Terteleyê Qoçgiriye

Terteley Qoçgiriye ...

Cırm-Qoçgiri-Devlet

Cürüm, Erebkiyo. Tırkiye xo ‘suç’o. Made kelıma nianêne çinna. Cereme yi Erebkiyo. Tırkiyê ceremi ‘ceza’o. Cereme bedelê cürümio. Jüanê (zıwanê) made cırm esto. Tırkiyê cırmi rüşveto. “Cırm danim mamuron ke kara ma bıvinê, qeyretê ma bıkırê.” Erebki de na kelıma esta, çinna nezon. Mırê heni yeno ke kokê cereme bo (be) cürüm ra Kırmancon(Zaza) cırm peyda kerdo. Ni maney ra ber, jü manê xowo do bin esto. Cırm; manê xo Tırki de ‘vergi’yo.

Aşirê Seydon sonê Kamax, Egın, İlıç, Quruçay ra mal, mılk, çı ama desti ver, be zora cênê, anê. Aşiri na ardene rê vanê cırm. Taê nay rê vanê öşür. Huquqê aşiran de ni herdi herdê Seydanê. İyê ke ni caan derê, bınê şiya aşiran derê. Aşiri inan rê wayir vecinê, verrayi (ki) inan ra cırm guretene heqa aşirana.

Aşiron dewi mabênê xode bare kerdê. Zêdıri paiji waxtê cüni de sonê, cırmê xo cênê yenê. Tırki be rajiyina nedanê. Aşiri ninon tersnenê, heni cênê. Mecbur ke nemandi, keşi neçisenê. Seydon miyan de Bolıci, jüyi Resberi (i wayirê aşire niyê, inan rê vanê ‘qara taxımı, resbero parşyüeqalın’) nesonê cırm. Zobina aşiri têde sonê. Bolıci, resberi serba aşiron vanê, ni neheqê, caê bigani de sonê, mal o mılkê mêrıkon kelepur kenê, anê. Na gunakariya, neheqiya. Ni cırm, öşür nevanê, kelepur vanê. Kelepur Tırki de ‘yağmalama’o. Aşiri na kelıma nianê jüanê xo ser. İ, cırm, öşür vanê. Cırm guretene heqa inana. Çıke Tırkê ni herdon bınê huquqê inan derê. Çıke Tırki bado amê – ardê ni herdon. Ni dewi, dewê Hermeniyanê, dewê Kırmancanê(Zaza).

Şıx Hesenon bo Seydon bıraê, jübini ser tıfang ercenê. Şıx Hesenon zêdıri Kırdaski qeşi kenê. Qoçgirıci Şıx Hesenanê, Kırdaski qeşi kenê. Alsêr efendi mektebê Askeri Rüştiye wendo. Eskeriye nekerda. Urısi ke amê Erzıngan, leê ninan de koto gurê (mamuriya levazımi kerda). Urısi amê, Zeranıge de mal do arê. Mı homa nekerdo raşt ama ez vaci, Alşêri ni ardi ni caon. N.Sevgen vano, Alsêri perê Uruson tırtê, remo. Bırazaê xo (Bergüzar Şahin) vano, nê nê! Urıson xainiye kerda, dı teğmenê Tırkon dê duzağe ro ke bıçiserê (bıkisê). Alsêri neverdo, a rü ra Urusi ca verdê, cêro ya dewe. M.K. pasa Erzurum de camat dano arê. Kono rae, sero Sêvas. Ş.S. Aydemir kıtabê xode vano, Pasay rê vane; ‘gerre ama, vanê raa Sêvasi de Kırmanci(Zaza) konê raa to ver, to çisenê, meso’. Ş.S. vano, pasay soferê xore vat, ‘kam kono rae ver, cıkuyo, to qe mefınde’ Mordemanê xo cêno, sono. Bado işiyaym pê, kes nekoto ver. Qoçgirıci zobina vane: ‘Alsêr koto araba ver do, fındetene. Ardo war, cırê vato ‘to ni caan de çı fetelina?’ Oyi vano, ‘na dewlete endi biye khan, gawıri herdanê ma cênê. Ezo dewleta newiye laik, modern peyda keri’. Alsêri vano ‘eke niao, eji qeyretê to bıkeri.’ Rae dano ya, rusneno.

Alsêri katıbiya Heyder Begi kerda. Heyder Beg bo Alsania lacê Mıstafa Pasayê. Qoçgirıci ninon dest de gerinê (berbenê). No Mıstafa Pasa sunni biyo. Ümraniya ra jü şiyo hatê Erzurumi (taê vanê Van, taêyi Pötürge) jü laikê bêkeşi cêno, ano keno weiye. No laik cêreno ya, beno Alevi. No laik beno pil, Qoçgirıcon ser de beno Mıstafa Pasa. Qoçgirıci gerinê, vanê neheq bi. Derebegiye dıma bi. Serba iy wes nevanê. Ni aşiron danê arê, vanê, bêrê, ma Tırkon meverdime herdê xo. Kılitanê Dêsımi bıcim xo dest. Alsêr vano, ‘sıma be hokmatia neşikinê, sıma thaba nezanê, reet fınderê’. Nişikino ninon bıtexelno. Sêr keno, aşiri ninon dımaê, oyi kono miyan. Ninan rê vano, ‘ez zanon, sıma neşikinê ciyê bıdewesnerê, sıma mı kenê ni kay miyan, peyniye dey meremerê, mı teyna meverderê!’

