Declaración Universal d'os Dreitos Humanos

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search

Warning: Header information.' If you'd like to help, add a comment, or edit the page and replace "{{no header}}" with the following and fill in at least the title and author fields:
{{header
 | title      = 
 | author     = 
 | translator = 
 | section    = 
 | previous   = 
 | previous2  =
 | next       = 
 | next2      =
 | year       = 
 | notes      = 
 | categories =
 | portal     =
}}
Click here for a list of Author pages that link to this page.

Articlo 1

Totz os sers humanos naixen libres y iguals en dignidat y dreitos. Adotatos de razón y consciencia, s'han de comportar fraternalment unos con atros.

Articlo 2

  • 1. Toda persona tiene totz os dreitos y libertatz proclamatos en ista Declaración, sin garra distinción de raza, color, sexo, idioma, relichión, opinión politica u de qualsiquier atra mena, orichen nacional u social, posición economica, naixencia u qualsiquier atra condición.
  • 2. Antiparti, no se ferá garra distinción alazetata en a condición politica, churidica u internacional d'o país u territorio a lo que una persona perteneixca, ya siga independient, u siga baixo administración fuduciaria, no autonomo u baixo qualsiquier atra limitación de sobiranía.

Articlo 3

Toda persona tiene dreito a la vida, a la libertat y a la seguranza d'a suya persona.

Articlo 4

Dengún no estará sozmeso a esclavitut ni a servidumbre; a esclavitut y a tracta d'esclaus serán prohibitas en todas as suyas formas.

Articlo 5

Dengún no endurará torturas ni tractos u penas cruels, inhumanos u degradants.

Articlo 6

Totz tienen dreito a que se reconoixca la suya personalidat churidica en totz es puestos.

Articlo 7

Totz son iguals debant d'a lei y tienen dreito a la suya protección, sin garra discriminación. Totz tienen dreito a igual protección contra qualsiquier discriminación que infrincha ista declaración y contra toda prevocación ta tal discriminación.

Articlo 8

Totz tienen dreito a un recurso efectivo, debant d'os tribunals nacionals competents, contra os autos que violen os suyos dreitos alazetals reconoixitos por a constitución u por a lei.

Articlo 9

Dengún no podrá estar arbitrariament aturato, preso u forachitato.

Articlo 10

Toda persona tiene dreito a estar ascuitata publicament y con chusticia, en condicions de plena igualdat, por un tribunal independient y imparcial ta la determinación d'os suyos dreitos y obligacions u ta l'examen de qualsiquier acusación penal contra ella.

Articlo 11

  • 1.Toda persona acusata d'un delito tiene dreito a que se presuma la suya inocencia mientres no se prebe que ye culpable, seguntes a lei y en chudicio publico, en o que cal que tienga todas as guarencias necesarias ta la suya esfensa.
  • 2.Dengún no estará condenato por autos u omisions que en l'inte d'estar cometitos no estasen delictivos senguntes o Dreito nacional u internacional.

Articlo 12

Dengún no será obchecto d'incherencias arbitrarias n'a suya vida pribata, familia, domicilio u correspondencia, ni d'ataques contra d'a suya honor u reputación. Toda persona tiene dreito a la protección d'a lei contra tals incherenzias u ataques.

Articlo 13

  • 1.Totz tienen dreito a circular y fixar librement a suya residencia adintro d'as mugas d'un Estato.
  • 2.Totz tienen dreito a marchar d'un país, mesmo lo propio, y ta tornar-ie.

Articlo 14

  • 1. Totz tienen dreito, en caso de persecución, a demandar asilo y disfrutar d'ell en qualsiquier país.
  • 2. Iste dreito no podrá estar invocato en caso d'una acción chudicial chustament orichinada por delitos no politicos u por autos contrarios a os propositos d'as Nacions Unitas.

Articlo 15

  • 1. Toda persona tiene dreito a una nacionalidat.
  • 2. A dengún no se le privarará arbitrariament d'a suya nacionalidat ni d'o dreito a cambiar-la.

Articlo 16

  • 1. Os hombres y as mullers, a partir d'a edat núbil, tienen dreito, sin garra restrición por raza, nacionalidat y relichión, ta casar-se y ta establir una familia. Os dos tendrán os mesmos dreitos en contrayer matrimonio, a mientres que iste dure y en caso d'a suya rematanza.
  • 2. Nomás podrá contrayer-se matrimonio que por o libre y pleno consentimiento d'os futuros esposos.
  • 3. A familia ye a unidat natural y alazetal d'a sociedat y tien dreito t'a suya protección por parti d'a sociedat y de l'Estato.

Articlo 17

  • 1. Totz tienen dreito a la propiedat, tanto individualment como en asociación con atros.
  • 2. Dengún no estará pribato albitrariament d'a suya propiedat.

Articlo 18

Totz tienen dreito a la libertat de pensamiento, de consciencia y de relichión; iste dreito incluye a libertat de cambiar de relichión u de creyencia y a libertat de manifestar-la, individual u colectivament, en publico u en privato, por meyo de l'amostranza, a practica, o culto y a observancia.

