့ ပြေးသွားတတ်၏။
(၂) ဧတေ စ ဝိဒွါ မနသော ဝိတက္ကေ၊
အာတာပိယော သံဝရတီ သတီမာ။
အနုဂတေ မနသော ဥပ္ပိလာဝေ၊
အသေသမေတေ ပဇဟာသိ ဗုဒ္ဓေါ။
ထိုမနောဝိတက်တို့ကို သိ၍ ကိလေသာကို ပူပန်စေတတ်သော လုံ့လနှင့် သတိရှိသူ အရိယာသာဝက (သုတဗုဒ္ဓ) ပုဂ္ဂိုလ်သည် စိတ်သို့ အစဉ်လိုက်တတ်, စိတ်ပေါ်လွင်တက်ကြွမှုကို ပြုတတ်သည့် ဝိတက်တို့ကို ပိတ်ဆို့နိုင်၏။ ထိုအရိယာသာဝက (သုတဗုဒ္ဓ) ပုဂ္ဂိုလ်သည် သစ္စာလေးပါးကို သိသည်ဖြစ်၍ ထိုကာမဝိတက်စသည်တို့ကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်စွန့်နိုင်၏-
ဟု ဤဥဒါန်း နှစ်ဂါထာကို မိန့်ဆို ကျူးရင့်တော်မူလေ၏။ (ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား ဥဒါန်းပါဠိအဋ္ဌကထာမှ ထုတ်ဆောင်ဖော်ပြချက်တည်း။)
(ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ ဖွင့်ဆိုချက်ကို ဆက်၍ ပြဆိုပေအံ့)–
၂၀၂
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝိတက်သုံးမျိုးတို့ဖြင့် ကပ်ငြိခံရသောကြောင့် ထိုသရက်တော ဥယျာဉ်အတွင်း၌ တရားအလုပ် အားထုတ်ရန် မတတ်နိုင်ပဲ ပြန်၍ ကိုယ်တော်ထံမှောက် ရောက်ရှိလာသော ထိုမေဃိယမထေရ်ကို-
“ချစ်သားမေဃိယ.. ဆိုင်းငံ့ဦးလော့၊ ယခုအခါ ငါဘုရား တပါးတည်းသာ ဖြစ်နေသေး၍ အခြားရဟန်း တပါးပါး လာသည့်တိုင်အောင် ဆိုင်းငံ့ဦးလော့ဟု တောင်းပန်စကား ပြောကြားသော ငါဘုရားကို တပါးတည်း ထားခဲ့၍သွားသော သင်ချစ်သားသည် ဝန်လေးသောအမှုကို ပြုအပ်မိလေပြီ၊ ရဟန်းမည်သည် ဤကဲ့သို့ စိတ်အလိုအကြိုက် လိုက်ပါသူဖြစ်ရန် မသင့်လျော်ချေ။ ဤစိတ်မည်သည် ပေါ့ပါး လျင်မြန်လှ၏၊ ထိုစိတ်ကို မိမိအလိုသို့ လိုက်ပါစေဖို့သာ သင့်လှ၏”–
ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားနှစ်ဂါထာတို့ကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။
ဖန္ဒနံ စပလံ စိတ္တံ၊ ဒူရက္ခံ ဒုန္နိဝါရယံ။
ဥဇုံ ကရောတိ မေဓာဝီ၊ ဥသုကာရောဝ တေဇနံ။
(မေဃိယ = ချစ်သားမေဃိယ..)။ ဥသုကာရော = ရဲမာန်ဝင့်ကြွား လေးသမားသည်။ တေဇနံ = အဖုအထစ် မပြေပြစ်ငြား ကောက်သောမြှားကို။ ဥဇုံ ကရောတိ ဣဝ = မီးဝယ်ကင်မြှိုက် ကိုယ့်အကြိုက်သို့ အလိုက်သင့်ဆွဲဆောင် ဖြောင့်အောင်ပြုသကဲ့သို့။ (ဧဝံ = ဤအတူ)။ မေဓာဝီ = ထိုးထွင်းသိမြင် ပညာရှင်သည်။ ဖန္ဒနံ = ရူပ,သဒ္ဒ စသည်ဖုံဖုံ ခြောက်အာရုံ၌ တုန်လှုပ်နေသော။ စပလံ = အာရုံတခုတည်း၌ ကြံ့ကြံ့မတည် လျှပ်ပေါ်လော်လည်စွာထသော။ ဒူရက္ခံ = သပ္ပါယအာရုံ တပါးပါး၌ ထား၍မရပဲ စောင့်ရှောက်ရန် ခဲယဉ်းစွာထသော။ ဒုန္နိဝါရယံ = ဝိသဘာဂ အာရုံများ၌ လှည့်ပတ်ကျက်စားသည်ကို
၂၀၃
တားမြစ်နိုင်ခဲထသော။ စိတ္တံ = ထူးထွေဆန်းပြား စိတ်တရားကို။ ဥဇုံ ကရောတိ = ကာယိက, စေတသိက ဝီရိယနှစ်သွယ် မီးဝယ်ကင်မြှိုက် ကိုယ့်အကြိုက်သို့ အလိုက်သင့်ဆွဲဆောင် ဖြောင့်အောင်ပြုလုပ်နိုင်၏။
ဝါရိဇောဝ ထလေ ခိတ္တော၊ ဩကမောကတဥဗ္ဘတော။
ပရိပ္ဖန္ဒတိဒံ စိတ္တံ၊ မာရဓေယျံ ပဟာတဝေ။
(မေဃိယ = ချစ်သားမေဃိယ..)။ ဩကမောကတော = မိမိနေရာ ရေတည်းဟူသော တည်ရာမှ။ ဥဗ္ဘတော = ထုတ်ဆယ်အပ်သည်ဖြစ်၍။ ထလေ = ကြည်းကုန်းထက်၌။ ခိတ္တော = စွန့်ပစ်ချထားအပ်သော။ ဝါရိဇော = ရေ၌ပေါက်ဖွား ငါးသတ္တဝါသည်။ ပရိပ္ဖန္ဒတိ ဣ၀ = မတည်မရပ် တဖျပ်ဖျပ် တုန်လှုပ်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ = ဤအတူ)။ ဣဒံ စိတ္တံ = အာရုံငါးပါး လိုက်စားပျော်ရွှင် ဤစိတ်ဝိညာဉ်သည်။ မာရဓေယျံ = ကိလေသာမာရ် ကိုယ်တွင်းရန်ကို။ ပဟာတဝေ = သမုစ္ဆေဒပဟာန်ဖြင့် ပယ်လှန် ဖြတ်တောက်ခြင်းငှါ။ (ဥဗ္ဘတံ = ကာမနယ်ပယ် ရေပြင်ကျယ်မှ ထုတ်ဆယ်အပ်သည်ဖြစ်၍။ ခိတ္တံ = ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းမှု တည်းဟူသော ကြည်းကုန်းထက်၌ ချထားအပ်သည်ရှိသော်)။ ပရိပ္ဖန္ဒတိ = အာရုံငါးသင်း ရေနှင့်ကင်း၍ ပြင်းစွာအားထုတ်မှု တည်းဟူသော ဝီရိယလေးဆူ အပူရှိန်ဟပ် သေမတတ်လျှင် တဖျပ်ဖျပ်တုန်လှုပ်၍ နေလေ၏။
တရားဒေသနာ ဂါထာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ၌ အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏၊ အခြားများစွာသော သူတို့သည်လည်း သောတာပန်စသည် ဖြစ်ကြလေကုန်၏။
အရှင်မေဃိယမထေရ်အား တရားဟောတော်မူခြင်းအကြောင်း ပြီး၏။
၂၀၄
သာဝတ္ထိပြည်၌ (စုဒ္ဒသမဝါ) ဆယ့်လေးခုမြောက်ဝါ
ကပ်တော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း တဆယ့်သုံးခုမြောက် (=တေရသမ)ဝါကို စာလိကာမြို့ စာလိကတောင်ပေါ် ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ သီတင်းသုံး ဝါဆိုတော်မူကာ မေဃိယသုတ္တန် အစရှိသော ထိုထို တရားဒေသနာတို့ဖြင့် ကျွတ်ထိုက်သော သတ္တဝါတို့အား ချေချွတ်တော်မူပြီးနောက် ဝါကျွတ်သောအခါကို ထိုစာလိကတောင်ပေါ် ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ ချေချွတ်ရမည့်သတ္တဝါ ရှိသေးသရွေ့ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူပြီး၍ ထိုအရပ်မှ ခရီးဒေသစာရီ အစဉ်သဖြင့် ကြွချီတော်မူကာ လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့အား တရားရေအေး အမြိုက်ဆေးကို တိုက်ကျွေးတော်မူလေရာ သာဝတ္ထိပြည်သို့ရောက်သဖြင့် ထိုသာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်၌ တဆယ့်လေးခုမြောက် (စုဒ္ဒသမ)ဝါ ကပ်ဆိုသီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူလေသည်။
သာရိပုတ္တထေရ်ဝတ္ထုကို ဟောတော်မူခြင်း
ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် တပည့်ရဟန်း ငါးရာတို့နှင့်တကွ ဇနပုဒ်ဝယ် ကျောင်းတိုက်ကြီးတခုသို့ ကြွရောက်တော်မူကာ ဝါကပ်ဆိုတော်မူ၏။ ဇနပုဒ်သား လူအများတို့သည် အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်ကို ဖူးမြင်ကြရ၍ ဦးပေါင်းများစွာ ဝါဆိုသင်္ကန်း လှူဒါန်းဖို့ရန် ဝန်ခံစကား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။
အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် ဝါကျွတ်၍ ပဝါရဏာပြုပြီးသော် ဝါဆိုသင်္ကန်းအားလုံး အပြည့်အစုံ မရောက်လာသေးမီပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံသို့ သွားရောက်ဖူးမြော်လိုသည်ဖြစ်၍ ရဟန်းတို့ကို “ငါ့ရှင်တို.. ရဟန်းငယ်များ သာမဏေများအတွက် လူဒါယကာတို့က ဝါဆိုသင်္ကန်းများ ပို့ဆောင်လာလျှင် ခံယူကြ၍ ငါ့ထံသို့ ပို့လိုက်ကြကုန်၊ သို့မဟုတ် ကောင်းစွာသိုမှီး သိမ်းဆည်းထားပြီးလျှင် ငါ့ထံသို့ သတင်းစကား ပါးလိုက်ကြကုန်”ဟု
၂၀၅
မိန့်ဆို မှာထားပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ သွားရောက်တော်မူလေ၏။
သာဝတ္ထိပြည်သို့ ရောက်သောအခါ များစွာသော ရဟန်းတို့သည် “ငါ့ရှင်တို့.. ယခုအခါ၌လည်း သာရိပုတ္တရာထေရ်၏ သန္တာန်ဝယ် တဏှာလောဘ ရှိလေယောင်တကား၊ ထိုသို့ တဏှာလောဘ ရှိသေးသောကြောင့်ပင် ‘လူဒါယကာတို့က ဝါဆိုသင်္ကန်းများ ပို့ဆောင် လှူဒါန်းလာလျှင် မိမိ၏ တပည့်များအတွက် ဝါဆိုသင်္ကန်းများကို ပို့လိုက်ကြကုန်၊ သို့မဟုတ် ကောင်းစွာသိုမှီး သိမ်းဆည်းထားပြီးလျှင် ငါ့ထံသို့ သတင်းစကား ပါးလိုက်ကြကုန်’ဟု ကျန်ရစ်သော ရဟန်းတို့အား အမှာစကား ပြောကြားပြီးမှ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ကြွလာတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်”ဟူ၍ တီးတိုးစကား ပြောကြားကြလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုရဟန်းတို့ရှိရာသို့ ကြွလာတော်မူ၍ “ရဟန်းတို့.. ယခုအခါ အဘယ်စကားဖြင့် ညီမူစည်းဝေး၍ နေကြသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၏၊ ရဟန်းတို့က “ဤမည်သောစကားဖြင့် စည်းဝေးညီမူ၍ နေကြကြောင်း” ပြန်ကြား လျှောက်ထားကြလေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန်းတို့.. ငါဘုရား၏သားကြီး သာရိပုတ္တရာသန္တာန်၌ တပ်မက်တွယ်တာသော တဏှာလောဘ စိုးစဉ်းမျှ မရှိတော့ချေ၊ စင်စစ်သော်ကား ‘လူဒါယကာတို့အား ကုသိုလ်ကောင်းမှုမှ ယုတ်လျော့မှု မဖြစ်ပါစေသတည်း၊ ရဟန်းငယ်များနှင့် သာမဏေများအား တရားသဖြင့် ရအပ်သော သင်္ကန်းလာဘ်မှ ယုတ်လျော့မှု မဖြစ်ပါစေသတည်း’ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားကာ ပြောဆို မှာထားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်”ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင်-
အာသာ ယဿ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။
နိရာသာသံ ဝိသံယုတ္တံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
(ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အိုချစ်သားတို့..)။ ယဿ = အကြင် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်၌။
၂၀၆
အသ္မိံ လောကေ = မျက်မှောက်ပစ္စက္ခ ဤလောက၌၎င်း။ ပရမှိ စ = တမလွန်လောက ဟိုဘဝ၌၎င်း။ အာသာ = တောင့်တလင့်ဆို အလိုရှိငြား တဏှာတရားတို့သည်။ န ဝိဇ္ဇန္တိ = လေးပါးသောမဂ်ဉာဏ် သမုစ္ဆေဒပဟာန်ဖြင့် ပယ်လှန်ဖြတ်ချိုး အမြစ်ပြတ်ကျိုး၍ တစိုးတစိ မရှိကြကုန်။ နိရာသာသံ = တရာ့ရှစ်သင်း တဏှာခပင်းမှ ရှင်းရှင်းလွတ်မြောက်ပြီးသော။ ဝိသံယုတ္တံ = ခပ်သိမ်းသော ကိလေသာတို့နှင့် မယှဉ်မစပ်သော။ တံ = ထိုအာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အဟံ = လူသုံးပါးတို့၏ဆရာ ငါဘုရားသည်။ ဗြာဟ္မဏံ = ဗြာဟ္မဏခေါ်ဆို ပုဂ္ဂိုလ်စင်စစ်ဟူ၍။ ဗြူမိ = ယထာဘူတ သဘာဝအား ဟောကြားသိစေပေ၏။
ဟူသော ဤဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ များစွာသောသူတို့သည် သောတာပတ္တိဖိုလ်စသည်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေကုန်၏။
ဤကား(ဓမ္မပဒ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၆-ဗြာဟ္မဏ၀ဂ်၊ စာမျက်နှာ ၄၂၁-လာ) သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုတည်း။
အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်အပေါ်၌ “တဏှာလောဘ ရှိယောင်တကား”ဟု ရဟန်းတို့ အထင်မှားသကဲ့သို့ပင် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်အပေါ်၌လည်း အထင်မှားမှု ဖြစ်ခဲ့ဘူးလေသည်။ ဝတ္ထုအကြောင်းအရာ ဖြစ်ပုံမှာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုနှင့် အလားတူ၏။ အထူးအားဖြင့် ဤအရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ်၏ ဝတ္ထု၌ကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်မောဂ္ဂလာန်မထေရ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် တဏှာ လုံးဝမရှိကြောင်း ရှေးနည်းအတူ ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင်-
ယဿာလယာ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ အညာယ အကထံကထီ။
အမတောဂဓမနုပ္ပတ္တံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
၂၀၇
(ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အိုချစ်သားတို့..)။ ယဿ = အကြင် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်၌။ အာလယာ = ငြိတွယ်တတ်ငြား တဏှာတရားတို့သည်။ န ဝိဇ္ဇန္တိ = လေးပါးသောမဂ်ဉာဏ် သမုစ္ဆေဒပဟာန်ဖြင့် ပယ်လှန်ဖြတ်ချိုး အမြစ်ပါပြတ်ကျိုး၍ တစိုးတစိ မရှိကြကုန်။ အညာယ = သုံးပါးရတနာ သုံးသိက္ခာနှင့် သံသရာအစွန်း ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်စက်ဝန်းကို ခွဲခြမ်းထင်ထင် အမှန်အတိုင်းသိမြင်၍။ အကထံကထီ = သို့လော သို့လော တွေးတောယုံမှားခြင်း ကင်းရှင်းတော်မူ၏။ အမတောဂဓံ = မသေရာမှန် ပြည်နိဗ္ဗာန်ကို ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်သည်ဖြစ်၍။ အနုပ္ပတ္တံ = အစဉ်တစိုက် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်ဆိုက်တော်မူသော။ တံ = ထိုအာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အဟံ = လူသုံးပါးတို့၏ဆရာ ငါဘုရားသည်။ ဗြာဟ္မဏံ = ဗြာဟ္မဏခေါ်ဆို ပုဂ္ဂိုလ်စင်စစ်ဟူ၍။ ဗြူမိ = ယထာဘူတ သဘာဝအား ဟောကြားသိစေပေ၏။—
ဟူသော ဤဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ များစွာသောသူတို့သည် သောတာပတ္တိဖိုလ် စသည်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေကုန်၏။ (ဓမ္မပဒ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ စာမျက်နှာ ၄၂၂-မှ)။
စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ်ကို ဟောတော်မူ၍
ရှင်ရာဟုလာကို အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်စေတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဖော်ပြရာပါအတိုင်း သာဝတ္ထိပြည်၌ စုဒ္ဒသမ၀ါ ကပ်ဆိုတော်မူပြီး၍ ထိုသာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်း၌ပင် သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲ ဖြစ်လေသည်။ ထိုအချိန်၌ အရှင်ရာဟုလာသည် အသက်နှစ်ဆယ်ပြည့်၍ ရဟန်းပြုပြီးစ ၀ါမရသေးသောရဟန်းငယ် ဖြစ်လေသည်။
ထိုအခါ တနေ့သ၌ နံနက်မိုးသောက်ထအခါ သတ္တလောကကို ရှုကြည့်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်သန္တာန်၌-
၂၀၈
“ရာဟုလာ၏သန္တာန်မှာ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရင့်ကျက်စေတတ်သည့် သဘောတရား (=ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတရား) တဆယ့်ငါးပါးတို့သည် ရင့်ကျက်ကုန်ပြီ၊ ငါဘုရားသည် ရာဟုလာကို တဆင့်တက်၍ အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်ရှိအောင် ချေချွတ်ဆုံးမရမူ ကောင်းလေစွာ့”—
ဟု စိတ်အကြံအစည် ဖြစ်ရှိတော်မူလေသည်။
(ဤ၌။ ။ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတရား = အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရင့်ကျက်စေတတ်သည့် သဘောတရား တဆယ့်ငါးပါးတို့ ဟူသည်မှာ-
(၁)
သဒ္ဓါတရားမရှိသူတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
(၂)
သဒ္ဓါတရားရှိသူတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
(၃)
ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသည့် သုတ္တန်များကို ဆင်ခြင်ခြင်းဟူ၍
(သဒ္ဓါနှင့်စပ်၍ သုံးပါး)
(၄)
ပျင်းရိသောပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
(၅)
လုံ့လကြိုးကုတ် အားထုတ်သူတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
(၆)
သမ္မပ္ပဓာန်နှင့်စပ်သော သုတ္တန်များကို ဆင်ခြင်ခြင်းဟူ၍
(ဝီရိယနှင့်စပ်၍ သုံးပါး)
(၇)
မေ့လျော့သူတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
(၈)
သတိထင်လင်းသူတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
(၉)
သတိပဋ္ဌာန်နှင့်စပ်သော သုတ္တန်များကို ဆင်ခြင်ခြင်းဟူ၍
(သတိနှင့်စပ်၍ သုံးပါး)
(၁၀)
သမာဓိမရှိသူတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
(၁၁)
သမာဓိရှိသူတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
(၁၂)
ဈာန်ဝိမောက္ခနှင့်စပ်သော သုတ္တန်များကို ဆင်ခြင်ခြင်းဟူ၍
(သမာဓိနှင့်စပ်၍ သုံးပါး)
(၁၃)
ပညာမဲ့သူတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
(၁၄)
ပညာရှိသူတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
(၁၅)
နက်နဲသော သုတ္တန်များကို ဆင်ခြင်ခြင်းဟူ၍
(ပညာနှင့်စပ်၍ သုံးပါး)-
ဤတဆယ့်ငါးပါးတို့တည်း။
၂၀၉
ထိုမှတပါးလည်း သဒ္ဓါ, ဝီရိယ, သတိ, သမာဓိ, ပညာ=ဟူသော ဣန္ဒြေငါးပါး၊ အနိစ္စသညာ, ဒုက္ခသညာ, အနတ္တသညာ, ပဟာနသညာ, ဝိရာဂသညာဟူသော ဤနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသညာငါးပါး၊ မေဃိယသုတ္တန် (ဥဒါန်းပါဠိတော်)၌ လာရှိသည့် မိတ်ဆွေကောင်းကို ပေါင်းသင်းမိခြင်း, သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း, ကထာဝတ္ထုဆယ်ပါး တရားစကားကို ကြားနာစဉ်းစားမှုများခြင်း, အားထုတ်အပ်သော လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း, ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း=ဟူသော တရားငါးပါး = ဤသို့အားဖြင့် ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတရား တဆယ့်ငါးပါးတို့ ဖြစ်သတည်း)။
ထိုသို့ အကြံအစည်တော် ဖြစ်ပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နံနက်အခါ၌ သာဝတ္ထိပြည်အတွင်း ဆွမ်းခံဝင်တော်မူပြီးလျှင် ဆွမ်းကိစ္စပြီးဆုံးပြီးနောက် ဆွမ်းခံရာမှ ဖဲကြွတော်မူခဲ့၍ အရှင်ရာဟုလာကို “ရာဟုလာ.. နိသီဒိုင် ထိုင်စရာအခင်းကို ယူခဲ့လော့၊ အန္ဓဝန်တောအုပ်သို့ နေ့သန့်ခြင်းငှါ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်ရာဟုလာသည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံပြီးလျှင် နိသီဒိုင် ထိုင်စရာအခင်းကိုယူလျက် မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်တော်မှ အစဉ်တစိုက် လိုက်ပါလေ၏။