Zera de tıfang ercino. Qerargahê eskeron Umraniya (İmranlı) dero, Qoçgirıci xebere rusnenê, Xozat ra Pulur ra esker wazenê. Xozat ra kes nesono, Pulur ra phancsey ra zêde esker danê arê, sonê. Nae ser Alsêr na şiire nusneno: ‘Ovacığın aşireti / zapteyledi memleketi’.

Mart 1921 de Seydan de Sêllasori, pilê aşiron, ağleri têde dinê arê, sêrê Qoçgiriye. Vore zafa, be lekanana sonê. Rae de Aydınê Usıbi (Mexstan ra Sêllasoro-iştiriyê Askano) nahiya müdüriyê Quruçayi cêno pê. Ano leê ağleron, vano, mı heşiro de hewl gırot pê. Be merıkia kayê xo keno. Ser ra fotere veceno, nano xo ser ra vano, ‘ez endi qeymaqamon.’ Nano merıki ser ra, pers keno vano, ‘fotere sıkina mı ya sıkina niy’. Be fotera qail nebeno, tereg bırneno, nano heri ser ra, vano, ‘va tenei her qeymaqamiye bıkero’. Ağleri mıradinê Aydın ağay ra, vanê ‘heşirê towo, serefê mêrıki de kay meke, oyi isano, oyi ciamordo. Çisena, bıçise, şerefê mêrıki de kay meke!’ Nae ser Aydın ağa niy verdano ra. Taê vanê, peyser no heri ra, heni rusno.

Ni sonê Quruçay. İsanê Quruçayi ninon kenê meyman, vanê, ağlerenê, ita de arışiyerê, heni sêrê. Ninan rê sogıson kenê (tersene). Aydın ağa vano, ma naca ra dot neşikinim sêrim, vore zafa. Dormê xode sêr keno, mal mılk zafo, vano, ‘ez cırm don arê, cêron ya peyser.’ Çolax (Sêllasoro, iştiriyê aslaniyano) vano, ‘eji cêron ya.’ Ni konê Quruçayi miyan, cırm danê arê. Peyser cêrenê ya. Taênayi Ümraniya ser de konê rae. Hokmat xebere cêno, esker rusneno ninon ser.

Kırmancê(Zaza) ni caon (dewê Kırmancon(Zaza) zaf biyê na hat de) xebere cênê, esker yeno, malê xo danê arê, Puluri ser de remenê. Fırati ser de pırdê Terkilohi esto, iyê ni pırdi ra ravêrê, heni sêrê.

Eskeri inan ra ravêr pırd gıroto. Se ke dewıci amê, eskeron ni têde qır kerdê (25/3/1921). Dergiya Genelqurmayi de no qal nusiyaiyo. Vanê, ‘ma nezanıt dewıciê, ma va, qa eşqiyayê ke Dêsımi ra amê.’ Ni dewıcan ra taênani derê Zoği de (zoğ kerdene: çerme rütene) cênê pê, çerme rünê. Aydın ağay o Çolaxia semsêr remenê nejdiyê Arapgiri de ‘geçıt’ vinenê, aca ra cêrenê ya, yenê. No qali a dergiye de esto. Vanê, ‘qe ma viri niama ke ni semsêr remenê. Ma va, ni pırdê Terkilohi ra vêrenê ra, yayi Erzıngan ser sonê. Ma raa ninon ni caan de pitêne.’ Dewê Kırmancon(Zaza) têde vêsnê, kerdê thal. Enver Gökçe seba i dewun şiire nusneno.

Hatê made vanê, aşiri ke diyê arê, sêrê Qoçgiriye, têdınon mordemê xo dê arê, zê eskeranê Tırkon taylım do kerdene. Be eskeranê Tırkan’a kayê xo kerdo. Taylım de ni qeşiyon vanê, ‘tüfek bila, hop omza, istiqamet qarargahe Ümraniya zart zurt zart zurt. (eskere Tırkon thıtrınê, zart zurti aca ra yeno.) Jü Sêvasıci va, mayi na xebere zanim. ‘Na seba eskeranê sıma Tırkon vata. Be sımawa kayê xo kenê, vane, ‘i vahşiyê thırrıni çı zanê eskeriye çıka.’

