Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/988

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


strane
953


SantaGenofefa1878:34)
gad. strafá Badia strafá grd. strafé
v.intr. Ⓜ strafej
fare, di solito inopportunamente, molto più del necessario o del richiesto (grd. F 2002) Ⓘ strafare Ⓓ übertreiben
se strafé (gad. P/P 1966) Ⓘ rifiutarsi Ⓓ sich weigern ◇ a) "O mi Dî! A ci ne sforza" dijera "gran nezescité na püra uma", itan ch’ara mët le viadú pro les tëtes dla cerva, che ne se strafajô nët nia, deache n lu i â scarzé l’asó. "O mi Dì! a ci nè sforza" disc’la "grang necessitè na pura uma", itang ch’ella mett ‘l viadù pro les tettes d’la cerfa, che nè sè strafajō nett nia, dea che ‘ng lŭ i ā scarzè l’aſŏ. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:34 (Badia).

strafé (grd.) ↦ strafé.

strafonde (amp.) ↦ trafone.

strage (fas., bra.) ↦ straje.

straje Ⓔ it. strage 6 1845 straǧe (BrunelG, MusciatSalin1845:6)
fas. strage bra. strage amp. straje
s.f. Ⓜ strajes
uccisione violenta di un gran numero di persone o animali insieme (fas., amp. DLS 2002) Ⓘ massacro, strage Ⓓ Gemetzel ◇ a) I é vegnui a voler se vendicar, / E armé a voler ge dar / E far ai fenc da Pera / Na strage e na vera. I e vegnui a voler se vendikár, / E armè a voler je dar / E far a i fenč da Perra / Una straǧe e una vera. BrunelG, MusciatSalin1845:6 (bra.).

straje (amp.) ↦ straje.

stram Ⓔ STRĀMEN (EWD 6, 453) 6 1763 stram ‘palea’; stragn ‘stramen’ (Bartolomei1763-1976:101)
gad. stran mar. stran Badia stran grd. stram fas. stram fod. stram amp. strame LD stram
s.m. sg.
insieme di steli di cereali e di leguminose dopo la trebbiatura (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ paglia, strame Ⓓ Stroh, Streu ◇ a) Se i parlasse de cotura, / d’outigoi, de fen, de strame, / de valmes, de sternedura, / de porziei, de vedelame Se i parlase de cotura, / d’outigói, de fen, de strame, / de valmès, de sternedura, / de porz̄iei, de vedelame DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.); b) Co i à fato finalmente / Ben, ben rico el nosc paes / S’inpienisce braamente / Con el strame ben delves. Co’ iă, fatto finalmente / Ben, ben ricco el nosc paes / S’impienisce braamente / Con el strame ben del vès. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:24 (amp.); c) De y nöt se lasciâra jö sön n gröm de stran, da na pert êl n boché de tera plëgn d’ega Dè e noutt sè lasceala jou sounung grum de strang, da na pert elle ‘ng bocchè de terra plengn’ d’ěga DeclaraJM, SantaGenofefa1878:13 (Badia)
s.m. Ⓜ strams
il singolo stelo di cereale (gad. V/P 1998, grd. G 1879; G 1923; L 1933) Ⓘ fuscello di paglia Ⓓ Strohhalm ◇ a) L pitl a damandà: Pere, da ulà vëniel pa che valgun strames ie stortes ju per tiera, ma autri tën l cë suvier? l pitl a da̤ma̤ndá: pę́rę, da̤ ulá vá̤nyę-l pa̤ kę va̤lgúŋ štrámęs íe štǫ́rtęs žu pę̆r tiá̤ra̤, ma̤ áutri ta̤ŋ l txa̤ sú-vier? RifesserJB, Spies1879:108 (grd.).

stram (grd., fas., fod., LD) ↦ stram.

strambamenter Ⓔ deriv. di stramp 6 1878 strambamentr (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:84)
gad. strambamënter Badia strambamënter
avv.
in maniera strana e bizzarra (gad.) Ⓘ bizzarramente Ⓓ seltsam ◇ a) Sigfrid incunta dlunch lus y pumpa insolita mo al odô ince da vigni pert döt sotissura en dejordin, müsc odôl strambamënter spaventá, y ma püc de sü bugn servi le saludâ cun les leghermes ai edli. Sigfrid ingcunta dlunc lusso e pumpa insolita, mo el odō incie da vigne pert dutt soutt e sura in disordine, mūsc’ odole strambamentr spaventà, e ma puc’ d’su bongn’ servi ‘l saludā colles legrimes ai oudli. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:84 (Badia).

