Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/987

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


strabacé
952


un costume che me piage / Inže par ra funestres de craià, / de di roba da forcia a chi che tage / o calche galanton de strapažà! DegasperF, TenpeAdes1862-1974:472 (amp.).

strabacé (gad., mar., grd., fod., LD) ↦ strabacé.

strabacè (Badia) ↦ strabacé.

strabalà (amp.) ↦ strabalé.

strabalé Ⓔ it. traballare ? (semantica? it. traballare ‘barcollare’ è v. intr.; lad. strabalé invece v. tr.) 6 1873 straballà (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:38)
amp. strabalà
v.intr. Ⓜ strabaleia
provocare disordine o disagio fisico, scombussolare (amp.) Ⓘ sconvolgere, scombussolare Ⓓ erschüttern, verwirren ◇ a) Par ra me Manegeria / Na risposta el me vó dà / Con un’ outra poesia / Da fei propio strabalà. Par a me Manegeria / Na risposta el me vo dà / Con un’ outra poesia / Da fei propio straballà. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:38 (amp.).

stracadente (amp.) ↦ stracadents.

stracadents Ⓔ comp. di straché + dents (pl.) 6 1844 stracadènte (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117)
amp. stracadente
s.m.f. Ⓜ stracadents
persona insistente, inopportuna, fastidiosa (amp.) Ⓘ rompiscatole Ⓓ Quälgeist ◇ a) Ma ce braa stracadente / ch’i me bete sora ciou: / par se i pensa e par ra śente / i à ‘l cuor fiedo come un rou. Ma ce braa stracadènte / ch’i me bete sora ciòu: / par sé i pensa e para zènte / i a ‘l cuór fiedo come un ròu. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117 (amp.).

stracaganasces Ⓔ comp. di straché + ganasces (pl.) 6 1844 stracaganasces pl. (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113)
amp. stracaganasces
s.f. Ⓜ stracaganasces
castagna essicata (talmente dura che "stanca le mandibole") (amp.) Ⓘ castagna secca Ⓓ getrockene Kastanie ◇ a) De sti puster inze ca / i śirae ben ra fasces, / o el Fouruzo i pó ciamà, / con rejon "stracaganasces". De sti Puster inz̄e ca / i zirave ben ra fasces, / o el Fourùz̄o i po ciamà, / con región "stracaganasces". DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113 (amp.).

stracaganasces (amp.) ↦ stracaganasces.

stracé Ⓔ DISTRACTIĀRE (EWD 6, 447) 6 1763 straciè fora ‘evello’ (Bartolomei1763-1976:101)
gad. stracé mar. stracé Badia stracè grd. stracé fas. stracèr caz. stracèr bra. straciar moe. straciar fod. stracé col. strazé amp. strazà LD stracé
v.tr. Ⓜ stracia
1 condurre con forza (gad. A 1895; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002, fod. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ trascinare Ⓓ schleifen ◇ a) Ai stracia la desgraziada dî lunc ite por la boscaia, cina ch’ai ê rová a n plaz lëde Ei straccea la desgraziada dī lunc’ ite pur la boscaia, cina ch’ei ē r’va a ‘ng plāz lede DeclaraJM, SantaGenofefa1878:26 (Badia)
2 usare malamente e inutilmente, consumare senza ottenere alcun frutto (fas. R 1914/99, fod. Pz 1989; Ms 2005, amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ dissipare, sperperare, sprecare Ⓓ verschwenden, vergeuden ◇ a) Chi magnoi che ‘l ea ignante / I strazaa i sode a grun / Ma i ea contente dute cuante / Col seralio comunal! Chi magnòi, che lea ignante / I strazava i sòde a grun / Ma ieà, contente dute quante / Col seralio Comunal! Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:19 (amp.)
p.p. come agg. Ⓜ stracés, straceda, stracedes
consumato, reso logoro, sciupato (fas. DA 1973; DILF 2013, LD) Ⓘ stracciato Ⓓ zerlumpt ◇ a) Voi pare e mare! da valenc, / Vardà vesc fantolins poiousc / Famé, stracé e snariliousc Voi pare e mare! da valentg, / Vardà vis fantolins pojous / Famè, straccè e xnarilious BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:252 (bra.); b) E canche te sarès pa famèda / E ence polit stracèda / E ju per la tia bassa schena / śiran i poies, che remena. Ö chan chö ti saräs pô famäda / Ö entschö polit stratschäda / Ö super la tô bazza scäna / Schiran i poies, chö römöna. ZacchiaGB, CianzonValDeSora1858*-1995:167 (caz.)
se stracé (gad.) Ⓘ trascinarsi Ⓓ sich schleppen ◇ a) apëna che düc ê indormedis, m’ái strasciné amarada fora de let y stracé cina chiló appena, che duttg’ ē indormediis, m’ai strascinè amarada fora de lett e straccè cina chilò DeclaraJM, SantaGenofefa1878:21 (Badia).

