မဟာဗုဒ္ဓဝင်/ကျမ်းပြီးနိဂုံးဆုတောင်း၉-ဂါထာ

by မင်းကွန်းဆရာတော်

←(၄) ကာဠဝဠိယသူဌေးအကြောင်း

မဟာဗုဒ္ဓဝင် by မင်းကွန်းဆရာတော် ကျမ်းပြီးနိဂုံးဆုတောင်း၉-ဂါထာ

မဟာဗုဒ္ဓဝင်→

၄၁၄

ကျမ်းပြီးနိဂုံးဆုတောင်း၉-ဂါထာ

ပါဠိ, အနက်

(၁) တိသတေကသဟဿမှိ၊

သာကေ’ကတ္တိံသတာဓိကေ။

အဍ္ဎတေယျသဟဿမှိ၊

ဇိနစက္ကေ တု တေရသေ။

(၂) ပဌမာသာဠှမာသဿ၊

ကာဠေ တေရသမေ ဒိနေ။

သောရိဝါရမှိ ပုဗ္ဗဏှေ၊

ဧကာဒသဃဋိက္ခဏေ။

ဧကတ္တိံသတာဓိကေ = သုံးဆယ့်တခု အလွန်ရှိသော။ တိသတေကသဟဿမှိ သာကေ = တထောင့်သုံးရာ ကောဇာထိုနှစ် သက္ကရာဇ်၌။ ဝါ၊ ဧကတ္တိံသတာဓိကေ တိသတေကသဟဿမှိ သာကေ = ကောဇာသက္ကရာဇ် (၁၃၃၁) တထောင့် သုံးရာ့ သုံးဆယ့်တစ်ခုနှစ်၌။ ဇိနစက္ကေ တု = ဘုရားမြတ်စွာ သာသနာနှစ်သော်ကား။ တေရသေ = တဆယ့်သုံးနှစ် အလွန်ရှိသော။ အဍ္ဎတေယျသဟဿမှိ = နှစ်ထောင့်ငါးရာ သာသနာနှစ်၌။ (ဝါ)၊ တေရသေ အဍ္ဎတေယျသဟဿမှိ = နှစ်ထောင့်ငါးရာစွန်းလာ တဆယ့်သုံးနှစ်ကယ်သား ဘုန်းကြွယ်မြတ်စွာ သာသနာနှစ်၌။

ပဌမာသာဠှမာသဿ = ပဉ္စင်းခံပွဲ ခြိမ့်ခြိမ့်သဲလျက် မြိုင်ထဲစုံနက် ရဂုံချက်ဝယ် ပုန်းညက်မာလီ သော်တာရီတို့ ညှာစီပွင့်ကြ ပဌမဝါဆိုလ၏။ ကာဠေ တေရသမေ ဒိနေ = ပုဏ္ဏမီကျော်တက် တဆယ့်သုံးရက်နေ့ဖြစ်သော။ သောရိဝါရမှိ = နဂါးပျော်မွေ့ စနေနေ့၌။

၄၁၅

ပုဗ္ဗဏှေ ဧကာဒသဃဋိက္ခဏေ = ဖလ်ရဝိန်စက် လျှံရှိန်တက်သား နံနက်ဃဋီ ဆယ့်တနာရီအချိန်၌။

(၃) သိဒ္ဓိပတ္တော မဟာဗုဒ္ဓ -

ဝံသော ဗုဒ္ဓတ္ထဒီပကော။

ဆဘာဂေဟိ သုခံ ဆဋ္ဌ -

သံဂီတိသဟဇာတကော။

ဗုဒ္ဓတ္ထဒီပကော = ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ကြောင်းအရာကို ပါရမီအယဉ် ဝါတော်စဉ်ဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ထွန်းပ အများဆုံး ညွှန်းပြသော။ ဆဋ္ဌသံဂီတိသဟဇာတကော = နိုင်ငံတော် ဗုဒ္ဓသာသန၏ ရင်မှပေါက်ဖွား သားဩရသ ဆိုသင့်လှသား ဆဋ္ဌယင်လာ သင်္ဂါယနာနှင့် ယှဉ်ကာထွန်းပေါ် ဖွားဖက်တော်သမိုက် ခေါ်ဆိုထိုက်သော။ မဟာဗုဒ္ဓဝံသော = မှတ်ဖွယ်ပုံယင် ပြည့်စုံလင်သား မဟာဗုဒ္ဓဝင် မည်တွင်ခေါ်မှန်း စာတော်ကျမ်းသည်။ ဆဘာဂေဟိ = စိတ်ဖြာဝေခွဲ ဆဋ္ဌမတိုင်အောင်သော ခြောက်တွဲတို့ဖြင့်။ သုခံ = မပင်မပန်း ချမ်းသာစွာ။ သိဒ္ဓိပတ္တော = ဗုဒ္ဓဝါဒီ စာအညီဖြင့် ဝသီဖြူစင်း လူခပင်းအား အလင်းပညာ ဖြန့်ပိမ့်ငှါဟု မင်္ဂလာနဂ္ဃိ အနှက်ပြည့်လျက် သိဒ္ဓိပြီးမြောက် အဆုံးသို့ ရောက်ခဲ့လေပြီ။

