Un monumento a sta Rapresentanza comunale!

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Un monumento a sta Rapresentanza comunale!  (1873)  by Tiberio Cesare Demenego
ladin ampezan
grafia moderna

Un monumento a sta Rapresentanza comunale!

A pensà de scrie algo,
Apò de fei anche stanpà,
'L é stà un pensier da temerario,
Seben che 'l é ra verità.

Par un che non à pratega
E che non à gnanche studià,
'L é un ofende ra gramatica;
E ce dirai po chi che sà?o

I se farà ben merevea,
Apò i me conpatirà,
Co i vede 'l scopo che 'l non ea:
Che de fei ben e de śoà.

E par chi che no s' intende
Po, de verse e de canzos,
Basta solo che s' i rende
Un bon ciapo de rejos.

Duncue ades ormai saé,
Intanto ió scomenzarei:
"Sarae ben ora", dijaré,
"Te m' as fato spetà assei!"

Beśen prima che ve dighe
Sun ce che voi tratà;
Non é robes mia da ride,
Ne gnanche da scherzà;

Ma afare d' inportanza,
E Dio ci guardi de falà;
'L é de sta Rapresentanza
Che me voi na fre ocupà.

Sun chel che r' à abù fato
Ades in sti tre ane,
Dapò che r' à el mandato
El par de fei malane…

E parlando de costore
Vieno a dì de zerte outre,
Nuia da manco pecatore
De chi verso nosoutre.

See apena arivà ca,
Che éi dito fra me stesso:
"Chera l' é un' Autorità,
I me fesc anche el prozesso." –

Ce non é, m' éi recordà
D' aé sentù proprio da lore:
Che ades on libertà,
Che se voron podon descore.

E anche i me spiegava
Ce che 'l é Constituzion,
Dei dirite che ra me daa
De podé dì ra so rejon.

Alora éi ciapà cuore,
E m' éi resolto continuà
Su sto metro a dì de lore,
E di afare che 'l é stà.

Come ades śà tre ane,
'L ea stà scrito in gaseta:
Che inpò i anpezane
I n' aea fato una dreta.

Co seon śude a votà,
Par ra scelta ch' aon fato
De duto ome che sà
E veramente de stato.

'L ea stà el segretario
Che sul Raccoglitore,
'L aea credù nezessario
De dì ben de colore.

Ma par i fei un sarvijo
E par i voré adulà;
Ch' el saea preziso,
Ch' el no 'l podea proà.

Nos duncue vardaron
Se portaa ra spese
De sta Aministrazion
Dài al mondo da lieśe…

Apena instalade
I à vorù tacà man,
Da vere intressade,
Intor a carne e el pan.

Una comiscion i à creà,
Parché ra śisse a vede
E de podé judicà
Su ra bontà de sta spese.


pagina:2

E parché ra fosse temuda,
E parché ra feje delver,
I dà a un ra carne cruda
E el pan al Spezier.

Ocorevelo foreste
Par fei ben sto laoro?
Ch' i see anche oneste,
Ma non é gnanche decoro. –

E coscì el diornista
Podea esse anpezan;
Ma lore à abù ra vista
D' i dà a un outro chel pan…

Par ra spesa superflues
I aea proprio mania;
E s' 'es ea tropo modestes
I no vorea in saé mia.

Aon el Primissario
Che podea tegnì scora
Col istesso onorario
Che 'l à anche ora;

Ma lore no 'l lascia,
Apò i vó che s' i stime?…
Và ogni ann da ra Cassa
I so cuatrozento fiorine.

Una ota in sescion
'L ea stà doi a propone,
E a dì ra so opignon
Su una roba che inpone:

De i tuoi śo al farmazista,
Almanco in parte el salario,
E cancelalo da ra lista
De chi che à onorario.

Co 'l à vedù el Podestà
Che cuaji cuaji vencea
El responde ben stizà:
"Chesto gnanche par idea!"

