Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Czerniowce
| ←Czerniów | Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom I Czerniowce |
Czerniowicze→ |
[ 831 ]Czerniowce, pow. jampolski, ob. Czerniejowce.
Czerniowce (rum. Cernauz, Czernauz), miasto stołeczne Bukowiny, prowincyi austryackiej, leży na wyżynie 220 m. npm., na pr. brz. Prutu malowniczo rozmieszczone; ma 4 przedmieścia: Kaliczanka, Klokuczka, Horecza i Rosz. Cz. były przed zajęciem Bukowiny bardzo mało znaczącem miasteczkiem; stolicą bowiem Multan było wtedy, gdy Cz. do niej należały, dziś podupadłe miasto Soczawa czyli Suczawa. W dziejach polskich wspominane są Czarnowce (u Miechowity), jako jedno z miasteczek multańskich przedniejszych, które Mikołaj Kamieniecki, kasztelan krakowski i wielki hetman koronny, w roku 1509 spustoszył, wtargnąwszy do Multan z rozkazu Zygmunta I, by pomścić „ludzi rycerskich, które był w Trembowli Bohdan, hospodar wołoski, pojmał, a w Podhajcach siekierą ścinać kazał, których groby gdy ujrzał ten hetman, pamięci wiecznej godny, płakał, a wzywając Pana Boga na pomoc, pomścić się obiecał, czego i dokazał“ (Paprocki). Kogalniczan, historyk wołoski, wspomina o utarczce Szwedów pod Axelem Gylenbrokiem, przeciw Rossyanom pod dowództwem Krapotkina w r. 1707, gdzie się pierwsi poddali. Podczas zajęcia przez Austryą, miasto było drewniane i dopiero od r. 1786 murować się zaczęło. O szybkości wzroztu tego miasta świadczy przybytek ludności, która od roku 1830 z liczby 6,800 doszła dziś do przeszło 34,000 dusz. Rząd austryacki uczynił Czerniowce wolnem miastem i stolicą Bukowiny. Mają tu siedzibę władze naczelne prowincyi, która w różnych zmianach administracyjnych bywa na przemiany, to osobną prowincyą od r. 1773 do 1786, to obwodem należącym do Galicyi. Rząd prowincyi przemieniony jest teraz znowu na władzę obwodową, z kreishauptmanem (Kreisvosteher) na czele. Jest siedzibą władz wszystkich oddziałów administracyi: finansowej, górniczej, budowniczej i innych; sądu pierwszej instancyi, sądu śledczego dla sądów powiatowych w Cz., Kocmanie, Sadagórze, Stanestiu i Zastawnej, sądu handlowego i wekslowego, komendy wojskowej, izby handlowej i magistratu czyli władzy komunalnej. Ma tu siedzibę swoją także biskup dyzunicki, podlegający metropolicie karłowickiemu, seminaryum i szkoła teologiczna dla dyzunitów. Szkoły są: gimnazyum wyższe o klasach 8, przemienione z dawnego gimnazym o 6 klasach i filozoficznego instytutu, szkoła położnicza ze szpitalem dla położnic, szkoła realna, szkoly główne (normalne) niemiecka i wołoska, konwikt rządowy dla chłopców i dziewcząt, oraz 1875 r. założony uniwersytet, z językiem wykładowym niemieckim (miał w r. 1877–8 słuchaczów 179). Towarzystwa: ku zbadaniu kraju czyli geograficzno-etnograficzne i gospodarskie i towarzystwo dobroczynności. Kwitnie tu przemysł i handel, do czego się głównie przyczynia znaczna ilość osiadłych tu od niedawna Niemców, a dawniej jeszcze Ormian i Żydów. Miasto bardzo zamożne i zamieszkałe przez rozmaite narodowości, których rzadko gdzie znaleźć taką rozmaitość jak w Czerniowcach; podobnie ma się rzecz co do wyznań religijnych. Dawniej mieszkało tu bardzo wiele znakomitych rodzin mołdawskich i wołoskich, chroniących się do Czerniowiec w czasie niepokojów. Długi czas też przeważał tu żywioł wołoski i ruski, później wzięła górę w światlejszych warstwach towarzystwa niemczyzna, która zwolna zaczyna polskiemu żywiołowi ustępować miejsca. R. 1864 wychodziło tu pismo polskie p. t. „Bratek“ a roku 1869 inne p. t. „Ogniwo.“ W Cz. urodził się [ 832 ]znany mineralog polski Al. Alth i znany muzyk Karol Mikuli. Par. gr. unicka Cz. dek. bukowińskiego liczy 3850 wiernych. Najliczniejsza jest parafia dyzunicka a sobór grecki nowy jest najwspanialszym w mieście budynkiem. Parafia ewang. augsburska, od r. 1797 ukonstytuowana, liczy dusz 1600 z filiałami: Hliboka i Alexanderhof. Kościół ewangelicki w Cz. wzniesiony w r. 1847–49. Domów mieszkalnych Cz. liczą 3550. Przemysł i handel dość rozwinięte dzięki środkom komunikacyjnym. Jest tu stacya dr. żel. lwowsko-czerniowiecko-jasskiej, między Sadągórą a Kuczurmare, z dwoma dworcami, jeden o 266, drugi o 272 kil. ode Lwowa; na rz. Prucie most kratowy, 715 st. par. długi, 25 st. szer. St. poczt. Cz. leży o 2 kil. od st. dr. żel. i łączy się traktami pocztowemi z Czortkowem (92 kil.) oraz Nowosielicą rossyjską (36 kil.). W Cz. d. 5 paźdz. 1823 r. odbył się ostatni zjazd Aleksandra I z Franciszkiem I. Opis Cz. ob. w „Kłosach“ t. 17, str. 426. Por. Bukowina. F. S.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|