(၄) ပဉ္စတာလီသဝဿာနိ၊

ဌတွာ လောကံ သဒေ၀ကံ။

ဥတ္တာရေသိ မဟာဝီရော၊

ဓမ္မနာဝါယ ယော ဇိနော။

မဟာဝီရော = ဗုဒ္ဓကိစ္စ ငါးဌာနကို နေ့ညမပြတ် ပြီးစေလတ်သား သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ကြီးမြတ်သော ဝီရိယရှိတော်မူသော။ ယော ဇိနော = ငါးမာရ်အောင်မြင် အကြင်ဘုရားရှင် ကိုယ်တော်မြတ်သည်။ ပဉ္စတာလီသဝဿာနိ = လေးဆယ့်ငါးဝါ အခါကာလတို့ပတ်လုံး။

၄၁၆

ဌတွာ = ရွှေတောင်နှုန်းတူ တည်တော်မူ၍။ သဒေဝကံ လောကံ = ဗြဟ္မာ,နတ်နှင့်တကွ လောကလူသား သတ္တဝါများကို။ (ဝါ)၊ သဒေဝကံ လောကံ = ဗြဟ္မာ,နတ်,လူ သုံးဘုံသူကို။ ဓမ္မနာဝါယ = မဂ္ဂင်ရှစ်ဖော် တရားတည်းဟူသော လှေဖောင်တော်ဖြင့်။ ဥတ္တာရေသိ = နိဗ္ဗူသာဝှမ်း မှာရပ်ကမ်းသို့ ကူးသန်းရောက်အောင် ထုတ်ဆောင်ကယ်ယူ ဆယ်တင်တော်မူခဲ့လေပြီ။

(၅) တံ ဇိနံ ပဉ္စတာလီသ -

ခဏ္ဍေန ပူဇယာမဟံ။

သက္ကစ္စံ ဗုဒ္ဓဝံသေန၊

ဂန္ထေနေဟ သဂဏ္ဌိနာ။

အဟံ = ပညာသံဝတ္တနိက ရှေးပုညကြောင့် ငယ်ကခုထိ စာမျက်စိဖြင့် သတိမကွာ နေခွင့်ကိုရခဲ့ပါသော မဟာ,ဝိသိဋ္ဌ တိပိဋကဓိုရ် ထေရ်ပုဂ္ဂိုလ်သမုတ် အကျွန်ုပ်သည်။ ဣဟ = မျက်မှောက်ကြိမ်လာ ဤဘုရားသာသနာ၌။ ပဉ္စတာလီသခဏ္ဍေန = ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ရှင်ပင့်ဝါကို သဒ္ဓါမြှော်မှန်း လေးဆယ့်ငါးခဏ်းရှိသော။ သဂဏ္ဌိနာ = အနုဒီပနီ တလီကွင်းသတ် ဂဏ္ဌိ = အဆုံးအဖြတ်နှင့် တကွသော။ ဗုဒ္ဓဝံသေန ဂန္ထေန = မဟာဗုဒ္ဓဝင် မည်တွင်ခေါ်မှန်း စာတော်ကျမ်းဖြင့်။ တံ ဇိနံ = ငါးမာရ်အောင်မြင် ထိုဘုရားရှင် ကိုယ်တော်မြတ်ကို။ သက္ကစ္စံ ပူဇယာမိ = ကိုယ်မကြော့ကြမ်း နှုတ်မသွမ်းပဲ စိတ်ဝမ်းနွံကျိုး မာန်ကိုချိုး၍ မြတ်နိုးကော်ရော် ရှိခိုးပူဇော်ပါ၏ဘုရား။