ထိုအခါ (လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်က ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ အရှင်ရာဟုလာအလောင်း ပါလိတနဂါးမင်းနှင့် အတူတကွ ဆုတောင်းပြုခဲ့ကြသည့်) ထောင်ပေါင်းများစွာ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် “ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ရာဟုလာကို တဆင့်တက်၍ အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်ရှိအောင် ချေချွတ်ဆုံးမတော်မူလိမ့်မည်”ဟု နှလုံးပိုက်ကြ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်သို့ အစဉ်တစိုက် လိုက်ပါကြလေကုန်၏။
(ဤ၌။ ။လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်က အတူတကွ ဆုတောင်းမှု ပြုခဲ့ကြသော ထောင်ပေါင်းများစွာ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် “အဘယ်အခါ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ရာဟုလာကို တဆင့်တက်၍ အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်ရှိအောင် ဆုံးမ ချေချွတ်တော်မူပါလိမ့်မည်နည်း”ဟု စောင့်မျှော်လျက် ရှိကြလေသည်၊ အရှင်ရာဟုလာ၏
၂၁၀
သဒ္ဓါအစရှိသော ဣန္ဒြေတို့ ရင့်ကျက်ပြီဖြစ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရှေးဖော်ပြရာပါအတိုင်း “ယနေ့ ငါဘုရားသည် ရာဟုလာကို အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ဆုံးမ ချေချွတ်တော်မူမည်”ဟု ကြံစည်တော်မူသောအခါ အလိုဆန္ဒ တူမျှကြသောကြောင့် အချိန်ရှိသမျှ ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူသော ထိုခဏကို စောင့်မျှော်လျက်ရှိနေကြသည့် ထိုထောင်ပေါင်းများစွာ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ထိုသို့ အကြောင်းညီညွတ်လာပြီကို သိမြင်ကြ၍ အန္ဓဝန်တောအုပ် တခုတည်း၌ပင် စုဝေးလာကြလေကုန်၏။
အန္ဓဝန်တောအုပ်အကြောင်း
ဤ၌။ ။သာဝတ္ထိပြည်၏ အနီးရှိ အန္ဓဝန်တောအုပ်၏ အကြောင်းကို မူလပဏ္ဏာသအဋ္ဌကထာ ဒုတိယအုပ် စာမျက်နှာ ၂၈၊၂၉-ဝမ္မိကသုတ်အဖွင့်မှ အကျဉ်းချုပ် ထုတ်ဆောင်ပြဦးအံ့-
ထိုတောအုပ်ကား ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အကျွန်ုပ်တို့၏ဘုရားရှင် ဤနှစ်ဆူသော ဘုရားရှင်တို့၏ အခါကာလ၌ပင် အန္ဓဝန်တောအုပ်ဟူ၍ ထင်ရှားခဲ့လေသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- အသက်တမ်း တိုတော်မူကြသော မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ သာရီရိကဓာတ်တော်သည် တစိုင်တခဲတည်းမဖြစ်၊ အဓိဋ္ဌာန်တော်မူချက်အတိုင်း အစိတ်စိတ်အမြွာမြွာ ကွဲပြားကြလေသည်၊ ထို့ကြောင့်ပင် (အသက်တမ်း တိုတော်မူသော) အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း “ငါဘုရားကား ကြာမြင့်စွာ တည်နေရမည်မဟုတ်၊ အသက်တမ်း တိုတောင်းလှသည့်အတွက် ငါဘုရားကို အနည်းငယ်သော သတ္တဝါတို့သာ ဖူးမြင်ကြရပေလိမ့်မည်။ မဖူးမြင်လိုက်ကြရသော သတ္တဝါတို့ကသာ များလှစွာကုန်၏၊ ထိုမဖူးမြင်လိုက်ကြရသော သတ္တဝါတို့သည် ငါဘုရား၏ ဓာတ်တော်များကို ပင့်ဆောင်ကြ၍ ထိုထိုအရပ်ဒေသတို့၌ ပူဇော်ကြကာ နတ်ရွာသုဂတိသို့ လားရောက်ကြရပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူကာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီး၌ “ငါဘုရား၏ သာရီရိက ဓာတ်တော်များသည် အစိတ်စိတ်အမြွာမြွာ ကွဲပြားကြစေသတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူခဲ့လေသည်။ (ထို့ကြောင့်ပင် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား ဓာတ်တော်များမှာ အစိတ်စိတ်အမြွာမြွာ ကွဲပြားခဲ့လေသည်)။
သက်တော်ရှည် မြတ်ဘုရားရှင်တို့၏ သာရီရိက ဓာတ်တော်သည်ကား ရွှေတုံးရွှေစိုင်ပမာ တလုံးတခဲတည်းသာ တည်ရှိ ကျန်ရစ်တော်မူလေသည်၊ သို့ရကား (အသက်တမ်း အနှစ်နှစ်သောင်းခေတ်၌
၂၁၁
ပွင့်တော်မူသည့်) ကဿပမြတ်စွာဘုရား သာရီရိက ဓာတ်တော်သည်လည်း သက်တော်ရှည်မြတ်စွာဘုရား ဖြစ်သောကြောင့် တလုံးတခဲတည်းသာ တည်ရှိ ကျန်ရစ်တော်မူလေသည်။ ထိုအခါ လူအပေါင်းတို့ စည်းဝေးကြပြီးလျှင် “ဓာတ်တော်တို့ကား တစိုင်တခဲတည်း တည်ရှိ ကျန်ရစ်ကြသည်၊ အစိတ်စိတ်ခွဲခြင်းငှါ မတတ်နိုင်၊ အဘယ်သို့ ပြုကြမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင်ကြ၍ တစိုင်တခဲတည်း (တဆူတည်း)သော စေတီတော်ကို တည်ထားကြကုန်အံ့ဟု သဘောတူကြပြီးနောက် စေတီတော်ပမာဏကိုလည်း တယူဇနာအမြင့် အဝန်းအဝိုင်း ပမာဏရှိသော စေတီတော် တည်ထားကြရန် တညီတညွတ်တည်း ဆုံးဖြတ်ကြလေသည်၊ အုတ်အင်္ကတေများအတွက် ဆက်၍ တိုင်ပင်ကြသောအခါ အပြင်မှပတ်၍စီသော အုတ်ချပ်များကို အဖိုး တသိန်းတန် ရွှေအုတ်ချပ်များဖြင့်စီရန်, အတွင်းအုတ်များကို ငါးသောင်းတန် ရွှေအုတ်ချပ်များဖြင့်စီရန်, မြေကိစ္စအတွက် ဆေးဒန်း မြင်းသီလာ အမှုန့်တို့ကို အသုံးပြုရန်, ရေကိစ္စအတွက် ဆီကိုအသုံးပြုရန် ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ပြီးနောက် မုခ်လေးမုခ်တို့ကို လေးစုပြုကြပြီး (၁) မင်းကြီးက တမုခ်အတွက် တာဝန်ယူလေသည်၊ (၂) အခြားတမုခ်အတွက် ပထဝိန္ဓရမင်းသားက တာဝန်ယူလေသည်၊ (၃) အခြားတမုခ်အတွက် မင်းမှုထမ်းတို့၏ ရှေ့သွားခေါင်းဆောင်ပြုကာ စစ်သေနာပတိက တာဝန်ယူလေသည်၊ (၄) အခြားတမုခ်အတွက် သူဌေးကြီးက ရှေ့သွားခေါင်းဆောင်ပြုကာ တိုင်းသူပြည်သားတို့က တာဝန်ယူကြလေသည်။
ထိုလေးစုတို့အနက် (၁) မင်းကြီး (၂) ပထဝိန္ဓရ အိမ်ရှေ့မင်းသား (၃) စစ်သေနာပတိကြီးတို့ကား ဥစ္စာပေါများသူများ ဖြစ်ကြသောကြောင့် မိမိတို့ပိုင် ရွှေတုံးရွှေစိုင်များကို ထုတ်ဆောင်ကြစေကာ မိမိတို့ တာဝန်ယူကြသည့် မုခ်အသီးသီးတို့၌ အလုပ်စတင်၍ လုပ်ဆောင်ကြလေတော့သည်။
သူဌေးကြီးခေါင်းဆောင်၍ တာဝန်ယူရသော မုခ်အတွက်ကား ဥစ္စာမပြည့်စုံသဖြင့် အလုပ်ကြံ့ကြာလျက် ရှိလေသည်။ ထိုအခါ “ယသောရတ”မည်သော ပိဋကသုံးပုံဆောင် အနာဂါမ်ဥပါသကာသည် အလုပ်ကြံ့ကြာလျက်ရှိသည်ကို သိရှိ၍ လှည်းအစီးငါးရာတို့ကို ကစေပြီးလျှင် ဇနပုဒ်(တိုင်းပြည်)အတွင်း လှည့်လည် သွားရောက်၍-
“အိုတိုင်းသူပြည်သား လူအများတို့.. ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အနှစ်နှစ်သောင်းကြာ ရွှေတောင်ကြီးအလား မားမားတည်တော်မူခဲ့၍ ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူခဲ့လေပြီ၊ ထိုမြတ်စွာဘုရားရှင်၏
၂၁၂
တဆူတည်းသော သာရီရိကဓာတ်တော်ကို ဌာပနာပြီးလျှင် တယူဇနာ ပမာဏရှိသော ရတနာစေတီတော်ကြီး တည်ထားဆဲဖြစ်လေသည်။ မိမိတို့လှူနိုင်ရာ ရွှေကိုဖြစ်စေ, ငွေကိုဖြစ်စေ, ရတနာခုနစ်ပါးကိုဖြစ်စေ, ဆေးဒန်းကိုဖြစ်စေ, မြင်းသီလာကိုဖြစ်စေ ပေးလှူကြစေလိုသည်”–
ဟု ကုသိုလ်မှု၌ ဆောက်တည်စေ နှိုးဆော် ကြွေးကြော်လေသည်။ တိုင်းသူပြည်သား လူအများတို့သည် မိမိတို့ အစွမ်းသတ္တိ ရှိကြသောအလျောက် ရွှေငွေစသည်တို့ကို ပေးလှူကြလေသည်၊ ရွှေငွေကိုမှ မတတ်နိုင်သူများကလည်း ဆန်ဆီစသည်တို့ကို ကုသိုလ်ပါဝင် လှူဒါန်းကြလေသည်။
ယသောရတ အနာဂါမ်ဥပါသကာသည် ဆန်, ဆီ, ပဲ စသည်တို့ကို အလုပ်သမားများ၏ ထမင်းရိက္ခာအတွက် ပို့စေလေ၏။ ကြွင်းသော အလှူဝတ္ထုများဖြင့် ရွှေကို လဲလှယ်ဝယ်စေပြီး ပို့စေလေ၏။ ဤနည်းဖြင့် ဇမ္ဗူဒိပ်တကျွန်းလုံး လှည့်လည်အလှူခံ၍ ပို့စေလေသည်။
စေတီတော်ကြီး တည်ပြီးသောအခါ စေတီတော်တည်ရာဌာနမှ အကြီးအကဲပြုသူများက “စေတီတော်ကြီး တည်ထားခြင်းအလုပ် ပြီးစီးလေပြီ၊ ဆရာကြီး လာရောက်၍ စေတီတော်ကို ရှိခိုးစေလိုသည်”ဟု သဝဏ်လွှာကို ပို့သကြလေသည်။ ယသောရတ အနာဂါမ်ဥပါသကာကလည်း “ငါသည် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းလုံးကို ကုသိုလ်မှု၌ ဆောက်တည်စေအပ် နှိုးဆော်အပ်လေပြီ၊ ရှိသည်ကို ယူ၍သာ စေတီတော်ကြီး အပြီးတည်ထားကြလေ”ဟု သဝဏ်လွှာကို ပို့သစေလေသည်။ သဝဏ်လွှာနှစ်စောင်ကို လမ်းခရီးအကြား၌ ပေါင်းဆုံမိကြလေသည်။ အထူးအားဖြင့် ဆရာကြီးထံမှ ပေးပို့လိုက်သော သဝဏ်လွှာထက် စေတီတော် တည်ရာဌာနမှ ပေးပို့လိုက်သော သဝဏ်လွှာက အလျင်လက်ဦး ဆရာကြီးထံသို့ ရောက်ရှိလာလေသည်။
ဆရာကြီးသည် သဝဏ်လွှာကို ဖတ်ပြီးလျှင် “စေတီတော်ကြီးကို ငါရှိခိုးပေအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ အဖော်မပါ တယောက်တည်းသာ စေတီတော်တည်ရာဖက်သို့ ထွက်လာခဲ့လေ၏။ လမ်းခရီးအကြားဝယ် တောအုပ် အတွင်း၌ ခိုးသားငါးရာတို့ ထကြွသောင်းကျန်းလျက် ရှိကြလေသည်၊ ထိုခိုးသားငါးရာတို့အနက် အချို့ခိုးသားတို့သည် ဆရာကြီးကို မြင်ကြလေလျှင် “ဤဆရာကြီးသည် ဇမ္ဗူဒိပ်တကျွန်းလုံးမှ ရွှေငွေများကို စုရုံးကောက်ခံအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ရွှေအိုးကြီးများသည် လိမ့်၍ လိမ့်၍
၂၁၃
လာကုန်ပြီ”ဟု ကျန်သော ခိုးသားတို့အား ပြောကြားကြ၍ ဆရာကြီးကို ဖမ်းယူကြလေ၏။
ယသောရတဥပါသကာ၏ ကံကြမ္မာ