Qoçgirıci remenê, yenê Pulur, veyvıkon danê Seydu, veyvıkon cênê. Eke ef vecino, cêrenê ya, sonê. Alsêr efendi Seydan de mano. Hokmat Alsêr efendi wazeno, zaf konê dıma, ağleri nedanê. Sono Şıx Hesenon (Abasıcon) miyan. Aca de çişino. Tertelê Qoçgiriye dıma usulê cırmi vurino. Endi kam çhek cêno xo dest, sono dano pıro, ano. (hêfon cênê)

Öşür ‘devlet’e cêna, ni Kırmanci(Zaza) xo çık vinenê ke öşür danê arê? Devlet xercê kentano. Kentan de taşil biyo. Kentê Kırmancon(Zaza) nebiyê ke. Kırmanci(Zaza) devlet çıko nezanê. İnon öşür nedo devlete. Devlete nişikina ninan ra öşür bıcêro. İyi vanê, o ke devlete be mawa neşikina, ma öşür arê dim. Devlet xercê kültürê Kırmancon(Zaza) niyo.

Domaniya mıde ma şiyêne bukê Pardiye de (Pardiye Vacuğe de dewa ağaana-dewa ma, dewa resberana) owe kerdêne xoro. Pardiye ra, Qızıxe ra, Burnağe ra domani amêne, ma aca de reştêne jübini. Pardicon miyan de mara gırsi esti biy. Wandoğ biy. Dewrimci biy. Pardiye ra cema sani (ma cema sodıri ra şiyêne) jü laiko de qıckek amêne. Zaf qıckek bi, hende pusqıle bi. No ke amêne, i wendoği uştêne ra. Lao, vatêne, ‘urcerê Muzur ağa ama’. (laiki de kayê xo kerdêne). Ma sas biyêne. Ma vatêne, qe nia hende qıckek ağa beno? Ancia jü dewe de ez maymanon. Laik mıra qıco, çêber ra kot zerre. Pi uşt ra, laik ama, nişt ro. Pi homa nişt ro. Laik sono teber, yeno. Ancia a qeyda. Mı va, ‘nê, to çaê lacê xo verra urcena ra?’ Va ‘ez ra meurci, kes neurceno ra. Raurci ke ağaina xo bızano.’

Ancia jü dewe de devrimcine kenim. Ma maqat (cacık) de roniştaym. Teoriyê düna hirêine qeşi kenim. Piyê hevali ama. Lacê xowo pil tebera bi, veng da, ard; rusneno ware, verek dano ardene. Marê verek bırneno. Endi sano. Cêraym verro, ma zore qan kerd. Ma qesanê xodim, o kurşi de nişto ro, xo azno çêrane ro, xızmeta ma dero. Bırosê owe peyê çêberi dero, tase lee dera. Ez biyon têsan, uşton ra bıroşi ser sêri. Va, ‘sona koti?’ Mı va, ‘owe cion.’ Bırra mıra ,va, ‘meymana, meymaniya xo bızane’. Şi, owe arde. Mı va, ‘apo, aybo, ez ar kon, to dest ra owe bıci. Qe nê lacê to biardêne. Va, ‘sıma meymanê lacê mınê, ezon xızmeta sıma bıkeri. Adetê ma niao’.

Kırmanci(Zaza) domananê xo nia resnenê. Jü doman ke nia bi pil, beno xorto xoser, beno ciamord, beno xanedan, beno dewleti. Xorto xoser keşi rê nebeno qul, keşi rê vılê xo nekeno çewt, mênê xo niano herd. Devlet a ri ra xercê kültürê Kırmancon(Zaza) niyo. Devlet qul wazeno. Qul ke nebi, devleti nebeno. ‘Qomut’xortê xoseri rê nevêreno. O nekono bınê hukmon. Hende qomutani şi Dêsım, kamci qomıtani porê xo neruçıkıt? Napolyon ke biamêne Dêsım, qomutaniye ca verdêne.

Kırmanciye(Zaza) de aşiri têde wayirê çhekanê. Çhek ke bi, kes keşi rê neşikino neheqiye bıkero. Jü aşire ke neheqiye kerde, aşiri têde a aşire ser de dinê arê. Jü aşire ke zordariye, derebegine kerde, aşirê bini a aşire rê benê dısmen. Têde jü düs raê, neverdanê jü aşire düsa inan ra ravışiyo. Devlet jü düşiye newazeno. Ni herdan de (Asya) jü aşire bena pil, bena hukumdar, aşiranê dormê xo cêna bınê hukmê xo, kena qul, bena devlet. Kırmancon(Zaza) neverdo ke jü aşire hukumdar bo.

Zor, disiplin karê Kırmancon(Zaza) nekeno. Zor ra, disiplinra xuliyê (xuye kenê). Kes inon be zora neşikino biaro rae. Kırmanci(Zaza) Şah İsmaili rê pheşti veciyê. Sa İsmail be rındiya amo. Be hokumdariya, be zora bıamêne, kes iy rê pheşti neveciyêne. ‘Sa İsmail mara biyo’? Mara nebeno, kam beno bıbo. Be zora ke amay, porê xo ruçıkneno, peyser cêreno ya. Rındiye Kırmancon(Zaza) ana jü ca. Alsêri be aqlê xowa, be qeşiyana ardê jü ca. Devlete be zor, be disiplina bena. Çıka ke Qoçgirıcan rê, Sa İsmaili rê pheşti veciyê, nekote bınê hukmê inon.