(၆) ယံ ပတ္တံ ကုသလံ တဿ၊

အာနုဘာဝေန ပါဏိနော။

သဗ္ဗေ သဒ္ဓမ္မရာဇဿ၊

ဉတွာ ဓမ္မံ သုခါဝဟံ။

မယာ = တိပိဋကဓိုရ် ထေရ်ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်ဆိုသမုတ် အကျွန်ုပ်သည်။ ယံ ကုသလံ = မဟာဗုဒ္ဓဝင် မည်တွင်ခေါ်မှန်း

၄၁၇

စာတော်ကျမ်းကို ကြိုးပမ်းပြုရ ဝီရိယနှင့် ဉာဏ,သဒ္ဓါ ယှဉ်ဘက်ပါသော မဟာခေါ်ဆို မြားမြောက်လှသော အကြင်ကုသိုလ်ကို။ ပတ္တံ = ယောနိသော ပဒဋ္ဌာန် အကြောင်းခံ၍ ဧကန်ဆတ်ဆတ် ရောက်အပ် ရအပ်လေပြီ။ တဿ ကုသလဿ = ကျမ်းပြုပါရ ဝီရိယနှင့် ဉာဏ,သဒ္ဓါ ယှဉ်ဘက်ပါသော မဟာခေါ်ဆို မြားမြောက်လှသော ထိုကုသိုလ်၏။ အာနုဘာဝေန = အမွေခံရိုး ကံတန်ခိုးဟု ဖန်ပျိုးရှိန်စော် အာနုဘော်ကြောင့်။ သဗ္ဗေ = ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ အလုံးစုံကုန်သော။ ပါဏိနော = ဇီဝိတိန္ဒြေ ထိန်းစောင့်ချေ၍ ရှည်ထွေခုထိ တည်နေဘိသား သက်ရှိများစွာ သတ္တဝါတို့သည်။ သဒ္ဓမ္မရာဇဿ = ပါရမီ,စာဂ စရိယနှင့် ဘုရားကျေးဇူး တရားထူးတို့ဖြင့် ပွါးလူးများစွာ သတ္တဝါတို့ကို သဒ္ဓါရွှန်းဝေ နှစ်သက်စေသည့် ပရမေမှန်ကင်း တရားမင်း ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ သုခါဝဟံ = လူ,နတ်,နိဗ္ဗာန် သုံးတန်သော ချမ်းသာစက်ကို လက်ရောက်ရအောင် ရွက်ဆောင်ပေတတ်ထသော။ ဓမ္မံ = ဟောဖော်မိန့်ညောင်း တရားကောင်းကို။ ဉတွာ = သုတ,စိန္တာ ဘာဝနာဟု ပညာသုံးဆိုင်း မြင်းလျင်စိုင်းသို့ ပြိုင်းပြိုင်းထင်ထင် အမှန်အတိုင်း သိမြင်ကြ၍—

(၇) ပါပုဏန္တု ဝိသုဒ္ဓါယ၊ သုခါယ ပဋိပတ္တိယာ။

အသောကမနုပါယာသံ၊ နိဗ္ဗာနသုခမုတ္တမံ။

ဝိသုဒ္ဓါယ = ကာမသုခလ္လိက, အတ္တကိလမထာ နှစ်ဖြာသော အယုတ်တရားတို့မှ ဝေးခြားကင်းကွယ် သန့်ရှင်း စင်ကြယ်သော။ သုခါယ = မဂ်ဖိုလ်၏ အဟန့်အတား နီဝရဏတရားတို့ကို ပယ်ရှားဖို့ငှါ လွယ်ကူချမ်းသာစွာသော။ ပဋိပတ္တိယာ = အဋ္ဌင်္ဂိက ဖြုစင်လှသား မဇ္ဈိမပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ဖြင့်။ အသောကံ = ဗျသန၅- မျိုး တရားဆိုးတို့ကြောင့် စိုးရိမ်ပူဆွေးရခြင်း အလျှင်းမရှိသော။

၄၁၈

အနုပါယာသံ = ရင်ဝမ်းမလင်း ပင်ပန်းပြင်း၍ အတွင်းကြိတ်ဟူ မဖိတ်ဆူပဲ စိတ်ပူလှိုက်ဆွေး ဥပါယာသ = အလောင်အမြိုက်ဘေးလည်း မရှိထသော။ ဥတ္တမံ = ဆိုခဲ့ပြီးလတ် ဂုဏ်သကတ်ကြောင့် မြင့်မြတ်ကဲချွန် သာလွန်စွာထသော။ နိဗ္ဗာနသုခံ = ဘဝကြီးငယ် အသွယ်သွယ်ကို မြှေးတွယ်ချုပ်စပ် တဏှာငတ်မှ ကျွတ်ရာ လွတ်ရာ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ချမ်းသာသို့။ ပါပုဏန္တု = ခိပ္ပါဘိည ဒသဝိပဿနာ ပညာကွန်းပြောက် သွန်းသွန်းဆောက်၍ ဆိုက်ရောက်နိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။