ထိုအခါ ဆရာကြီးက “အမောင်တို့.. ငါ့ကို အဘယ့်ကြောင့် ဖမ်းယူကြသနည်း”ဟု မေးလေလျှင် ခိုးသားတို့က “ဆရာကြီးသည် ဇမ္ဗူဒိပ်တကျွန်းလုံးမှ ရွှေငွေအားလုံးကို စုရုံးယူဆောင်အပ်ခဲ့လေပြီ၊ ကျွန်ုပ်တို့အားလည်း ၎င်းရွှေငွေထဲမှ အနည်းငယ် အနည်းငယ် ခွဲ၍ပေးရမည်”ဟု နိုင်ထက်စကား ပြောကြားကြလေသည်။
ထိုအခါ ဆရာကြီးက “အမောင်တို့.. အမောင်တို့ မသိကြဘူးလော၊ ကဿပ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူခဲ့ပြီ၊ ထိုမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သာရီရိကဓာတ်တော်ကို ဌာပနာ၍ တယူဇနာ ပမာဏရှိသော ရတနာစေတီတော်ကြီးကို တည်ထားအပ်ဆဲ ဖြစ်လေသည်။ ထိုစေတီတော်ကြီးအတွက် ငါသည် တိုင်းသူပြည်သားတို့အား ကုသိုလ်မှု၌ ဆောက်တည်စေအပ်ပါသည်။ မိမိအတွက် မဟုတ်ပါ။ ထိုထိုရသမျှသော အလှူဝတ္ထုများကိုလည်း ထိုထိုရရာရရာအရပ်မှ ထိုစေတီတော် တည်ရာအရပ်သို့ ပို့အပ်ပြီးဖြစ်လေသည်၊ ငါ့မှာကား ကိုယ်ဝယ်ဝတ်ထားသည့် အဝတ်မှတပါး အခြားဥစ္စာဟူ၍ တချင်ရွေးမျှမရှိပါ”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် အချို့သော ခိုးသားများက “ဤဆရာကြီး ပြောသည့်စကားသည် ဆရာကြီးပြောသည့်အတိုင်းပင် အမှန်ဖြစ်လေသည်၊ သို့ရကား ဆရာကြီးကို လွှတ်ကြလော့”ဟု ပြောဆို၍ အချို့သော ခိုးသားများကမူ “ဤဆရာကြီးသည် မင်းအပူဇော်ခံဆရာကြီး အမတ်အပူဇော်ခံ ဆရာကြီး ဖြစ်လေသည်၊ ငါတို့အထဲမှ တယောက်ယောက်ကို မြို့လယ်လမ်း၌ တွေ့မြင်လျှင် မင်း, မင်း၏အမတ် စသည်တို့အား ဤအကြောင်းကို ပြောကြား၍ အကျိုးမဲ့ ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်စေပေလိမ့်မည်”ဟူ၍ မလွှတ်ရန်ဖက်မှ ပြောကြားကြလေသည်။
ထိုအခါ ယသောရတ အနာဂါမ်ဥပါသကာသည် “အမောင်တို့.. ငါသည် ဤ(အမောင်တို့ပြောသည့်)အတိုင်း ပြုလိမ့်မည်မဟုတ်ပါ”ဟု ပြောဆိုလေသည်။ (ထိုသို့ ပြောဆိုခြင်းမှာ ထိုခိုးသားတို့အပေါ်၌ သနားသော ကရုဏာဖြင့် ပြောဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ မိမိ၏အသက်၌ တွယ်တာ တပ်မက်သောကြောင့် ပြောဆိုခြင်းမဟုတ်)။ ထိုအခါ ထိုခိုးသားများ “ဆရာကြီးကို အချို့က ဖမ်းမြဲဖမ်းသင့်သည်။ အချို့က လွှတ်သင့်သည်”ဟု အငြင်းပွါးကြလေသော် “ဖမ်းမြဲ ဖမ်းထားသင့်သည်”ဟု
၂၁၄
အယူရှိသော ခိုးသားတို့က မဲများကြလျက် နောက်ဆုံးတွင် ဆရာကြီးကို သတ်ဖြတ်ကြလေကုန်၏။
ထိုခဏမှာပင် ဂုဏ်ကျေးဇူး ကြီးမားလှသော အနာဂါမ်အရိယာကြီးအပေါ်၌ သတ်ဖြတ်သည်အထိ ပြုမှားကြသော ပြစ်မှုကြောင့် ဆီမီးတောက်အညွန့် ငြိမ်းသကဲ့သို့ပင် ထိုခိုးသားတို့၏ မျက်စိတို့သည် ကွယ်ကြလေကုန်၏။ ထိုခိုးသား ငါးရာတို့သည် “အချင်းတို့.. ငါ့မျက်စိ အဘယ်မှာနည်း၊ ငါ့မျက်စိ အဘယ်မှာနည်း”ဟု ငိုကြွေးမြည်တမ်း တစမ်းစမ်း ဖြစ်ကြလေကုန်သော် အချို့(ဆွေမျိုးရှိသော) ခိုးသားများကို ဆွေမျိုး များက မိမိတို့အိမ်သို့ ခေါ်ဆောင်သွားကြလေသည်။ အချို့သော ခိုးသားတို့ကား ဆွေမဲ့မျိုးမဲ့ ကိုးကွယ်ရာမဲ့ ကုန်ရကား ထိုတောအုပ်အတွင်း သစ်ပင်ရင်း၌ပင် သစ်ရွက်မိုးသည့်တဲ၌ ဆင်းရဲစွာ နေကြရလေကုန်၏။
တောအုပ်သို့ လာကြသောလူတို့သည် သနားသဖြင့် ထိုမျက်မမြင် ခိုးသားတို့အား (မိမိတို့ တတ်နိုင်သမျှ) ဆန်ကို၎င်း, ထမင်းထုပ်ကို၎င်း, အခြား စားနပ်ရိက္ခာကို၎င်း ပေးကြလေကုန်၏။ ထင်းခွေရန် ဟင်းရွက်ခူးရန် ထိုတောသို့သွား၍ ပြန်လာကြသော လူတို့သည် “မောင်တို့.. ဘယ်သို့ သွားကြသနည်း”ဟု မေးအပ်လျှင် “ငါတို့သည် မျက်မမြင်တော = အန္ဓဝန်တောသို့ သွားကြသည်”ဟု ဖြေကြား ပြောဆိုကြလေသည်။
ဤသို့လျှင် ဘုရားရှင်နှစ်ဆူတို့၏ သာသနာခေတ်အခါမှာပင် ထိုတောအုပ်သည် “အန္ဓဝန်တော = မျက်မမြင်တော”ဟူ၍ ထင်ရှားလေသည်။ အထူးအားဖြင့် ထိုတောသည် ကဿပမြတ်စွာ သာသနာခေတ်အခါ၌ လူသူလေးပါး အသုံးမပြု စွန့်ပစ်၍ထားအပ်သော ဇနပုဒ်ကြီး၏အနီး၌ တည်ရှိလေသည်၊ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ၌ကား ထိုတောသည် သာဝတ္ထိပြည်၏အနီး ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၏ နောက်ပိုင်း၌ အာရုံငါးသင်း ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကို အလိုရှိကြသည့် အမျိုးကောင်းသားတို့၏နေရာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းကြီးသဖွယ် တည်ရှိလေသည်။ ဤကား အန္ဓဝန်တော = မျက်မမြင်တော အကြောင်းအရာတည်း)။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အန္ဓဝန်တော = မျက်မမြင်တောသို့ သက်ဝင်တော်မူ၍ တခုသော သစ်ပင်ရင်းဝယ် (ရှင်ရာဟုလာ) ခင်းထားအပ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။ အရှင်ရာဟုလာသည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး
၂၁၅
ရှိခိုးပြီးသော် သင့်လျော်လျောက်ပတ် အပြစ်လွတ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေလေ၏၊ အပြစ်လွတ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေပြီးသော အရှင်ရာဟုလာကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤတရားစကားကို မိန့်တော်မူ၏-
ဆပဉ္စကတရားဒေသနာတော်
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ မျက်စိတွင်မည် ရုပ်အကြည်သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော မျက်စိတွင်မည် ရုပ်အကြည်သည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် မျက်စိတွင်မည် ရုပ်အကြည်ကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၁)။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ အဆင်းတွင်မည် ရုပ်ထိုဤတို့သည် မြဲကုန်သလော၊ မမြဲကုန်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲကုန်ပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော အဆင်းတွင်မည် ရုပ်ထိုဤသည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲ ဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် အဆင်းတွင်မည် ရုပ်ထိုဤကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၂)။
၂၁၆
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ မျက်စိ၌မှီသော ဝိညာဏ် (အမြင်ဓာတ်သဘော)သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော မျက်စိ၌မှီသည့် ဝိညာဏ် (အမြင်ဓာတ်သဘော)သည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် မျက်စိ၌မှီသည့် ဝိညာဏ် (အမြင်ဓာတ်သဘော)ကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၃)။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင် အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ မျက်စိ၌မှီသော အတွေ့ (စက္ခုသမ္ဖဿ)သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော မျက်စိ၌မှီသော အတွေ့ (စက္ခုသမ္ဖဿ)သည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် မျက်စိ၌မှီသော အတွေ့ (စက္ခုသမ္ဖဿ)ကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၄)။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘာကျသနည်း၊ မျက်စိအတွေ့ (စက္ခုသမ္ဖဿ)ကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသမျှသော ခံစားမှု = ဝေဒနာသဘော,
၂၁၇
မှတ်သားမှု = သညာသဘော, ပြုပြင်မှု = သင်္ခါရသဘော, အထူးသိမှု = ဝိညာဏ်သဘော ဤလေးပါးသော နာမ်ခန္ဓာတရားအစုသည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော နာမ်ခန္ဓာလေးပါး တရားအစုသည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် နာမ်ခန္ဓာလေးပါး တရားအစုကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၅)။ ။ဤကား စက္ခုပဉ္စက ဓမ္မဒေသနာတည်း။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ နားဟုတွင်မည် ရုပ်အကြည်သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ (ပေယျာလ)။ ။ဤကား သောတပဉ္စက ဓမ္မဒေသနာတည်း။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင် အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ နှာခေါင်းတွင်မည် ရုပ်အကြည်သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ (ပေယျာလ... ရှေးနည်းဖော်လေ)။ ။ဤကား ဃာနပဉ္စက ဓမ္မဒေသနာတည်း။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ လျှာဟုတွင်မည် ရုပ်အကြည်သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား။။။ (ပေယျာလ ရှေးနည်းဖော်လေ)။ ။ဤကား ဇိဝှါပဉ္စက ဓမ္မဒေသနာတည်း။
၂၁၈