E col vetrinario
Che s' in é śù d' istade?
I crescea el salario
E i lo preaa che 'l staghe.

Ch' el no guaria i besteame
Dute cuante el saon;
Ma co l dijea: "Pagame!"
'L ea un' outra chistion.

Par śì a ciatà i suoi
'L aea senpre el permesso;
De no restà un dì o doi,
Ma fermasse anche un pezo.

Intanto ra por' śente,
Che i se vorea lagnà,
I solite maltratamente
I aea dal Potestà.

Se sto gnon ve fosse noo,
'L é Gottardo, ve 'l direi;
'L à vorù ronpe anche sto voo
Par esse tra i pì grei.

Ma ades 'l é duto outro, -
'L é tornà capocomune; -
E se firma tropo un outro
Par el, che 'l no presume.

E par chi che patisce
E che à biśoign de conprà,
I ciapa e istituisce
Senzoutro el marcà.

No fajei tropo meo,
Senza spende i sode là,
A zerte che disc: "Ve preo"
Dài n algo par carità? ..

Co na ota ra śente
I à abù fenì de cordà,
Ocoreva naturalmente,
Anche ai besteame pensà.

Ben, i à dà un premio,
E i 'l à partì fra de lore,
Al ciou ch' ea pì degno
De r' armentes e i tore.

E coscì con chi outre
Che aea pì merito,
I dijea: con vosoutre
On ancora pì debito.

E i daa a ci sié
E a ci oto fiorine,
Drio ra raza che 'l é,
O inze stala di prime.

Apò ra garlandes,
Apò dute in arśento;
Ma ra spesa pì stranbes
Vegnirà da un momento.

Par gran trascuranza
De ra canzelaria,
Na soma d' inportanza
I à abù bicià via;

A no fei chi conte
Come ch' i ea in dover,
E d' esse anzi pronte,
E fei anche delver.

Che à dovù vegnì
Un comissario aposta;
Ma se 'l aesse fenì!
Vardà vos ce ch' i costa!

Intanto el Comune
À abiśognà che lo paghe,
E secondo el costume
Che 'l é in simili caje;

Col dài un inporto
De undesc zento fiorine;
Apò co i 'l à scorto
Chi sote che vien prime.

I destina in sescion
D' agiunge ra manzia;
Che i disc: no voron
Esse senza crianza.


pagina:3

E chesta i r' à dada,
E parché el see contento:
Se farae na monada,
I disc, a no i n dà cuatrozento.

Apò duta res ores
Che à fato el cassier,
'Es no sarae gnanche cheres,
Se i fajea lore delver.

Un' outra gran spesa
E che i dovea evità,
'L é stà un par ciameśa
Anche de chesto é parlà.

Riguardo a chi conte
Che aea el Magazen,
A i lascià ancora in monte,
I arae fato pì ben.

Pitosc che śì a spende
Inze na comiscion,
Ca no se pó mia ofende,
A i dì ignorante in chistion.

Ra à abù da stà drio
Cuaji circa sié mesc;
Se 'l é outre, parbìo,
In doi sole anche i fesc.

I n' à colpa costore;
Ma se 'l é da stà in rejon,
'L obligo 'l ea de lore,
De ra Deputazion. –

E par riguardo a ra taies
Che i à vendù st' aisciuda?
Da i dì cuaji canaes; -
Ma r' é ormai suzeduda!..

Ra domanda r' ea fata
Par 'es vinte al pié,
Sbanzeghes se trata,
E de no moe pì un pe.

Ma senti stravaganzes!
Vien fora un a dì:
Che s' à biśoign di marcantes,
E che 'l é massa coscì;

E che basta disnoe,
E se voré anche e mesa;
El i n tira outre noe
E 'l é stà fenì ra contesa.

Ma beśen che notade
Che 'l ea el, el pì vecio;
E negun ea mai stade
Come el là un bon pezo.

E par chesto el saea,
E i 'l à anche abadà;
No ve fajede merevea
El Comune ghin à…

Se podarae dì algo
Anche de cheres là fora,
Che i à dà come a saldo,
Che i s' ea fates alora.