Pulur de vanê, ma biym har. Tertelê Qoçgiriye dıma ma rınd biym har. Neheqiye gırote xo dest. Kami ke çhek gırotêne, şiyêne cırm. Caro seba hirê qatıron, hirê ciamordi çisinê? Devlet huquq newazeno, neheqiye wazeno. Vicdanê Kırmancon(Zaza) esto. Faruk Eren

Xo nas bıkerê ke şar jı şıma nasbıkero, ma kole şari niyme!

İbrahim Doğan

Mıleto Zaza Anadoliye de mıleto en khano. Verê islamiyeti hardê Anadoliye de bi. Coğrafyaxo dormê ağwa Fırati u Dicle dera. Mıkanê Çhaviyanê ağwa Koê Bingoli o Munzurde Ecdadê ma mendo. Çımê ağwa Çhelkaniye de Çımê ağwa Xızıri de sıtar biyo.Duşê dışmeni de xo verdo. Ortê dar o kemer o bırranê meşeligê Anadoliye deemrê xo viarno ra. A waxt hona islamiyet niame bi Anadoliye. O waxt Elewiy oSunnitiye çinê biye, Elewi-Sunni Zazaya waxt jü qom bi. Kuli mordemê hometa xobiyê. Dinê mıletê Zazay Zerduşt biyo (dinê xeylê-wayirıni). Dinê Zerduştidinê de zerehira, zerevêşae, wayirê itıqati, wayirê şewqati biyo. Mesela,ortê insana de kiştene, dışmentine çinê biya. Ebe rahm o qudret biyo. Ínsanaroci rê, Aşme rê, adıri rê, ağwe rê, dar o kemeri rê ibadet kerdo, düa kerdo.Ağwe bereketê dınya biya. Roc roştia dınya biyo, nur biyo. Ínsana cırê secdekerdo. Ínsana qimet do jumini, jümin, ra hes kerdo.

Cêniye dinêZerduşti de qudsale (ziargiye) biya, zê Heqi (Homay). Cêniye cem u cemata dewayirê soz o bext, biya. Wayirê itıbar, biya. Vatena cênıke, cemati qebulkerda, insana qimet do cêniya, cêniya ra hes kerdo. Mesela, Meryem Ana teynabiya, gorê rivayeti terefê Heqi ra cı ra Ísa biyo. Yanê Meryem Ana mêrdê xoçinê biyo. Vılê mı de nebo. Rêna (fına) Ademi o Hewa çinê biyê, yanê toxumbiyê, amê dınya. Terefê heqi ra amê vıraştene, bado domani (tuti, qıci) cı rabiyê. Ê ji jümini de zeweciyê, serê hardi ra biyê vıla. Ez nêzano, domanê Ademio Hewa senê reng biyê. Aqılê mı çiyê rê vındeno. Eceba nê isanê siay dolêkamiê, yanê zenciy dolê kamciyê. Ez nêzano, mae ya ki pi kamci sia biyo. Mademma kuli Ademi o Hewa ra biyme, a waxt ma pêro biraê jubiniyme. Na dışmentiyeçıka ortê ma de? Ama ez rêna nêzano, no zonê ma qey ciao (ayriyo). Nê işte, ezvano hile esto, tobe tobe...

Nê meselikuli dini nia kerdê gırsi. Ínsana xo rê Heq vıraşto. Her mıleti xo rê sistemêno ro. Mesela ewro Hindıstan perestê (tapmışê) manga beno. Yanê işê dini işêaqıli niyo. Na derheq de insanê ma ki rüyê dinê Mıhemedi ra zaf zaf zerar diyo.Dinê Íslami az o uze ma bırrno. Merdena Mıhemed peyxamberi ra tepia insani sebamenfaatê dınya kewtê ra jümini. Seba xelifetiye mısılmana kokê jümini ardo.Kokê şari wayirê dinanê bina ardo. Mıletê bêçari nınganê astoranê mısılmanaver, zê tozê wele qır biyê. Seba dini islama zaf qetıl kerdo. Zaf seri şımşêrkerdê. Vanê, Ali biyo şêrê Heqi, reşto kami, sere perno. En peyniye deMewrani nımac de serê Ali perno. A roce ra nat Elevi nêşonê camiye, nımacnêkenê, rocê Remezani necênê. Merdena Ali ra tepia nafa islama ra Ömer uOsmani, Muawiyay ver çarno Ehlibeyt bırno. Tornê Mıhemed Peyxamberi domanê(tut) çêna de, Fatma domanê Ali Hesen Usêni butunê domananê Ali Kerbela dıkiştê. Yanê kokê tornanê Mıhemedi ardo. Ez nêzano na senê islamtina, insaniewladê resuli ekremi sere bıbırnê. Íşê Heqi ra ez thawa fam nêkeno. Ali sebadinê Heqi (Homayi) ame kiştene, nêçe şaro bin be Zılfeqari kişt. Dinê islamakıtabê Qurane dınya ra do qebulkerdene. Na honde zulumê zalıma nezano lê Heqide aso ya nêaso. Ez vano, kami se kerd, ina rê mendo. A zalımiya a roce hitanewro hona ji dewam kena. Merdena Mıhemedi ra, Ali ra tepia islami biyê dı lete.Taê biyê Sunni, taê biyê Elewi, hona ki jümin, kişenê.