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင် အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ ကိုယ်ဟုတွင်မည် ရုပ်အကြည်သည် မြဲသလော မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ (ပေယျာလ ရှေးနည်းဖော်လေ)။ ။ဤကား ကာယပဉ္စက ဓမ္မဒေသနာတည်း။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ မနောတွင်မည် စိတ်အကြည်သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော မနောတွင်မည် စိတ်အကြည်သည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် မနောတွင်မည် စိတ်အကြည်ကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၁)။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင် အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ ဓမ္မာရုံမည် ရုပ်နာမ်တို့သည် မြဲကုန်သလော၊ မမြဲကုန်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲကုန်ပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော ဓမ္မာရုံမည် ရုပ်နာမ်နှစ်ပါးသည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် ဓမ္မာရုံခေါ်ဆို ရုပ်နာမ်နှစ်ပါးကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၂)။
၂၁၉
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ မနောဝိညာဏ် (အထူးသိမှု သဘော)သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော မနောဝိညာဏ်သည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် မနောဝိညာဏ်ကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၃)။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ စိတ်၌မှီသော အတွေ့ (မနောသမ္ဖဿ)သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော မနောသမ္ဖဿသည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ ။(ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် မနောသမ္ဖဿကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင် ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၄)။
(ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားရာဟုလာ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်အောက်မေ့ သဘောကျသနည်း၊ မနောအတွေ့ (မနောသမ္ဖဿ)ကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသမျှသော ၁။ ခံစားမှု = ဝေဒနာသဘော, ၂။ မှတ်သားမှု = သညာသဘော, ၃။ ပြုပြင်မှု = သင်္ခါရသဘော, ၄။ အထူးသိမှု = ဝိညာဏ်သဘော ဤလေးပါးသော နာမ်ခန္ဓာတရားအစုသည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မမြဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။
၂၂၀
(ဗုဒ္ဓ) မမြဲသော နာမ်ခန္ဓာလေးပါး တရားအစုသည် ဆင်းရဲသလော၊ ချမ်းသာသလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) ဆင်းရဲပါ မြတ်စွာဘုရား..။ (ဗုဒ္ဓ) မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲဖောက်ပြန် ဖြစ်တတ်သည့် နာမ်ခန္ဓာလေးပါး တရားအစုကို (ဧတံ မမ) ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ (တဏှာဖြင့်၎င်း), (ဧသော ဟမသ္မိ) ငါဟူ၍ (မာနဖြင့်၎င်း), (ဧသော မေ အတ္တာ) ငါ၏ အတ္တလိပ်ပြာတည်းဟူ၍ (ဒိဋ္ဌိဖြင့်၎င်း) အလွဲလွဲ အချော်ချော် ရှုမျှော်သင့်သလော။ (ရှင်ရာဟုလာ) မသင့်ပါ မြတ်စွာဘုရား..(၅)။ ။(ဤကား မနောပဉ္စက ဓမ္မဒေသနာတည်း)။
(ဤသို့ အနိစ္စအချက်, ဒုက္ခအချက်, အနတ္တအချက် ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်း လင်းလင်းပေါ်လွင်အောင် သုံးဖန်သုံးကျော့ မေးမြန်း ဟောကြားအပ်သည့် တရားဒေသနာကို “တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနာ”ဟူ၍ ခေါ်၏)။
(နိဂုံး) ချစ်သားရာဟုလာ.. အကြားအမြင်များသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝကသည် ဤသို့ ရှုမြင်လတ်သော် မျက်စိတွင်မည် ရုပ်အကြည်၌ ငြီးငွေ့၏၊ အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံတို့၌ ငြီးငွေ့၏၊ စက္ခုဝိညာဏ် (အမြင်ဓာတ်သဘော)၌ ငြီးငွေ့၏၊ မျက်စိအတွေ့(စက္ခုသမ္ဖဿ)၌ ငြီးငွေ့၏၊ မျက်စိအတွေ့ကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်ပေါ်သမျှသော ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရ ဝိညာဉ် ဤလေးအင်သော နာမ်ခန္ဓာတရား၌လည်း ငြီးငွေ့၏။ နားဟုတွင်မည် ရုပ်အကြည်၌ ငြီးငွေ့၏၊ အသံမျိုးစုံ သဒ္ဒါရုံတို့၌ ငြီးငွေ့၏၊ (ပေယျာလ)။ နှာခေါင်းတွင်မည် ရုပ်အကြည်၌ ငြီးငွေ့၏။ အနံ့မျိုးစုံ ဂန္ဓာရုံတို့၌ ငြီးငွေ့၏။ လျှာဟုတွင်မည် ရုပ်အကြည်၌ ငြီးငွေ့၏။ အရသာမျိုးစုံ ရသာရုံတို့၌ ငြီးငွေ့၏။ ကိုယ်ဟုတွင်မည် ရုပ်အကြည်၌ ငြီးငွေ့၏။ အတွေ့မျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့၌ ငြီးငွေ့၏။ မနောတွင်မည် စိတ်အကြည်၌ ငြီးငွေ့၏၊ ဓမ္မာရုံတို့၌ ငြီးငွေ့၏။ မနောဝိညာဏ်၌ ငြီးငွေ့၏။ မနောသမ္ဖဿ၌ ငြီးငွေ့၏။ မနောသမ္ဖဿကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်ပေါ်သမျှသော ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရ ဝိညာဉ် ဤလေးအင်သော နာမ်ခန္ဓာတရား၌လည်း ငြီးငွေ့၏။ ငြီးငွေ့သည်ရှိသော်
၂၂၁
တပ်ခြင်းကင်း၏၊ တပ်ခြင်းကင်းခြင်းကြောင့် ကိလေသာမှလွတ်၏။ ကိလေသာမှ လွတ်ပြီးသော် “ကိလေသာမှ လွတ်ပြီ”ဟု ပစ္စဝေက္ခဏာ အသိဉာဏ် ဖြစ်၏။ “ပဋိသန္ဓေနေရမှု ကုန်ပြီ၊ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်သုံးပြီးပြီ၊ ပြုဖွယ် (မဂ်)ကိစ္စကို ပြုပြီးပြီ၊ (မဂ်)ကိစ္စအတွက် နောက်ထပ်ပြုဖွယ် မရှိတော့ပြီ”ဟု အဆက်ဆက်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဖြင့် သိ၏-
ဟူ၍ ဤစူဠရာဟုလောဝါဒသုတ်ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သည်ရှိသော် အရှင်ရာဟုလာသည် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်တော်မူလေ၏။ ထောင်ပေါင်းများစွာ ထိုနတ်ဗြဟ္မာတို့သည်လည်း အချို့ သောတာပန်, အချို့ သကဒါဂါမ်, အချို့ အနာဂါမ်, အချို့ ရဟန္တာ (ပါရမီအလျောက်) အသီးအသီး ဖြစ်ကြလေသည်။
တရားနှလုံး ကျင့်သုံး ဆင်ခြင်ဖွယ်
(သုတ္တန်တခုခုကို ကြည့်ရှုနာယူလျှင် ထိုသုတ္တန်မှ မိမိလိုက်နာကျင့်သုံးရမည့် တရားအချက်ကို သတိပြုရန် အရေးကြီးလှ၏။ ဤစူဠရာဟုလောဝါဒသုတ်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်က စက္ခုပဉ္စက, သောတပဉ္စက, ဃာနပဉ္စက, ဇိဝှါပဉ္စက, ကာယပဉ္စက, မနောပဉ္စက ဤဆပဉ္စကဓမ္မ အချက်တို့ကို တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနာနည်းဖြင့် ဟောကြားလတ်သည်တွင် အရှင်ရာဟုလာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မေးမြန်းတော်မူချက်ကို ဖြေဆိုရင်း တရားနာရင်းပင် တရားနှလုံး ကျင့်သုံးတော်မူသောကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် အရိယာအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူသည်။
ထို့ကြောင့် ရှင်ရာဟုလာ အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက်ရောက်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို စီးဖြန်း နှလုံးသွင်းလိုပါသည်ဟု ဆိုလျှင် ဤဆပဉ္စကဓမ္မ အချက်ကိုပင် နှလုံးသွင်း စီးဖြန်းရပေလိမ့်မည်၊ နှလုံးသွင်းပုံမှာ-
ပါဠိဖြင့် နှလုံးသွင်းလိုလျှင် (စက္ခုပဉ္စကအတွက်) စက္ခု အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ယမိဒံ စက္ခုသမ္မဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊
၂၂၂
တမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။
(သောတပဉ္စကအတွက်) သောတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ သဒ္ဒါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ သောတဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ သောတသမ္ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ယမိဒံ သောတသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။
(ဃာနပဉ္စကအတွက်) ဃာနံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ဂန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိံ၊ န မေသော အတ္တာ။ ဃာနဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိံ၊ န မေသော အတ္တာ။ ဃာနသမ္ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ယမိဒံ ဃာနသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။
(ဇိဝှါပဉ္စကအတွက်) ဇိဝှါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ရသာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ဇိဝှါဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ဇိဝှါသမ္ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ယမိဒံ ဇိဝှါသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။