Articlo 19

Totz tienen dreito a la libertat d'opinión y d'exprisión; iste dreito incluye o de no estar inquestato por as suyas opinions, o de investigar y recullir informacions y o d'espardir-las, sin limitación de mugas y a traviés de qualsiquier meyo d'esprisión.

Articlo 20

  • 1. Totz tienen dreito a la libertat de reunión y d'asociación pacificas.
  • 2. Dengún no podrá estar obligato a perteneixer a garra asociación.

Articlo 21

  • 1. Totz tienen o dreito a participar en o gubierno d'o suyo país, dreitament u a traviés de ripresentants librement esleitos.
  • 2. Totz tienen dreito a aceder t'a función publica en o suyo país en condicions d'igualdat.
  • 3. A voluntat d'o pueblo ye l'alazet de l'autoridat d'os poders publicos; ista voluntat será exprisata por meyo d'eslecions autenticas y periodicas, celebratas por sufrachio igual y universal, y por voto secreto u atro precedimiento equivalent que guarencie a libertat de voto.

Articlo 22

Totz, como miembros d'a sociedat, tienen dreito t'a siguridat social y t'a obtener por meyo d'a esmaixinada nacional y d'a coperación internacional, y seguntes a organización y recursos de cadas Estato, a plena satisfación d'os dreitos economicos, socials y culturals indispensables ta la suya dignidat y ta o libre desembolique d'a suya personalidat.

Articlo 23

  • 1. Totz tienen dreito a lo treballo, a la libre esleción d'a suya ocupación, a condicions de treballo chustas y satisfactorias y a protección contra o desemplego.
  • 2. Totz, sin garra discriminación, tienen dreito a igual salario por igual treballo.
  • 3. Toda persona que treballa tien o dreito a una remuneración equitativa y satisfactoria que l'asegure, ta ella y t'a suya familia, una existencia que faiga honra t'a dignidat humana y que será complementata, si cal, por qualsiquier atro meyo de protección social.
  • 4. Totz tienen dreito a fundar un sindicato y a sindicar-se-ie ta protecher os suyos intreses.

Articlo 24

Totz tienen dreito a o descanso y a disfrutar de l'ocio, incluyindo una limitación razonable d'as horas de treballo y vacancias periodicas pagatas.

Articlo 25

  • 1. Totz tienen dreito a un nivel de vida adequato, que asegure a suya salut y o suyo buenpasar y o d'a suya familia, incluyindo l'alimentación, o vestuache, a vivienda, l'asistencia medica y os servicios socials necesarios; y tamién o dreito a una seguranza en caso de desemplego, malotía, invalideza, viudetz, viellera u atros casos de perda d'os suyos meyos de subsistencia en circumstancias allenas a la suya voluntat.
  • 2. A maternidat y a infancia tienen dreito a cudiatos especials. Totz os ninos, naixitos drento u difuera d'o matrimonio, tiene dreito a la mesma protección social.

Articlo 26

  • 1. Toda persona tiene dreito a la educación. A educación estará gratuita, por o menos n'o ran alazetal, en que estará obligatoria. A educación tecnica y profesional estará cheneralizata; l'aceso t'a educación superior estará igual ta totz, en alcordanza con os suyos meritos.
  • 2. A educación s'endrezará enta o pleno desembolique d'a personalidat humana y l'enfortimiento d'o respecto a os dreitos humanos y d'as libertatz alazetals; promoverá la comprensión, a tolerancia y l'amistat d'entre todas as nacions y totz os grupos etnicos u relichiosos, asinas como as actividatz d'as Nacions Unitas ta o mantenimiento d'a paz.
  • 3. Os pais tendrán dreito preferent ta esleir a mena d'educación que abrá de dar-se a os suyos fillos.

Articlo 27

  • 1. Totz tienen dreito a participar librement en a vida cultural d'a comunidat, a disfrutar-se d'as artes y a compartir o progreso scientifico y os suyos beneficios.
  • 2. Toda persona tienen dreito t'a protección d'os intreses morals y materials que le pertoquen por qualsiquier producción scientifica, literaria u artistica d'a que siga autor.

Articlo 28

Totz tienen dreito a un orden social y internacional en o que os dreitos y libertatz proclamatos n'ista Declaración se faigan plenament efectivos.

Articlo 29

  • 1. Toda persona tiene debers enta la comunidat, pos solament en ella puede desembolicar-se libre y plenament a suya personalidat.
  • 2. En l'exercicio d'os suyos dreitos y libertatz, toda persona no será socheta que a las limitacions establitas por a lai con a unica finalidat d'asegurar a reconoixencia y o respecto d'os dreitos y libertatz d'os otris, y de satisfer as chustas desichencias d'a moralidat, l'orden publico y d'o buenpasar cheneral d'una sociedat democratica.
  • 3. Istos dreitos y libertatz no podrán pas eixercer-se en dengún caso en contras d'os propositos y prencipios d'as Nacions Unitas.

Articlo 30

Garra cosa d'ista Declaración no podrá interpretar-se en o sentito de que confiera garra dreito ta o Estato, ta una colla u ta una persona, ta prencipiar u desembolicar autos endrezatos ta la supresión de qualsiquiera d'os dreitos y libertatz astí proclamatos.