Waxto keÍslamtiye ama Anadoliye, ita ki mılet qır kerdo, kerdo dı lete. Taê biyê Elewitaê biyê Sunni, jü mılet jümini rê biyo dışmen. Na mesela teyna welatê ma deniya, butunê dınya de islami jumini rê biye dışmen.

Mesela aynimıleta ra Erebi biyê Suni u Elewi; Zazay, Tırki, Kurdi, Farsi, Hindıstani,Pakıstani. Efğani, Suriya u Íraqi. Welhasıl zafê islama biyo dı lete. MeselaPakıstani Zılfeqar Ali butu Elewi bi, Nazar Şerif Sunniyo, Suriya Hafız Esad Elewibi. Íran de Şah Rıza Pehlevi şii bi, Xumeyni Sunni bi.

Ísanê maZazay ki biyê dı lete, biyê Elewiy o Sunni, jü coğrafya derê, jü zon qesêkenê, ama dini kerdê dı lete. Waxto ke islamiye ama Anadoliye, mıletê bini jizaf qır kerdê. Mesela, Xırıstiyana dinanê bina ra mılet seba dini jümini zafkişto.

Ewro meselama din niya. Mesela ma bıratiya. Ma seba zoni, kulturi felsefa sosyolociye,coğrafya, tarixê xo emeg danime, ma wazenme ke zon o kulturê xo, kamiya xobınê destê şari ra vecime. Sebeta nae ji gereke butunê mıletê Zazay emeg bıdoebe zerri o cani ra, ebe roê zon o kulturê xo ra wayir veciyo. Ma seba xatırêzon o kulturê bav o khalê xo, seba kamiya mıletê xo hitan merdene kar bıkime.

Mıleto bêzono bêwelat zê vergê serê çolio. Zê insanê pincio, bêma o bêpiyo. Ama ê ma hardêma esto. Kultur o orf (gelenek) o, felsefa o coğrafya, tarix o zonê ma esto.Ma xoser mıletime, nae her kes bızano!

Ma nêwazenimeke meşte domanê ma bêzon o bêhard bımanê. Kam zonê xo mezano, o kes kamiya xoji nêzano Şıma caro diyo, şarê bini mesela: Tırka Tırkiyê xo kerdo vindi, vatoez Uruzo ya ki felan mıleto? Ya ki Ínglêza zonê xo kerdo inkar, vato maFransızime?

Na dınya deniama diyaene, ama çı hêf ke mıleto Zaza kamiya xo kerde inkar, va, ma Kurdime,ma Tırkime; toz eşt rêça ecdadê xo, esl o cısnê xo kerd inkar. Cingane zonê xokulturê xo, orfê xo, kınc o kolane xo dano xo ra, vano ez cingano (aşıqo); çıhêf ke ma qasê cingana ebe anor nêveciyayme. Taê ebe namê çhepê (sol) Kurda taêki ebe namê çhepe Tırka zonê xo, kulturê xo, hardê bav o khalê xo ra bi inkar,kamiya xo ra bi inkar. Zonê xo kerd lehçê Kurd o Tırka . Hardê şehidanê ecdadêxo kerd hardê Kurda, namê nê ji kerd Kurdıstan, coka bi Xırbıstan.

Ewro Zazaê keTırkiya de, metropola derê zafina kamiya xo kerda vindi, zafê dina kelimê deZazaki nêzanenê. Zazaêe Awrupa rêna (anci) henênê. Ínsanê ke welat de mendê inara başqe kes zonê xo qesê nêkeno. No derdê de gırano.