(ကာယပဉ္စကအတွက်) ကာယော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ကာယဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ကာယသမ္ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။
၂၂၃
ယမိဒံ ကာယသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။
(မနောပဉ္စကအတွက်) မနော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ မနောဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ မနောသမ္ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ၊ ယမိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ။ (ဤကဲ့သို့ နှလုံးသွင်း ပွါးများရပေမည်)။
မိမိက ဗုဒ္ဓဘာသာ မြန်မာလူမျိုးဖြစ်သည့်အတွက် မြန်မာဘာသာ ဓမ္မလင်္ကာဖြင့် နှလုံးသွင်းလိုလျှင် ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း နှလုံးသွင်း ပွါးများရန် သင့်လျော်ပေသည်-
(၁) စက္ခုပဉ္စကအတွက်
(က) မျက်စိတွင်မည်၊ ရုပ်အကြည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ခ) အဆင်းတွင်မည်၊ ရုပ်ထိုဤလည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ။ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ဂ) မျက်စိ၌မှီ၊ ဝိညာဏ်သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
၂၂၄
(ဃ) မျက်စိ၌မှီ၊ အတွေ့သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(င) မျက်စိအတွေ့၊ ကြောင်းပြု၍လျှင်၊ ဖြစ်လေ့များစွာ၊ ဝေဒနာနှင့်၊ သညာ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏဟု၊ အစုလေးမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ဤစက္ခုပဉ္စကကို ကျေလည်အောင် နှုတ်ရဆောင်၍ထားပါက ကျန်သော ပဉ္စကငါးပါးတို့အတွက် အလွယ်နှင့် နှုတ်တက်နိုင်ပေသည်)။
(၂) သောတပဉ္စကအတွက်
(က) နားဟုတွင်မည်၊ ရုပ်အကြည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ခ) အသံတွင်မည်၊ ရုပ်ထိုဤလည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဂ) နား၌စွဲမှီ၊ ဝိညာဏ်သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်လာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဃ) နား၌စွဲမှီ၊ အတွေ့သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(င) နား၌အတွေ့၊ ကြောင်းပြု၍လျှင်၊ ဖြစ်လေ့များစွာ၊ ဝေဒနာနှင့်၊ သညာ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏဟု၊ အစုလေးမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊
၂၂၅
မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(၃) ဃာနပဉ္စကအတွက်
(က) နှာခေါင်းတွင်မည်၊ ရုပ်အကြည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ခ) အနံ့တွင်မည်၊ ရုပ်ထိုဤလည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူ ဆိုလေ)။
(ဂ) နှာခေါင်း၌မှီ၊ ဝိညာဏ်သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဃ) နှာခေါင်း၌မှီ၊ အတွေ့သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(င) နှာခေါင်းအတွေ့၊ ကြောင်းပြု၍လျှင်၊ ဖြစ်လေ့များစွာ၊ ဝေဒနာနှင့်၊ သညာ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏဟု၊ အစုလေးမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(၄) ဇိဝှါပဉ္စကအတွက်
(က) လျှာဟုတွင်မည်၊ ရုပ်အကြည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ခ) ရသာတွင်မည်၊ ရုပ်ထိုဤလည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
၂၂၆
(ဂ) လျှာ၌စွဲမှီ၊ ဝိညာဏ်သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဃ) လျှာ၌စွဲမှီ၊ အတွေ့သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(င) လျှာ၌အတွေ့၊ ကြောင်းပြု၍လျှင်၊ ဖြစ်လေ့များစွာ၊ ဝေဒနာနှင့်၊ သညာ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏဟု၊ အစုလေးမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(၅) ကာယပဉ္စကအတွက်
(က) ကိုယ်ဟုတွင်မည်၊ ရုပ်အကြည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ခ) အတွေ့တွင်မည်၊ ရုပ်ထို၍လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဂ) ကိုယ်၌စွဲမှီ၊ ဝိညာဏ်သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဃ) ကိုယ်၌စွဲမှီ၊ အတွေ့သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(င) ကိုယ်၌အတွေ့၊ ကြောင်းပြု၍လျှင်၊ ဖြစ်လေ့များစွာ၊ ဝေဒနာနှင့်၊ သညာ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏဟု၊ အစုလေးမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
၂၂၇
(၆) မနောပဉ္စကအတွက်
(က) မနောတွင်မည်၊ စိတ်အကြည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
(ခ) ဓမ္မတွင်မည်၊ ရုပ်နာမ်သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဂ) မနောတွင်မည်၊ ဝိညာဏ်သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(ဃ) မနော၌မှီ၊ အတွေ့သည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ။ (ရှေးနည်းအတူဆိုလေ)။
(င) မနောအတွေ့၊ ကြောင်းပြု၍လျှင်၊ ဖြစ်လေ့များစွာ၊ ဝေဒနာနှင့်၊ သညာ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏဟု၊ အစုလေးမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မျှော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်။ ။ဒုက္ခ အနတ္တပါတကား။
ဤ “ဆပဉ္စကဓမ္မလင်္ကာ”ကို နည်းမှီး၍ ခန္ဓာငါးပါး ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို အားထုတ်လိုသော သူတော်စင်များသည်လည်း-
ရုပ်ဟုတွင်မည်၊ ခန္ဓာသည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ (စသည်ဖြင့်၎င်း)၊ ၊ဝေဒနာမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ (စသည်ဖြင့်၎င်း)၊ ၊သညာတွင်မည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ (စသည်ဖြင့်၎င်း)၊ ၊သင်္ခါရမည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ (စသည်ဖြင့်၎င်း)၊ ၊ဝိညာဏ်ခြောက်မည်၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ (စသည်ဖြင့်၎င်း)၊ ရှေးနည်းအတူ အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ လက္ခဏာသုံးပါးကို အားထုတ် ဆင်ခြင်ရာ၏။
ဤကား စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ်မှ ထုတ်နုတ်ကျင့်သုံး ဆင်ခြင်ဖွယ်တည်း။
၂၂၈
အရှင်ရာဟုလာကို မာရ်နတ်ခြောက်လှန့်ခြင်းအကြောင်း
တနေ့သ၌ မိုးချုပ်သောအခါတွင် များစွာသော မထေရ်တို့သည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်အတွင်းသို့ ဝင်ကြကုန်၍ ရှင်ရာဟုလာမထေရ်၏ နေရာဌာနသို့ သွားရောက်ကြပြီးလျှင် နေထိုင်ကြလေသည်။ ရှင်ရာဟုလာကား ထေရ်ငယ် ဝါငယ်ဖြစ်၍ မိမိ၏နေရာ၌ မထေရ်ကြီးများ လာရောက်နေထိုင်ကြသည်ကို မတားမြစ်ပိုင်ပဲ အခြားနေရာတခုကို ရှာမှီးသည်တွင် နေရာမရရှိသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော် မုခ်ဦး၌ လျောင်းစက်တော်မူရ၏။ ထိုအချိန်၌ အရှင်ရာဟုလာသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်ပြီးစ ၀ါမရသေးသော ရဟန်းငယ်ပင် ဖြစ်လေသည်။
မာရ်နတ်သည် ဝသဝတ္တီနတ်ပြည်၌ တည်နေရင်းကပင် ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော် မုခ်ဦး၌ လျောင်းစက်နေသော အရှင်ရာဟုလာကို မြင်လေလျှင်-
“ရဟန်းဂေါတမ၏ ထိလျှင်နာကျင်မည့် လက်ချောင်းကလေး (=ရှင်ရာဟုလာကို ဆိုလိုသည်)ကား ဂန္ဓကုဋီပြင်ပ၌ လျောင်းစက်နေလေပြီ၊ ရဟန်းဂေါတမကိုယ်တိုင်ကမူ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းအတွင်း၌ လျောင်းစက်နေလေပြီ။ လက်ချောင်းကလေးကို နှိပ်စက်အပ်လျှင် ရဟန်းဂေါတမကိုလည်း နှိပ်စက်အပ်သည် ဖြစ်ပေတော့မည်”-
ဟု ကြံစည်၍ ထိုမာရ်နတ်သည် ကြီးစွာသော ဆင်မင်းအသွင်ကို ဖန်ဆင်းပြီးလျှင် ရှင်ရာဟုလာအနီးသို့ လာရောက်၍ နှာမောင်းဖြင့် ရှင်ရာဟုလာ၏ဦးခေါင်းကို ပွေ့ပိုက်ပြီးလျှင် သည်းစွာသောအသံဖြင့် ကြိုးကြာသံ မြည်ဟည်းလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်အတွင်း ထိုင်နေတော်မူရင်းကပင် မာရ်နတ်မှန်း သိတော်မူ၍—
“ဟယ်မာရ်နတ်.. သင်ကဲ့သို့သော မာရ်နတ်တဦးတည်းကို မဆိုထားဘိ၊ မာရ်နတ်ပေါင်း တသိန်းသည်လည်း
၂၂၉
