Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/98

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


azet
63


averscion LD averscion
s.f. Ⓜ averscions
ostilità motivata e incoercibile, per lo più istintiva (gad. Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ avversione Ⓓ Aversion, Abneigung ◇ a) Iö ne n’á mai albü averjiun a te, caro sposo Iou nen à mai aibù avversiung a tè, caro sposo DeclaraJM, SantaGenofefa1878:93 (Badia).

averscion (grd., fas., fod., LD) ↦ averscion.

averscité (MdR) ↦ aversité.

aversité Ⓔ it. avversità 6 1833 avverŝités pl. (DeRüM, Poste BëinDormì1833-1995:257)
gad. aversité MdR averscité
s.f. Ⓜ aversités
ostilità, inclemenza (gad., MdR) Ⓘ avversità Ⓓ Unglück ◇ a) Ël él che nes dà la sanité, mo ël é inć’ ël che nes lascia pro les maraties e les averscitês. Ël él che nes dà la sanité, mó ël é inçh’ ël che nes lascia prò les maraties e les avverŝités. DeRüM, Poste BëinDormì1833-1995:257 (MdR).

aversité (gad.) ↦ aversité.

avert (fas.) ↦ davert.

avez Ⓔ *ABIĒTEUS (EWD 1, 65) 6 1845 avez (BrunelG, ColCornon1840-2013:365)
fas. avez bra. avez fod. avëz col. veza LD avez
s.m. Ⓜ avec
albero delle pinacee (abies alba) (fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ abete bianco Ⓓ Weißtanne ◇ a) Se l sas de chel Cornon / Fossa n gran polenton, / E l lach de Marevegna / Fossa tant de lat de pegna, / E che aesse n scuier d’avez, / Che tegnissa n sté e mez Se l sas de kel Kornóng / Fosa ‘n gran polentóng, / E l lak de Marevegna / Fosa tant de lat de pe-gna, / E ke aese ‘n skuglier d’avez, / Ke tegnisa ‘n ste e mez BrunelG, ColCornon1840-2013:365 (bra.).

avez (fas., bra., LD) ↦ avez.

avëz (fod.) ↦ avez.

avijo (Badia) ↦ avis.

avilí (gad., Badia) ↦ avelì.

avis Ⓔ it. avviso ‹ frz. avis ‹ AD VĪSUM (EWD 1, 185) 6 1844 aviso (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114)
gad. avis Badia avijo grd. avis fas. avis fod. avis amp. aviso LD avis
s.m. Ⓜ avisc
avvertimento, anche a carattere ufficiale; noti-zia, annuncio (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ avviso Ⓓ Anzeige, Bekanntmachung, Benachrichtigung ◇ a) De ra carica ‘l aviso, / co Ventura ‘l i à portà, / su, de cuor, al paradiśo / ‘l à sta suplica mandà Dera càrica l’aviso, / co Ventura ‘l i a portà, / su, de cuór, al paradizo / l’a sta sùplica mandà DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.).

avis (gad., grd., fas., fod., LD) ↦ avis.

avisa Ⓔ formazione avverbiale da avisé (Gsell 1989b:283) 6 1878 avviſa (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12)
gad. avisa mar. avisa Badia avisa grd. avisa fas. avisa fod. avisa LD avisa
avv.
in modo dettagliato, con abbondanza di particola-ri (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. DILF 2013, LD DLS 2002) Ⓘ esattamente, precisamente Ⓓ genau ◇ a) Golo conesciô avisa le spirit dl grof, ch’ê iüst, nobl, plëgn de compasciun y generus Golo conesceō avviſa lo spirito d’l grof, ch’ē giust, nobile, plengn’ de compassiung e generoso DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12 (Badia); b) Ciáreme avisa, ch’i sun tüa fomena Ciareme avviſa, ch’i sung tua fomena DeclaraJM, SantaGenofefa1878:92 (Badia) ☟ prezis.

avisa (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., LD) ↦ avisa.

avisà (col., amp.) ↦ avisé.

avisar (bra., moe.) ↦ avisé.

avisé Ⓔ it. avvisare (EWD 1, 186) 6 1632 avisé (Proclama1632-1991:160)
gad. avisé Badia avisé grd. avisé fas. avisèr bra. avisar moe. avisar fod. avisé col. avisà amp. avisà LD avisé MdR avisé
v.tr. Ⓜ aviseia
dare avviso, avvertire (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Comitato 1997; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ avvisare, avvertire Ⓓ verständigen, benachrichtigen ◇ a) Iö menerà mi servidù da vos, per avisé vosta signura so, ch’ëla ne ves aspete. Jeu menerà mi ser-vidù da vos, per avvisé vosta Signura só, ch’ëlla ne ves aspétte. DeRüM, SëiseMiAmisc1833-1995:254 (MdR); b) Sae śà da ve sliscià / Vardà de me avisà / Che una peso de che-sta ca / Vedaré che r’à ciapà. Saesà da ve slizzà / Vardà de me avisà / Che una peso de chesta cà / Vedarè che ra ciapà. Anonim, TosesCortina1873-1938:30 (amp.).

avisé (gad., Badia, grd., fod., LD, MdR) ↦ avisé.

avisèr (fas.) ↦ avisé.

Avisio (amp.) ↦ La Veisc.

aviso (amp.) ↦ avis.

azalà (col.) ↦ acialé.

azené Ⓔ it. accennare 6 1873 acenà p.p. m.sg. (Anonim, Monumento1873:4)
amp. acenà
v.tr. Ⓜ azeneia
in un discorso, in uno scritto, parlarne di sfuggita (amp.) Ⓘ accennare Ⓓ andeuten ◇ a) Ma negun indovina / Cie che ades i voi dà, / Come se disc sora stima, / A chi tre ch’éi acenà. Ma negun indovina / Cié che adés i voi dá, / Come se disc sora stima, / A chí tre ch’ei accenná. Anonim, Monumento1873:4 (amp.).

azes Ⓔ it. accesso 6 1873 accesso (Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:26)
gad. azes grd. azes fas. azess fod. azes amp. acesso LD azes
s.m. Ⓜ azesc
in medicina, fenomeno o sintomo morboso che si ma-nifesta in forma acuta e intermittente (amp.) Ⓘ accesso Ⓓ Anfall ◇ a) Che te vores in poesia / Esse un outro Śoenal / ‘L é un acesso de mania / Che pó zerto fenì mal. Che te vόres in poesia / Esse unˈoutro Soenal / Le un acces-so de mania / Che p’ ò, zerto fenì măl. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:26 (amp.).

azes (gad., grd., fod., LD) ↦ azes.

azess (fas.) ↦ azes.

azet Ⓔ deriv. di azeté (Q/K/F 1982:10) 6 1856 atzet (BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:256)
fas. azet bra. azet fod. azet amp. azeto LD azet
s.m. Ⓜ azec
modo di ricevere un ospite; disponibilità ad acco-gliere e inserire all’interno di un gruppo o di una società (fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; Ms 2005, amp. Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ accoglienza Ⓓ Aufnahme, Empfang ◇ a) Oh! per compirge vosc azet, / Confidà en El volege ben jent, / Dapò l pio-van sarà content Oh! per compirge vos atzet, / Confidà ‘n El volee beng xent, / Dapò ‘l Piovang sarà content BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:256 (bra.).