Nê azê neslêtezi xo şaş kerd

Xo şari dıma kaş kerd

Bi herê şari, xo bar kerd

Zonê bav o khalê ma inkar kerd

Roştberanê ma qaytê zuranê Tırk o Kurda kerd

Íbrahimê Muska de khalık o pirıka xo ra şermaiya, ar kerd

Seba zon o kultur o itiqatê mıletê xo ka ro guri rê wad kerd

Ma gereketarixê xo vecime meydan. Ma gereke kamiya xo bımusime. Her kes koti beno, bıbo,zonê xo qesê bıkero. Leê domananê xo de, çê (keyê) xo de, otobuse de, rae rakoti beno, bıbo, zonê xo qesêkerdene mecburi kero. Her tatıl de domana berêneWelatê Zazaistani, hardê bav o khalê xo nas bıkerê, dewanê xo, sukanê(şeheranê) xo, pil o maqulanê xo bıdê naskerdene. Bımusê, destê kokumanê xophaçi kerê. Şorê mali, şorê selxi, şorê dawari, şorê taro teze, so, mendıke,tırşıke helız, rıbêş, heluge, gızêre, xıloke, piçoke, toptopıke, zılxençere,turpe, dırrıke, gulsosıne, menekşe, gula vıleçewte biarê, nas bıkerê, pocê,burêne. Waxtê wara de domana berêne wara, domani ware bıvinê, hera ra nişê,heri çırtıka berzê, domani wara gınê. Zerê ma o pi taê bıvêşo, belke welat rania hes bıkerê, xo vêra mekerê. Zobin welat nas nêkene. Waxto ke ron o thoraq odo o mastê welati wenê, zê heşi nırene. Vane oxxxxx, çığa weşo, thamê doy omasti rınd zanê. Thame rındekiya çıçeganê welati dana ra qatıği. Gereke welatêxo ki zê nê doy o masti zê serê şıti biarê xo viri, nas bıkerê. Kamiya xobızanê, zonê xo qesê bıkerê.

Welat de kulikom bê, şorê ziara ser, mezelanê pirık o khalıkanê xo ser. Ziaranêe welati,itıqatê welati nas bıkerê. Goş pil o kokum o maqulanê xo ser nê. Ê waxto keberbay, domani pers kenê, vanê nê qey berbenê. A waxt ma o pi gereke eberaştiye itıqatê dina cı rê ca kerê. Domani, orf adet itıqat bımusêne. Kulturêxo ebe tore bumusê. Waxto ke şonê ziara ser. ebe içki, ebe kêf o zewq ziarêsera mekerê, ziarete ra düri şorê, xo rê muhabet bıkerê. Çımke ziari caê içkiniyê, caê kêfi niyê, cayê itıqatiê, caê derd o khulanê, caê mıradanê, êinsananê itıqatliyanê. Aera nê isana rê hurmet o azet bıkerê, hurmet bımusnêcı, zerehira vındê.

Seba welatişıma çı zanê, derheqê zoni de, tarix de pil o maqulanê xo ra pers kerê,domananê xo rê bıdê naskerdene. Domani baqılê her çi ina viri de maneno. Loqmêniaz-qurbana ra malumat bıdê domananê xo. Loqme çıko, qey beno vıla bumusê.

Rocnamê(qezeta) Zazaki vecinê, seba zonê xo bıcêrêne, bıdê wendene. Taê nêzanê bıwane,cı re bıwanê. Ez inam beno ke khal o kokumê ma, domanê ma zaf şa benê kêfkenê, çımke ebe zonê dina êna wendene, na gonia dina kena tezık; eşqê zonê bavo khali rê kena sewdali. A waxt kes kamiya xo nêşkino inkar kerone. Domanê maroştia çımanê maê, ê zê adıriê, rew benê sur, rew benê sila kultur o zonê xo.

Şarê ma şonopere dano qezetanê Tırk o Kurda cêno, ama ê xo ra wayir nêbenê. Perê jü fincanaqewa qemiş nêbeno bıdo rocnama zonê xo; ma mıletê de bêmesuliyetime. Şımanêzanê, ne isanê ke rocnama vecenê, çıqa feqiriye, zamet oncenê, taê hessasvındenê, şıma ra zaf rıca kenime. Her kes kamiya xo, zon o kulturê ecdadê xobımuso.

Her kesbızano ke ma Tırk u Kurd niyme. Mılliyetçiyanê Tırk o Kurda zonê ma berdo,kerdo lehçê zonê xo, tarix o coğrafya ma kerda ê xo. Bav o khalê ma Tırki,Khurmanci nêzanıtêne. Ína rocê nevato, ma Kurdime ya ji Tırki me. Ma ina ranêheşna. Ína vatêne, Lawo awa ke ma Tırk o Khurmanca ra diye, vergê serê çolanediye. Fermanê ma vet, hurdımina piya da ma ra, ma koa ra vêşan o têşanmendime, serda ra, vêşaniye ra mığara de merdime. Ma ra mıradiyêne(herediyêne), vatê, şıma se vanê ma Kurdime, naleti şoro neslê şıma , ma raxeveri dene, uştêne ra, lê ma ra şiyêne.

Kırmancki,Kırdaski, nêzano Kırdki... koka nê kelıma butun Khurmanci ra êna. Na kelımaçewta, gereke na kelıma zonê Dêsımi de raşt bo. Kırmanciye zonê xo ra vecêne,na kelıma ji resena Khurmanca; nê çımesura yanê na ji Khurmanciya. Zonê DêsımiZazakiyo, xo keno Kırmanc, na alazê (çelişki) de gırso. Dêsimi ra qeyr kes xora nêvano Kırmanciya ma , ne Gımgım de ne Erzurum de, ne Bingol de, mı honanêheşno. Desımıci xo ra vanê Kırmanc , hardê bav o khalê xo ra vanê Kırmanciye. Şarê Khurmanca ra pers kerê, vacê, tı kama? Vanê, ez Kurmancım .Kelıma Kırmanciye zonê maê zelali ra vecêne.