(၈) စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမ္မော၊

ဓမ္မေ ဟောန္တု သဂါရဝါ။

သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ကာလေန၊

သမ္မာ ဒေဝေါ ပဝဿတု။

သဒ္ဓမ္မော = ပရိယတ်, ပဋိပတ်, ပဋိဝေဓ- ဟု သဒ္ဓမ္မတွင်ခေါ် သာသနာတော် သုံးရပ်သည်။ စိရံ = အနှစ်ငါးထောင် မြားမြောင်ရှည်ကြာ အခါကာလပတ်လုံး။ တိဋ္ဌတု = ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ရန်မသီပဲ လျှံခြည်ဝေရွှန်း နေစက်ဝန်းသို့ တည်ထွန်း တောက်ပပါစေသတည်း။ သဗ္ဗေပိ = ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ သတ္တာ = လူ,နတ်,ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့သည်။ ဓမ္မေ = ရှင်စောဘုရား ဟောကြားမြွက်ဖော် တရားတော်၌။ သဂါရဝါ ဟောန္တု = ကိုးကွယ်ရာစစ် ဧကန်ဖြစ်ဟု နှစ်နှစ်ကာကာ ယုံကြည်စွာဖြင့် ပညာဆီမီး ထွန်းညှိသီး၍ ကျောက်ထီးအတူ အလေးမူကြပါစေကုန်သတည်း။ ဒေဝေါ = လူသူအပေါင်း ပွါးစည်ညောင်းအောင် ကြောင်းရင်းမှန်တုံ ကျေးဇူးပုံသား ပဇ္ဇုန်ခေါ်လျှင်း မိုးနတ်မင်းသည်။ ကာလေန = ရွာချိန်သင့်ရာ ညဉ့်အခါ၌။ (ဝါ) ကာလေ န = မြေညံ့ရာအရပ်၌ ငါးရက်တကြိမ်, မြေအလတ်စား အရပ်၌ ဆယ်ရက်တကြိမ်,

၄၁၉

မြေကောင်းရာအရပ်၌ တဆယ့်ငါးရက် = တပက္ခတကြိမ် ရွာချိန်သင့်ရာ ညဉ့်အခါ၌။ သမ္မာ ပဝဿတု = အရည်ထန်စွာ မြို့ပြည်ရွာတို့ သာယာတင့်မော စည်ပင်ပြောအောင် ဖြောဖြောဝှန်ဝှန် ရွာဖြိုးသွန်ပါစေသတည်း။

(၉) ယထာ ရက္ခိံသု ပေါရာဏာ၊

သုရာဇာနော တထေဝိမံ။

ရာဇာ ရက္ခတု ဓမ္မေန၊

အတ္တနောဝ ပဇံ ပဇံ။

ပေါရာဏာ = ရှေးအထက်ကျော် အခါသော်က တေဇော်ထွန်းသစ် ဘုန်းရောင်လှစ်ကြကုန်သော။ သုရာဇာနော = မဟာသမ္မတ ဤသို့စသည့် ဘုရားအလောင်း ရှေးမင်းကောင်းတို့သည်။ ပဇံ = တိုင်းသားပြည်သူ ဗိုလ်လူအပေါင်းကို။ ဓမ္မေန = ရာဇဓံဆယ်ပါး မင်းကျင့်တရားဖြင့်။ ရက္ခိံသု ယထာ = မိဘအရာ တည်နေကာဖြင့် ပြစ်ဆာမလိမ်း ရန်မာရ်ငြိမ်းအောင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ကုန်သကဲ့သို့။ တထေဝ = ထိုဘုရားအလောင်း ရှေးမင်းကောင်းတို့အတူသာလျှင်။ ရာဇာ = နှလုံးဉာဏ်ရည် လက်ရုံးရည်ဖြင့် မြန်ပြည်ထောင်စု စိုးမိုးပြုသား သမ္မုတိနတ် တို့မင်းမြတ်သည်။ ဣမံ ပဇံ = မေတ္တာချည်နှောင် ညီနှင့်နောင်ဟု ပြည်ထောင်စုသား ဤလူများကို။ ဓမ္မေန = ရာဇဓံဆယ်ပါး မင်းကျင့်တရားဖြင့်။ အတ္တနော ပဇံ ဣဝ = ရင်မှပေါက်ဖွား မိမိ၏သားကိုကဲ့သို့။ ရက္ခတု = = မေတ္တာ,ကရုဏာ ဖြန့်ချိကာဖြင့် သဒ္ဓါဆော်နှိုး ဗြဟ္မစိုရ်မိုးကို စွေဖြိုးသွန်ကာ တိုင်းရပ်သာအောင် ပညာဝှန်တောက် တံခွန်ဆောက်၍ စောင့်ရှောက်ချီးပင့် နိုင်ပါစေသတည်း။

(အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ အဋ္ဌကထာဆရာတော်သည် အဘိဓမ္မာ ပိဋကအဖွင့် အဋ္ဌသာလိနီအဋ္ဌကထာ, ပဉ္စပကရဏအဋ္ဌကထာကျမ်းကြီးများအဆုံး

၄၂၀

နိဂုံး၌ “ယံ ပတ္တံ ကုသလံ တဿ” အစရှိသော လေးဂါထာတို့ဖြင့် ဆုတောင်းအာသီသ ပြုတော်မူခဲ့ပါသည်။

အကျွန်ုပ်တို့သည်လည်း ထိုအရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ အဋ္ဌကထာ ဆရာတော်၏ ဆုတောင်းအာသီသ ဂါထာတို့ဖြင့်ပင် အလွန်ကြည်ညိုစွာ ဆုတောင်း အာသီသမှု ပြုကြပါသည်၊ ထိုသို့ပြုခြင်းဖြင့်-

“သစ္စံ ပုနပိ သစ္စန္တိ၊ ဘုဇမုက္ခိပ္ပ ဝုစ္စတေ။

သကတ္ထော နတ္ထိ နတ္ထေဝ၊ ပရဿတ္ထ’မကုဗ္ဗတောတိ-

ဝစနတော ပရတ္ထောဝ သပ္ပုရိသေဟိ ကတ္တဗ္ဗော၊ ပရတ္ထေ သမ္ပာဒိတေ ပန သကတ္ထော သမ္ပန္နော၀ နာမ။

ပရဿ = သူတပါး၏။ အတ္ထံ = အကျိုးကို။ အကုဗ္ဗတော = မပြုသောသူ၏ (အဖို့ရာ)။ သကတ္ထော = မိမိအကျိုးသည်။ နတ္ထိ = မရှိနိုင်။ နတ္ထေဝ = တကယ့်ကို မရှိနိုင်။ (ဣဒံ = ဤစကားသည်)။ သစ္စံ = မှန်၏။ ပုနပိ = တဖန်လည်း။ သစ္စံ = မှန်၏။ ဣတိ = ဤသို့။ ဘုဇံ = လက်ရုန်းကို။ ဥက္ခိပ္ပ = ချီမြှောက်၍။ ဝုစ္စတေ = ဆိုအပ်၏။ (ဝါ = ဆိုလော့) -

ဣတိ = ဤသို့။ ဝစနတော = ကဝိထိုထို ပုဂ္ဂိုလ်ဂ္ဂိုလ်တို့ မိန့်ဆိုတော်မူကြခြင်းကြောင့်။ သပ္ပုရိသေဟိ = သူတော်ကောင်း မှန်သမျှတို့သည်။ ပရတ္ထောဝ = သူတပါး၏ အကျိုးကိုသာလျှင်။ ကတ္တဗ္ဗော = အဦးထားကာ ပြုထိုက်စွာ၏။ ပရတ္ထေ = သူတပါး၏ အကျိုးကို။ သမ္ပာဒိတေ ပန = ပြည့်စုံစေအပ်သည်ရှိသော်ကား။ သကတ္ထော = မိမိအကျိုးသည်။ သမ္ပန္နောဝ နာမ = ပြည့်စုံသည်သာလျှင်မည်၏။” -

ဟူသော “သာရတ္တဝိလာသိနီ” = ပဉ္စိကာဋီကာကျမ်းလာ အရှင်သံဃရက္ခိတ မဟာသာမိမထေရ်၏ အမှာစကားရပ်နှင့် တထပ်တည်း ညီညွတ်စေကြပါသတည်း)။

**********

ဤတွင်ရွေ့ မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း အလုံးစုံ ပြီး၏။

(ပု, ဒိ, အာ-နှင့် ပြည့်စုံရပါလို၏။)

**********