El contrato parlaa
De segnares alolo,
Parché 'es no caraa
E par fei un conto solo;

Ma inveze i é śude
No sé cuanto dapò,
Parché i feres menude
No stentasse a śì śo.

E par fei pì presto
Come anche r' é stada;
Parché a segnà el resto
Aea aiutà r' aga.

Apò una sescion
Voron ades saminà
Ch' i à fato d' outon
E ce ch' i à fufignà.

I à donà al Meneguto
Tremile fiorine,
Ma se ca fosse duto!
Par el resto sentime.

Apò ancora i dojento
Che ea là śo par pede,
Ci dirà: no i aconsento!
Por diou ch' el se comede.

Chesto 'l ea un debito
Che 'l aea col Comune,
Provegnù in seguito
Al so mal costume.

De dà via chi sode
Canche 'l ea cassier;
Ma pì ai riche par i scode
Pì fazilmente, anche un miér.

Co là inze i à sapù
Che i aea fato sta roba:
El judizio aé pardù!
I disc, élo chesta ra moda?

E i à alolo ordinà:
Che li torne a ra Cassa,
Che viene ra sescion anulà,
Che sta robes no passa…

Ma proprio de chestes
Ades no in vien pì;
Ma bensì de forestes
Che aré sentù a dì.

Co lore aumentaa,
Anche in ciou de na fre
Chi salarie che aa
Anche abastanza da se.

E ce rimunerazios!
Fosc senza biśoign;
Deboto anche a viziosc,
A Tizio, Caio e Sempronio…

Su ra parzialità
Proprio ex professo,
No voi gnanche parlà,
Che dute el sà ben istesso.


pagina:4

E intor chi pontes là fora
Che i à ormai tanto spendù!
Ce saralo po e alora
Co i sarà fate su!

Ma dal ispeziente
Non arà mia mancià?
Oh! no zertamente
Ma da feise pagà!..

E el capocomune,
Che 'l no parea intressà,
'L à bù anch' el el barlume
D' un grun de ores portà.

I sasc ea ormai fate
Par chera ciasa là śo;
Un outro dan co sti pate
De no sé cuante par fó.

Apò tantes ancora
Ghin sarae da dì;
Ma ió 'es lascio fora
Par desbrigame e fenì.

Sti sbalie e sta mancanzes,
Come anche i erore,
No voi ai rapresentantes
Partì egualmente fra lore.

Ma voi fei diferenza,
E secondo el merito,
D' in lascià però senza
Gnanche un, e col credito.

E alora i darei
Na ota mese a chi tre,
E a chi chinesc direi:
Che i s' i parte lore da sé…

Ma negun indovina
Ce che ades i voi dà,
Come se disc sora stima,
A chi tre ch' éi acenà.

Duto el gran merito
Par el conto del Jani
Ch' i à azetà come un credito,
Senza fei i so eśami.

Chesto 'l ea un conto
Che i dovea eśaminà;
Non é virgola ne punto
Che no see esagerà.

E agnó el pretende,
I disc, anche doa otes,
El pagamento, s' intende,
Par zerta so fotes.

Apò gnanche ben scrito,
E 'l é parsona zivila;
Che 'l fesc meo un coscrito
E un artejan anche vile.

E parché co ra zifres
El s' aea tegnù su,
'L à fato da ra pizores
Co 'es scrie, a śì in su

Ma ades de sto conto
Ió no voi pì in saé;
Éi vorù dave un aconto,
Ma stanpà el lieśeré.

Duncue ài un merito
Chi doi o tre là?..
E coscì i farae in seguito,
Se no i descazà.

E con chesto fenirei;
Se no no vado ad ora;
'L é un azidente di pì grei,
Se i non é ancora fora!

Apò da un dì o l outro
Aron da śì a votà,
E non on da zercà outro
Che ra via de rimedià…

Anpezo, i prime de jenaro 1873.