Ze ke ez nanustey ebe qeleme veceno, hitan mıı ra çiyê fam bıkerê. ndi nae ra tepianêşkinê kesi bıxapnê, tarix zuranê dina keno puç, a waxt inkarciyê maê Zazayxo kenê koti? Ez inam beno ke ma rocê welatê xo de ebe zonê xuyê zelaliwanenime, nıvısnenime, a waxt tüyê rüyê zurekeran o inkarciya kenime. Xeziba aroce mı bıdiyêne, ez hona bımerdêne. Axa mı axa bav o khalê mına. Hêsirê çımanêdina mı vêra (vira) neşiyê, her hêsira çımê pirıkane ma qasê dılopê bi, ê kehesiriya Kurda ver berbêne, zerê isani cı rê biyêne lete. Ma xain veciyayme, maxo kerd Kurd, ma ebe namê sosyalizmi, name devrimi veciyayme, ebe teoriyaMarksizm-Leninizmi. Ma va, butunê mıleta qederê xo, xo be xo tayin kerê, maqedere xo berd, kerd qederê Tırk o Kurda. Ma biyme devrimciyê dina, ma ebe namêhurdımina hepsa de, koa de, çola de dulegera de merdime, biyme vindi, ma o piyêma ebe kulma (lapa) hêsiri kerdi ro, berbiş ra bi kori, feqiriye ra biaspıcıni, orte kemer o kuça de domanê xo ğeyal kerdi, şew o roc hewna dediyêne. Dı pesê xuyo ke bi, ê ji seba ewladanê xo kerdêne qurbane, şiyêne,ziara sera kewtêne ra, berbişê dina feryad o fiğanê dina hard o azmên kerdênequle. Ma ma o piyo nianên ji di, en peyniye de cı rê cenazê domana amêne. Ebenamê kami? Ebe namê Kurda, ebe namê Tırka. Ma hitan heşarê xo biyme, ma hitanxo nas kerd ke ma ji xelesiyayme. Kam qasê Zazaanê Elewiya bêesl o bêcısnveciya? Ma kerdênê dışmeni, çı rew xo vêra kerd. Yavuzi teba Hemidiya ElaiyanêKurda az o uzê ma bırna. Dêsım de hawtaehazar isanê ma eskerê Tırka kişt,cêniy o çênekê maê azebi kuli sungi kerdi. Ma rêna ji ar nêkerd, ma va, var boKurdistan.

Xo ra gêncanêmaê peyêna xo şaş kerd, se ke zonê xo ra, kulturê xora kewti düri, şewqet oexlaq ra ji biyê düri. Ma namê şaranê bina ard, na namê domananê xo ra. Nê azepeyêni zaf xetê de gırse kerde. Ma namê piy o khalıkanê xo dard we, namê Tırk oKurda ard, na qıcanê xo ra.

1970 ra natgêncanê maê ke wendêne, kamiya xo ra bi inkar. Şiy, ebe namê Tırk o Kurda leckerd, taina va, ma Kurdime ; çhepê (sol) Kurda de amey kiştene, hepsa dımerdi, çola ra merdi. Taina ki va, ma Tırkime ; çhepê Tırka de vêşaniya derge,rocê merdene ra xo kişt, halbuke Tırki kamiya dina cı ra vanê, şıma ElewiyêZazaê , nê gêncê ma rêna fam nekenê.

Jü qesa esta,vanê: Kupê ağwe raya ağwe ra şikino. Gêncê ma na hal derê. Mı Khurmancinêzanıtêne, ortê komanê Khurmanca de muso. Mı Tırki nêzanıtê, ma Gımgım dedewıc biyme, hardlerz (zelzele) ra tepia dewanê ma de mekteba Tırka biya. Mımekteba verêne dewa xo Muska de wende. Ma Tırki nêzanıtêne, ma ambaza jümini ravatêne.

-Ola olagitme, ben de ji geliyorum. -Sen de ji geliyor? Ben eve gider, ders çalışıyor. Axşam sen de ji bizegeliyorsun, barabar yazi yaziyalım.

Ma o piyanêma, pirık o khalıkanê ma Tırki ra çiyê fam nêkerdêne. Malımanê ma zonê bav okhalê ma, ma rê kerd bi tobe. Ma mektebe ra waxto ke şiyêne çêane xo, ma khalo kokumanê xo de ji zonê xo qesê nêkerdêne. Malıma ma sera dızdiya başqanivetêne. Başqani ji rêna ambazê ma biy. Kami Zazaki qesê bıkerdêne, roca binebaşqani malımi ra vatêne, malımi dêne ma ra. Ez bımıri bımıri, feqiriya belengaziyamıletê xo rê. Rocê ez mektebe ra amo çê, maya mı çê de niya, şiya mali. Pirıkamı teyna çê dera, ez zaf vêşano, cı ra Tırki non wazeno. A ji zonê mı ran3ezana. Se kena, ez tey Zazaki qesê nêkeno. Bado va ke, çıme Heqi kor bêne,nafa ki ma sera no zonê Tırkê zalımi kerdo mecbur. Domanê ma ebe na hal meştene ma, ne ki Heqi, ne ki ziar o diara nas kenê. Koraniye bêro çımanê malıma serde; ma, no halê ma se beno?