ငါ့သားတော်အား ကြောက်ရွံ့ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ချေ။ မှန်၏- ငါ့သားတော်သည် ထိတ်လန့်ခြင်း အလျှင်းမရှိ၊ တဏှာကင်းပြီးသူ လုံ့လဝီရိယကြီးမားသူ ဉာဏ်ပညာကြီးမားသူ ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် တရားတံဆိပ် ခတ်နှိပ်တော်မူလိုသဖြင့်-
နိဋ္ဌင်္ဂတော အသန္တာသီ၊
ဝီတတဏှော အနင်္ဂဏော။
အစ္ဆိန္ဒိ ဘဝသလ္လာနိ၊
အန္တိမောယံ သမုဿယော။
(မာရ = နှောက်ယှက်လာလတ် ဟယ်မာရ်နတ်..။ မမ ပုတ္တော = ငါဘုရား၏ သားချစ်သည်းလျာ ရာဟုလာသည်)။ နိဋ္ဌင်္ဂတော = ဗြဟ္မစရိယ ပရိယောသာနခေါ်ဆို အရဟတ္တဖိုလ်တည်းဟူသော အပြီးအဆုံးသို့ရောက်ပြီးသူ ဖြစ်ပေ၏။ အသန္တာသီ = ထိတ်လန့်ကြောက်ရွံ့ခြင်း အလျှင်းမရှိ။ ဝီတတဏှော = တဏှာအစစ် တရာ့ရှစ်တို့မှ စင်စစ် ကင်းပြီးသူလည်း ဖြစ်ပေ၏။ အနင်္ဂဏော = တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာအညစ်အကြေး ကင်းဝေးသူလည်း ဖြစ်ပေ၏။ ဘဝသလ္လာနိ = ကာမ, ရူပ, အရူပဟု ဘဝခပင်း ငြောင့်တံသင်းတို့ကို။ အစ္ဆိန္ဒိ = အမြစ်မကျန် ပယ်လှန်ဖြတ်တောက်ပြီးပြီ။ (အဿ = ရာဟုလာတွင်ခေါ် ထိုငါ့သားတော်၏)။ အယံ = ယခုဘဝ ရရှိနေဆဲ ခန္ဓာကိုယ်သည်။ အန္တိမော သမုဿယော = ပစ္ဆိမဘဝ နောက်ဆုံးရသည့် ခန္ဓာကိုယ်တည်း။
ဝီတတဏှော အနာဒါနော၊
နိရုတ္တိပဒကောဝိဒေါ။
အက္ခရာနံ သန္နိပါတံ၊
ဇညာ ပုဗ္ဗာပရာနိ စ။
သ ဝေ အန္တိမသာရီရော၊
မဟာပညော မဟာပုရိသောတိ ဝုစ္စတိ။
၂၃၀
(ယော = အကြင်သူသည်)။ ဝီတတဏှော = တဏှာအစစ် တရာ့ရှစ်မှ စင်စစ် ကင်းပြီးသူလည်း ဖြစ်၏။ အနာဒါနော = ရုပ်နာမ်နှစ်ဖြာ ငါးခန္ဓာ၌ ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာဟု တဏှာစွဲ မာနစွဲ ဒိဋ္ဌိစွဲတို့လည်း အလျှင်းမရှိသူ ဖြစ်၏။ နိရုတ္တိပဒကောဝိဒေါ = နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါနှင့်တကွ အတ္ထ, ဓမ္မ, ပဋိဘာန် ပဋိသမ္ဘိဒါအမြင် ဉာဏ်လေးအင်၌ ကျွမ်းကျင်လိမ်မာ၏။ အက္ခရာနံ = သဘာဝနိရုတ္တိ မည်ရှိသညာ အက္ခရာတို့၏။ သန္နိပါတဉ္စ = အပေါင်းဖြစ်သော ပုဒ်အစုကိုလည်း။ ဇညာ = ပိုင်းခြားထင်ထင် အမှန်အတိုင်းသိမြင်၏။ (သဘာဝနိရုတ္တိကို မသိသူက ဖဿစေတသိက်ကို ရည်ညွှန်း၍ “ဖုဿော”ဟု ပုဒ်အလွဲကို ရွတ်ဆိုလျှင်လည်း “ဖဿော”ဟု သဘာဝနိရုတ္တိ ပုဒ်မှန်ကို သိ၏ဟု ဆိုလိုသည်)။ ပုဗ္ဗာပရာနိ စ = နောက်အက္ခရာကိုထောက်၍ ရှေ့ဖြစ်သော အက္ခရာ, ရှေ့ဖြစ်သော အက္ခရာကိုထောက်၍ နောက်ဖြစ်သော အက္ခရာတို့ကိုလည်း။ ဇညာ = ပိုင်းခြားထင်ထင် အမှန်အတိုင်း သိမြင်၏။ (စေတနာဟူ၍ အက္ခရာသုံးလုံးရှိသော သဘာဝနိရုတ္တိ ပါဠိပုဒ်ဝယ် (စေ)ဟူသော အစအက္ခရာသာ ထင်၍ (တ,နာ)ဟူသော အလယ်အက္ခရာ, အဆုံးအက္ခရာတို့ကို မထင်စေကာမူ ထင်သော အစအက္ခရာ (စေ)ကို ထောက်၍ မထင်သော (တ,နာ) အလယ်အက္ခရာ, အဆုံးအက္ခရာတို့ကို အမှန်အတိုင်းသိသည်။ အလယ်အက္ခရာသာ ထင်၍ အဆုံးအက္ခရာ, အစအက္ခရာ မထင်ရာ၌လည်း ထိုနည်းအတူပင်တည်း၊ အဆုံးအက္ခရာသာထင်၍ အစအက္ခရာ, အလယ်အက္ခရာတို့ မထင်ရာ၌လည်း ထို့အတူပင်တည်း)။ အန္တိမသာရီရော = နောက်ဆုံးခေါ်ဆို ခန္ဓာကိုယ်ရှိသော။ သ-သော = ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဝေ = စင်စစ်။ မဟာပညော = ကြီးမြတ်သော ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍၎င်း။ မဟာပုရိသောတိ = တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာမှ ကင်းလွတ်သည့် မြတ်သော ယောက်ျားဟူ၍၎င်း။ ဝုစ္စတိ = ခေါ်ဆိုအပ်ပေ၏” -
၂၃၁
ဟူသော နှစ်ဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ၌ များစွာသောသူတို့ သောတာပတ္တိဖိုလ် စသည်တို့သို့ ရောက်ဆိုက်ကြလေသည်။
မာရ်နတ်သည်လည်း “ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရား သိသွားတော်မူပြီ”ဟု အောက်မေ့ကာ ထိုအရပ်မှာပင် ကွယ်လေ၏။
အရှင်ရာဟုလာကို မာရ်နတ်ခြောက်လှန့်ခြင်းအကြောင်း ပြီး၏။
**********
သူစိလောမသုတ်ကို ဟောကြားတော်မူခြင်း
(ဤသူစိလောမသုတ်ကား သုတ္တနိပါတ်ပါဠိတော် သံယုတ် (သဂါထာဝဂ္ဂ) ပါဠိတော်တို့၌ လာရှိ၏၊ ထိုတွင် ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း၌ သုတ္တနိပါတ် အဋ္ဌကထာ ဖွင့်ပြချက်အတိုင်း ရေးသားဖော်ပြပေအံ့)-
တနေ့သောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မိုးသောက်အားကြီး လင်းလုနီးအချိန်၌ မဟာကရုဏာသမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ (အာသယာနုသယဉာဏ်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏ် တည်းဟူသော) ဗုဒ္ဓစက္ခုဖြင့် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေလျင် သူစိလောမဘီလူး, ခရလောမဘီလူး = ဤဘီလူးသူငယ်ချင်း နှစ်ဦး၏ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို ရရှိကြောင်း ရှေးကောင်းမှုကို မြင်တော်မူရကား သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူကာ အရုဏ်၏အတွင်းမှာပင် ကြွသွားတော်မူ၍ ဂယာရွာ၏အနီး သူစိလောမဘီလူး၏ ဘုံဗိမာန်နေရာ ဋံကိတ-မည်သော ကျောက်ညောင်စောင်း၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။
ထိုအခါ သူစိလောမဘီလူးနှင့် ခရလောမဘီလူး သူငယ်ချင်းနှစ်ဦးတို့သည် အစာရှာထွက်ကြရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် မနီးမဝေးသောအရပ်၌ သွားနေကြဆဲဖြစ်ကုန်၏။
၂၃၂
ခရလောမဘီလူး၏အကြောင်း
ထိုဘီလူး နှစ်ဦးတို့တွင် တဦးသည် ရှေး လွန်လေပြီးသောအခါ သံဃာ၏ဆီကို သံဃာအား မပန်ကြားပဲယူ၍ မိမိကိုယ်ကို လိမ်းကျံလေ၏၊ ထိုသူသည် ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံကြောင့် ငရဲ၌ ကျက်ရပြီးလျှင် ဂယာရေကန်၏ ဆိပ်ကမ်းအနီးဝယ် ဘီလူးမျိုး၌ ဖြစ်လာလေသည်။ ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးဝိပါက်ကြွင်းအနေဖြင့် ထိုဘီလူး၏ အင်္ဂါကြီးငယ်တို့သည် ကြောက်လန့်စဖွယ် ဖောက်ပြန်သော အဆင်းရှိကြလေသည်။ ထိုဘီလူး၏ ကိုယ်ရေသည်ကား အုတ်ကြွပ်အမိုးပမာ (ငါးအကြေးကဲ့သို့ အဖတ်လိုက် အဖတ်လိုက် တည်ရှိကာ) လွန်စွာကြမ်းတမ်းသော အတွေ့ရှိ၏။
ထိုဘီလူးသည် သူတပါးကို ခြောက်လှန့်လိုသောအခါ အုတ်ကြွပ်မိုးနှင့်တူသော အရေခွံ (အကြေးလွှာ)တို့ကို ကြွစေ ထစေ၍ ခြောက်လှန့်လေသည်။ ဤသို့လျှင် ထိုဘီလူးသည် ကြမ်းတမ်းသော ကိုယ်အတွေ့ ရှိသောကြောင့် ခရဘီလူးဟူသော အမည်ကို ရရှိလေသည်။
သူစိလောမဘီလူး၏အကြောင်း
အခြား ဘီလူး တဦးသည်ကား ကဿပ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ လက်ထက်တော်အခါ ဥပါသကာ ဒါယကာ တယောက်ဖြစ်၍ တလလျှင်ရှစ်ရက် တရားပွဲနေ့တိုင်း ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်ကာ တရားနာလေ့ရှိ၏၊ ထိုဒါယကာသည် တနေ့သ၌ တရားနာရန် ကြွေးကြော်လတ်သည်ရှိသော် သံဃအရာမ် ကျောင်းတိုက်တံခါး၏ အနီးရှိ မိမိ၏လယ်ခင်းကို ရှင်းလင်းသုတ်သင်နေစဉ် ကြွေးကြော်သံကို (တရားနာရန် ဖိတ်ခေါ်သံကို) ကြားရ၍ “ငါရေချိုးနေလျှင် အချိန်ကြာလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ ရေမချိုးပဲ ညစ်နွမ်းသောကိုယ်ရှိလျက်သာ ဥပုသ်အိမ်အတွင်း ဝင်ရောက်၍ အဖိုးများစွာထိုက်သော မြေအခင်း၌ မရိုမသေ လျောင်း၍ အိပ်ခဲ့လေသည်။
၂၃၃
ထိုဒါယကာသည် ထိုကံနှင့် အခြားကံကြောင့် ငရဲ၌ကျက်ရပြီးနောက် ဂယာရေကန်၏ ဆိပ်ကမ်းအနီးဝယ် ဘီလူးမျိုး၌ ဖြစ်လာလေသည်၊ ထိုဘီလူးသည် ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးဝိပါက်ကြွင်းအနေဖြင့် မြင်မကောင်း ရှုမကောင်းအောင် အကျည်းတန်လှ၏။ ထိုဘီလူး၏ကိုယ်၌ အမွေးတို့သည်လည်း အပ်ချောင်းပမာ လွန်စွာစူးရှ ကြမ်းခက်လှကုန်၏။ ထိုဘီလူးသည် ခြောက်လှန့်လိုသော သတ္တဝါတို့ကို အပ်သွားတို့ဖြင့် ထိုးဆွသကဲ့သို့ ခြောက်လှန့်လေ၏။ ဤသို့လျှင် ထိုဘီလူးသည် အပ်သွားနှင့်တူသော အမွေးရှိသောကြောင့် သူစိလောမဘီလူးဟူသော အမည်ကို ရရှိလေသည်။
ထိုဘီလူးသူငယ်ချင်း နှစ်ဦးတို့သည် အစာရှာရန် မိမိတို့ဘုံဗိမာန်မှ ထွက်ခဲ့ကြ၍ ကာလအတန်ငယ် သွားကြပြီး သွားရင်းလမ်းအတိုင်း တဖန် ပြန်လာကြ၍ အခြားအရပ်တခုသို့ သွားနေကြဆဲမှာ မြတ်စွာဘုရားနှင့် မနီးမဝေးသောအရပ်၌ သွားနေကြဆဲ ဖြစ်ကြလေသည်။
ထိုအခါ ခရဘီလူးသည် သူစိလောမဘီလူးကို “ထိုသူကား ရဟန်းတည်း”ဟု ရိုးသားစွာပင် မိမိအထင်အတိုင်း ပြောကြားလေ၏။ သူစိလောမဘီလူးက တဖန် ခရဘီလူးကို “ထိုသူကား ရဟန်းစစ်မဟုတ်၊ ရဟန်းတုဖြစ်၏။ ထိုသူ ရဟန်းစစ်ဖြစ်မည် ရဟန်းတုဖြစ်မည်ကို ငါသိအောင်စုံစမ်းအံ့”ဟူ၍ ပြောဆိုလေ၏။