stracé (gad., mar., grd., fod., LD) ↦ stracé.

stracè (Badia) ↦ stracé.

stracèr (fas., caz.) ↦ stracé.

strach Ⓔ nordit. strach (semantica!) ‹ langob. strak (GsellMM) 6 1858 strac (ZacchiaGB, CianzonSonador1858-1995:164)
gad. straco mar. straco Badia strach fas. strach bra. strach fod. strach amp. straco LD strach
agg. Ⓜ strac, straca, straches
che, per l’eccessivo affaticamento, sente indebolite le proprie forze e avverte il bisogno di riposo (gad. P/P 1966; V/P 1998, fas. A 1879; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ stanco, affaticato Ⓓ müde ◇ a) Perché senó dovente mat / E mi pere orghen strach. Perchö sönò diventö mat / Ö mi pörö ôrgen strac. ZacchiaGB, CianzonSonador1858-1995:164 (bra.).

strach (Badia, fas., bra., fod., LD) ↦ strach.

stracia Ⓔ deriv. di stracé (Gsell 1991:155) 6 1858 strace pl. (PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:266)
gad. stracia Badia stracia grd. stracia fas. stracia bra. stracia fod. stracia col. straza amp. straza LD stracia
s.f. Ⓜ straces
straccio per strofinare, pulire, rigovernare e simile (fas. A 1879; R 1914/99; DILF 2013, fod. Pz 1989, amp. A 1879; Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ strofinaccio Ⓓ Putzlappen
straces vestiti logori, molto scadenti (fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013) Ⓘ stracci, cenci Ⓓ Lumpen ◇ a) Chest no die / Che te Fascia no sie / Poies e strace de massa Chest no die / Che te Fassa no sie / poglies e strace de massa PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:266 (bra.).

stracia (gad., Badia, grd., fas., bra., fod., LD) ↦ stracia.

straciar (bra., moe.) ↦ stracé.

straco (gad., mar., amp.) ↦ strach.

strada (gad., mar., Badia, bra., moe., fod., col., amp., MdR) ↦ streda.

stradiaol Ⓔ comp. di stra + diaol 6 1860 stradiaol (BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368)
fas. stradiaol bra. stradiaol
interiez.
esprime meraviglia, impazienza, disapprovazione, dispetto, ira e simili (fas.) Ⓘ diavolo! Ⓓ zum Teufel ◇ a) Robes plu stranies - fossa mo fé manies / O gor jì en slita - po! na tèl vita / Do l patolon - i fé l’impianton / Stradiaol maladet - chest fossa sclet. Robes plu stranies - foss mo fè manies / O gor xi ‘n slitta - po! ‘na tel vita / Do ‘l pattolong - i fè l’impiantong / Stradiaol maladett - chesc fossa sclet. BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368 (bra.).

stradiaol (fas., bra.) ↦ stradiaol.

strafá (gad., Badia) ↦ strafé.

strafé Ⓔ comp. di stra - + 6 1878 strafajō 3 imprf. (DeclaraJM,