Domaninêthawrêne çê de zonê xo qesê bıkerê. Başqanê zoni yasax kerdêne, dızdiya goşnêne ma ser. Ez vêşaniye ra, qudum ra kewto. Mecbur mendo, mı pirıka xo deZazaki qesê kerd. Ez berbo, mı va, pirıki, ez vêşano vêşan! A ki hêrs biye,va, tı vêşana, tı qey zonê xo qesê nêkena, mı tı raştê khulê gırani kerdêne,nêmendae! Tı qey mı qarnena!?! Mı cı ra va, başqan ita bi, coka. Meşte gerêmı keno. Malım mı kuino, dano mı ra. Roca bine raşta ji laiki malım de gerê mıkerd. Malımê ma Keranlığ ra bi (Omcali), nahiya Gımgımia. Namê malımê ma CemilAkay bi. Malımi ebe texto mıxkerde Aç avucunu! va, da destê mı ra, mıx zerêlapa mı de kewt cı, phıştia destê mı de veciya. Hona caê mıxi kıvşo (1968)de.

Mı rêna pirıko khalıkê xo ra nêva. Mı va, malım de muneqaşa mekerê, seba başqane zon yasaqkerdêne ji, mı rêna cı ra nêva, sebeta cirantiye ra ortê ma de xirabiye mekuyokar. Heya, ma ebe na hal zonê bav o khalê xo kişt, orte ra dard we, ma kamiyaxo kerde vindi, ewro teze kewtime ra dıme. Mıletê Zazay hardê bav o khalê xo dexo kerd inkar. Esl o cısnê xo kerd vindi. Gımgım de eskerê Elaiya Osmani tebaKurda fermanê şarê ma vet. Dêsım de eskerê M. Kemali az o uzê ma bırna. Çewresçêneka azebe destê jümini guret, xo eşt ağwa Munzuri, va; "Namusê mamekuyo dışmeni dest!" Ísani khal o piri kuli qır kerdi, veyvıki sungikerdi, derguşê dina zerre de kişti. Kemerê Gağani de ağwa Derê Laçi gonişiyêne, ebe hazara meiti erziyay peser. Na felaket ra kesi ar nêkerd. Badoisanê Dêsımi verê mıletanê bina bi Kemalist. Gonia şehidanê xo rê wayirnêveciyay. Zafina Atatırk pirê xo ra ravêr guret, oda meymana de koşo serên dedarde kerd. Zonê xo kerd Tırki. Halbuke Sey Rızay ebe zonê bav o khalê xo vato,ma ra çı wazeno no Eskerê Romiyo Xınzır. Waxto ke Eleziz de 75 serre bi, sebawelatê xo, zonê xo, kulturê xo, seba itıqatê xo erziya dare. A waxt rêna ebevengê de berz, ebe heybet qireno, vano, QAHR BÊ ZUREKER O B BEXTA. Ewro ma qaytbenime ke seba dewa Sey Rızay kes nêmerdo; zafê Dêsımica seba dawa Kurd oKurdıstani merdi, zaf gênca kamiya xo kerda vindi, xo kerdo Kurd. Zafina kamiyaxo kerda inkar, xo kerdo Tırk, ebe namê Tırka hepsa de vêşaniya merdene ra,yanê vêşaniya derge ra merdi.

Dêsımıci zafêxo nêşono welatê xo. Gêncê xo hardê piy o khalıkê xo nas nêkene, esl o cısnêxo kerdo inkar, bêpir o bêrayberê (malo ke bêşüane bo, verg weno) coka Dêsımbiyo xırabe, biyo zê xırbanê wara. Şarê ma, mıletê Zazay Uruz (Rus) de leckerd, phıştia dewleta Osmani o M. Kemali gurete, nêverda. Uruz derbaz bo,Dêsımıca kokê Uruzi ard. Gımgım de Xormeçıkan o Lola Zazaanê Solaxan o Bingolikoanê Şerevdin de vırniya Uruzi bırnê, zaf Uruz qır kerd. Bado eskerê M. Kemaliawa ke eskerê Uruzi niarde ma ser de, eskerê dê (ey) arde ma ser dı.

Ewro gerekemıletê ma endi heşar bo, xo nas bıkero, zon o kulturo itıqatê welaêe xo rêwayir veciyo, Zonê bav o khalê xo qesê bıkero, kamiya xo vindi mekero. Ma neTırkime ne ki Kurdime, ma Zazaki qesê kenime, hardê ma, welatê ma ZAZAÍSTAN O.Seba hardê bav o khalê xo fıkır bime, jümini ra hes bıkime, bıratiye, dostiye,rındiye, zonê ma rê, welatê ma rê emeg bıdime. Ma kamiya xo bızanime ke şar kima bızano.