(ဤ၌။ ။ခရဘီလူးသည် ရဟန်းအသွင်ကိုမြင်၍ ရိုးသားစွာပင် “ထိုသူကား ရဟန်းတည်း”ဟု ပြောလိုက်လေသည်၊ သူစိလောမဘီလူးသည်ကား “ကြောက်လန့်သောသူဖြစ်လျှင် ရဟန်းစစ်မဟုတ်၊ ရဟန်းတုသာဖြစ်၏”ဟု အယူရှိသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ကြောက်လန့်မည့်သူဟု မှတ်ထင်ကာ “ထိုသူကား ရဟန်းစစ်မဟုတ်၊ ရဟန်းတုဖြစ်၏”ဟု အဆောတလျင် ပြောလိုက်ပြီးနောက် တဖန် စုံစမ်းလိုပြန်သည့်အတွက် “ထိုသူ ရဟန်းစစ်ဖြစ်မည်၊ ရဟန်းတုဖြစ်မည်ကို ငါသိအောင် စုံစမ်းအံ့”ဟု ပြောဆိုပြန်သည်)။
၂၃၄
ထိုသို့ ပြောဆိုပြီးနောက် သူစိလောမဘီလူးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ရှိတော်မူရာသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် မိမိ၏ အကျည်းတန်လှ အမွေးစောင်းထ၍နေသော ကိုယ်ကြီးကို ဘုရားရှင်ဖက်သို့ ညွတ်ကိုင်းလိုက်လေသည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်မြတ်ကို တိမ်းဖယ်တော်မူလိုက်လေသည်။ ထိုအခါ သူစိလောမဘီလူးက မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ရဟန်း.. ငါ့ကို ကြောက်သလား”ဟူ၍ မေးမြန်းလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဒကာဘီလူး.. ငါသည် သင့်ကိုမကြောက်၊ စင်စစ်သော်ကား သင်၏ ကိုယ်အတွေ့သည် ကြမ်းတမ်းယုတ်မာလှ၏”ဟု ဖြေကြား မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ တစိုးတစိ ကြောက်ရွံ့ခြင်း အလျှင်းမရှိသော မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မြင်ရလေလျှင် သုစိလောမဘီလူးသည် “ဤသို့စဉ်မျှ ကြမ်းတမ်းလှသော ငါ၏ ဘီလူးအတွေ့ဖြင့် တွေ့ထိအပ်ပါလျက် ဤသူကား လူသားစင်စစ်ဖြစ်လျက် မကြောက်ချေ။ ယခုအခါ ငါသည် ထိုရဟန်းကို သဗ္ဗညု မြတ်စွာဘုရားရှင်၏အရာ၌ ပြဿနာကို မေးပေအံ့၊ မချွတ်ပင် ဤရဟန်းသည် ထိုဗုဒ္ဓဝိသယ ပြဿနာ၌ အပြည့်အစုံ ဖြေဆိုနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်၊ ထိုအခါ ငါသည် ထိုရဟန်းကို ဤနည်း ဤနည်းဖြင့် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ပေအံ့”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် “ရဟန်း.. သင့်ကို ငါသည် ပြဿနာကို မေးပေအံ့၊ အကယ်၍ သင်သည် ငါ့အား ထိုပြဿနာကို အပြေအလည် မဖြေဆိုနိုင်လျှင် သင်၏စိတ်ကို ပြန့်လွင့် ရူးသွပ်သွားစေမည်၊ သို့မဟုတ် သင်၏နှလုံးကိုသော်မူလည်း ဖောက်ခွဲပစ်မည်၊ သို့မဟုတ် ခြေထောက်နှစ်ချောင်းတို့ကို ကိုင်၍ မြစ်တဖက်ကမ်းသို့ ပစ်လွှင့်လိုက်မည်”ဟု ရိုင်းပြစွာ ပြောကြားလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဟာကရုဏာပြဋ္ဌာန်း ရွှင်လန်းသော မျက်နှာဖြင့် “ဒကာဘီလူး.. နတ် မာရ်နတ် ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော နတ်လောက, ရဟန်း ပုဏ္ဏား မင်းများနှင့်တကွသော လူ့လောက ဤလောကအစုံဝယ် ငါဘုရား၏စိတ်ကို ပြန့်လွင့် ရူးသွပ်စေနိုင်သူ (သို့မဟုတ်) နှလုံးသားကို ဖောက်ခွဲပစ်နိုင်သူ
၂၃၅
(သို့မဟုတ်) ခြေနှစ်ချောင်းတို့ကို ကိုင်၍ မြစ်တဖက်ကမ်းသို့ ပစ်လွှင့်နိုင်မည့်သူ တလူကိုမျှ ငါဘုရား မြင်တော်မမူ၊ သို့ပင်ဖြစ်စေကာမူ ဒကာဘီလူး.. သင်မေးလိုရာ ပြဿနာကို မေးလော့၊ (သင်၏ပြဿနာကို အကျန်မထား ငါဘုရား ဖြေကြားပေအံ့)”ဟု သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ ဖိတ်ကြားခြင်းဖြင့် ဖိတ်ကြားတော်မူလေလျှင် သူစိလောမဘီလူးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဂါထာဖြင့် ဤသို့ မေးလျှောက်လေ၏-
ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ကုတောနိဒါနာ၊
အရတီ ရတီ လောမဟံသော ကုတောဇာ။
ကုတော သမုဋ္ဌာယ မနော ဝိတက္ကာ၊
ကုမာရကာ ဓင်္ကမိဝေါဿဇန္တိ။
(သမဏ = ရဟန်း..)။ ရာဂေါ စ = ရာဂသည်၎င်း။ ဒေါသော စ = ဒေါသသည်၎င်း။ ကုတောနိဒါနာ = အဘယ်လျှင် အကြောင်းရှိကုန်သနည်း။ အရတီ = ဆိတ်ငြိမ်ရာတောကျောင်း ကုသိုလ်တရားကောင်းတို့၌ မမွေ့လျော်ခြင်းသည်၎င်း။ ရတီ = အာရုံငါးပါး လိုက်စားနှစ်ခြိုက် မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်ခြင်းသည်၎င်း။ လောမဟံသော = မွေးညှင်းရွှင်ပျ ကြက်သီးထခြင်း (စိတ္တုတြာသ တရား)သည်၎င်း။ (ဣမေ = ဤတရား သုံးပါးတို့သည်)။ ကုတောဇာ = အဘယ်မှ ဖြစ်ကြကုန်သနည်း။ ကုမာရကာ = ရွာသူသားငယ်တို့သည်။ ဓင်္ကံ = ကျီးငှက်ကို။ (ဗန္ဓိတွာ = ကြိုးဖြင့် ခြေ၌ဖွဲ့၍)။ ဩဿဇန္တိ ဣဝ = အထက်သို့ပင့် ပစ်လွှင့် ကစားကြကုန်သကဲ့သို့။ ဝိတက္ကာ = ဝိတက်ကိုးပါး အကြံတရားတို့သည်။ ကုတော = အဘယ်မှ။ သမုဋ္ဌာယ = ဖြစ်ပေါ်ထကြွ၍။ မနော = ကုသိုလ်စိတ်ကို။ ဩဿဇန္တိ = လွှတ်ကုန်သနည်း။ (၁)
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သူစိလောမဘီလူးအား ဤဆိုလတ္တံ့သော သုံးဂါထာတို့ဖြင့် ပြဿနာဖြေကြား တရားဟောတော်မူလေ၏-
၂၃၆
ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ဣတောနိဒါနာ၊
အရတီ ရတီ လောမဟံသော ဣတောဇာ။
ဣတော သမုဋ္ဌာယ မနော ဝိတက္ကာ၊
ကုမာရကာ ဓင်္ကမိဝေါဿဇန္တိ။
(အာဝုသော = ဒကာဘီလူး..)။ ရာဂေါ စ = ရာဂသည်၎င်း။ ဒေါသော စ = ဒေါသသည်၎င်း။ ဣတောနိဒါနာ = ဤခန္ဓာအတ္တဘောလျှင် အကြောင်းရှိကြကုန်၏။ အရတီ = ဆိတ်ငြိမ်ရာတောကျောင်း ကုသိုလ်တရားကောင်းတို့၌ မမွေ့လျော်ခြင်းသည်၎င်း။ ရတီ = အာရုံငါးပါး လိုက်စားနှစ်ခြိုက် မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်ခြင်းသည်၎င်း။ လောမဟံသော = မွေးညှင်းရွှင်ပျ ကြက်သီးထခြင်း (စိတ္တုတြာသ တရား)သည်၎င်း။ (ဣမေ = ဤတရားသုံးပါးတို့သည်)။ ဣတောဇာ = ဤခန္ဓာအတ္တဘောမှ ဖြစ်ကြကုန်၏။ ကုမာရကာ = ရွာသူသားငယ်တို့သည်။ ဓင်္ကံ = ကျီးငှက်ကို။ (ဗန္ဓိတွာ = ကြိုးဖြင့် ခြေ၌ဖွဲ့၍)။ ဩဿဇန္တိ ဣဝ = အထက်သို့ပင့် ပစ်လွှင့် ကစားကြကုန်သကဲ့သို့။ ဝိတက္ကာ = ဝိတက်ကိုးပါး အကြံတရားတို့သည်။ ဣတော = ဤခန္ဓာအတ္တဘောမှ။ သမုဋ္ဌာယ = ဖြစ်ပေါ် ထကြွ၍။ မနော = ကုသိုလ်စိတ်ကို။ ဩဿဇန္တိ = လွှတ်ကြကုန်၏။ (၂)
သ္နေဟဇာ အတ္တသမ္ဘူတာ၊
နိဂြောဓဿေဝ ခန္ဓဇာ။
ပုထူ ဝိသတ္တာ ကာမေသု၊
မာလုဝါဝ ဝိတတာ ဝနေ။
(ယက္ခ = ဒကာဘီလူး..)။ နိဂြောဓဿ = ပညောင်ပင် (ပြည်ညောင်ပင်)၏။ (ပါရောဟာ = မြစ်ပျဉ်းတို့သည်)။ ခန္ဓဇာ ဣဝ = ပင်စည်တို့၌ ဖြစ်သကဲ့သို့။ သ္နေဟဇာ = တဏှာအစေးကြောင့် ဖြစ်ကုန်သော ရာဂဒေါသ- အစရှိသော တရားတို့သည်။ အတ္တသမ္ဘူတာ = ဤခန္ဓာကိုယ်
၂၃၇
အတ္တဘော၌ ဖြစ်ကုန်၏။ ဝနေ = တော၌။ (ဇာတာ = ဖြစ်သော)။ မာလုဝါ = မာလောနွယ်သည်။ ဝိတတာ ဣဝ = မိမိနွယ်သော သစ်ပင်ကို ထက်ဝန်းကျင် ရစ်ပတ် ပိတ်ဆို့သကဲ့သို့။ ပုထူ = များပြားလှစွာ ကိလေသာတရားတို့သည်။ ကာမေသု = ဝတ္ထုအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့၌။ ဝိသတ္တာ = ထူးထွေဆန်းကြယ် ငြိတွယ် တည်နေကြကုန်၏။ (၃)
ယေ နံ ပဇာနန္တိ ယတောနိဒါနံ၊
တေ နံ ဝိနောဒေန္တိ သုဏောဟိ ယက္ခ။
တေ ဒုတ္တရံ ဩဃမိမံ တရန္တိ၊
အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယ။
ယက္ခ = ဒကာဘီလူး..။ သုဏောဟိ = နားထောင်လော့။ ယေ = အမှတ်မထင် အကြင်သူတို့သည်။ နံ = ထိုဒုက္ခသစ္စာ ခန္ဓာပဉ္စက အတ္တဘောကို။ ယတောနိဒါနံ = အကြင် သမုဒယသစ္စာ တဏှာလောဘလျှင် အကြောင်းရှိ၏ဟူ၍။ ပဇာနန္တိ = ပိုင်းခြားထင်ထင် သိမြင်ကြကုန်၏။ တေ = ထိုသူတို့သည်။ နံ = ထိုဒုက္ခသစ္စာ ခန္ဓာငါးပါး၏အကြောင်း မကောင်းသော သမုဒယသစ္စာ တဏှာလောဘကို။ ဝိနောဒေန္တိ = အဋ္ဌင်္ဂိက မဂ္ဂသစ္စာတရားဖြင့် ပယ်ရှား ဖျောက်လွှင့်ကြကုန်၏။ တေ = ထိုသမုဒယသစ္စာ တဏှာလောဘကို အဋ္ဌင်္ဂိက မဂ္ဂသစ္စာတရားဖြင့် ပယ်ရှား ဖျောက်လွှင့်ကြသည့် အရိယသခင် သူတော်စင်တို့သည်။ ဒုတ္တရံ = ကူးမြောက်နိုင်ခဲသော။ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ = သံသရာ အတိတ်ဘဝဝယ် အိပ်မက်တွင်မျှ မကူးမြောက်ခဲ့ရဘူးသော။ ဣမံ ဩဃံ = ဤဩဃလေးခန်း ကိလေသာ ရေပြင်ကြမ်းကို။ အပုနဗ္ဘဝါယ = တဖန် ဘဝသစ်၌ မဖြစ်စေခြင်းငှါ။ (ဝါ) နိရောဓသစ္စာအလို့ငှါ။ တရန္တိ = ကူးမြောက်နိုင်ကြကုန်၏။ (၄)
၂၃၈
ဤသို့လျှင် သစ္စာလေးပါးကို ဖော်ပြသည့် ဤတရားဂါထာကို ကြားနာကြရကုန်သည်ရှိသော် ထိုဘီလူးသူငယ်ချင်း နှစ်ဦးသားတို့သည် ဂါထာနိဂုံး အဆုံး၌ပင်လျှင် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ကြလေကုန်၏။
သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ကြသည်နှင့် တပြိုင်နက် ထိုဘီလူးသူငယ်ချင်း နှစ်ဦးသားတို့သည် မူလရှိရင်း အဆင်းမလှ အကျည်းတန်မှုများ အလျှင်းကွယ်ပကြကာ နတ်တန်းဆာ ဆင်ယင်ပြီးသား ရွှေသားအဆင်း ဝါဝင်းသော ကိုယ်ရေရှိကြလျက် ကြည့်မြင်ရသူတို့ ကြည်ညိုဖွယ်သော ပုံပန်းသဏ္ဌာန် ရှိကြလေကုန်သတည်း။
သူစိလောမသုတ်ကို ဟောကြားတော်မူခြင်းအကြောင်း ပြီး၏။