strambamënter (gad., Badia) ↦ strambamenter.

strambe Ⓔ nordit. stramb(o) ‹  STRAMBUS (EWD 6, 452); cfr. frl. stramp 6 1807 stramb (PlonerM, Erzählung4GRD1807:47)
gad. strambo mar. strambo Badia strambo grd. stramp fas. stramp fod. strámbo col. strambo amp. stranbo LD stramp
agg. Ⓜ strambi, stramba strambes
che è diverso dal consueto e dal normale (gad., grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986, LD DLS 2002) Ⓘ strano, bizzarro, stravagante Ⓓ merkwürdig, wunderlich ◇ a) La muta l à prejentà. Chëst fova n buser curt, gros, stramp, melfat, y burt assé. La muta l’a preschentà. Kæst fova ung buser curt, gross, stramb, melfatt, y burt assè. PlonerM, Erzählung4GRD1807:47 (grd.); b) Ie ne fove drë tan burta, / n puech goba, stramba, curta Je ne fóve drè tan burta, / un puec goba, stramba curta PlonerM, VedlaMuta1828*-2013:142 (grd.); c) Se ra và par chera, ‘l Dorigo / ‘l é ‘l pì stranbo de chi ciae S’ a va par chera, ‘l Dorigo / l’e ‘l pi stranbo de chi ciave DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:115 (amp.); d) Apó ra garlandes, / Apó dute in arśento; / Ma ra spesa pì stranbes / Vegnirà da un momento. Appó ra garlandes, / Appó dute in arzento; / Ma ra spesa pí strambes / Vegnirá da un momento. Anonim, Monumento1873:2 (amp.); e) Cossa stramba! (continuëiel tra se) tan bela, ch’al me parô denant la vendëta! Cosa stramba! (continueil tra sè) tang bella, ch’el mě parò denant la vendetta! DeclaraJM, SantaGenofefa1878:31 (Badia).

strambo (gad., mar., Badia, col.) ↦ strambe.

strámbo (fod.) ↦ strambe.

strame (amp.) ↦ stram.

stramp (grd., fas., LD) ↦ strambe.

stran (gad., mar., Badia) ↦ stram.

stranbo (amp.) ↦ strambe.

strancëus (grd.) ↦ strancious.

strancious Ⓔ deriv. di strancé (Gsell 1991a:155) 6 1833 stranćiosa f. (DeRüM, NozaSignuraSo1833-1995:239)
gad. strancius mar. strancius Badia strancius grd. strancëus, strencëus bra. strenzous fod. strencious MdR strancius
agg. Ⓜ stranciousc, stranciousa, stranciouses
1 di sostanza che presenta fibre molto dure (gad. Ma 1950; V/P 1998, grd. G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, bra. R 1914/99, fod. Pe 1973) Ⓘ tiglioso, fibroso Ⓓ zäh ◇ a) ara porvâ gonot sön limo sentada cun les leghermes ai edli, de taché adöm i toc, che pingolâ, cun fis d’erba o de raisc plü stranciusc, y na spina, en forma d’aodla ella purvā gonot soung lime sentada colles legrimes ai oudli, d’tacchè adūm i tocc’, ch’pingolā, cung fiis d’erba o d’raìsc’ plou stranceiusc’, e na spina, in forma da odla DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55 (Badia)
2 fig. riferito a persona, deciso a perseguire i propri intenti (gad. V/P 1998, MdR) Ⓘ tenace fig.Ⓓ zäh fig. ◇ a) Oh, chëstes vedles à pa na pel stranciosa ëles; ëles ne mör pa insciö prëst. O, questes vedles ha pa ‘na pél stranćiosa ëlles; ëlles ne meur pa insce[u] prëst. DeRüM, NozaSignuraSo1833-1995:239 (MdR).

strancius (gad., mar., Badia, MdR) ↦ strancious.

strane Ⓔ it. strano 6 1860 stranies pl. (BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368)