Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/973

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


spo
938


perdita. DeRüM, Poste BëinDormì1833-1995:257 (MdR); b) Infin a tant ch’ël â de sü grosc, se mangiavel via chi a l’osteria, e spo che chisc fova finis, metòvel man d’i n tó inće a la fomena. Infiǹ a tant ch’ël â de sü groŝ, se mangiavel via chi a l’osteria, e spò che quiŝ fova finis, mettovel maǹ d’i ‘ǹ tó inçhie a la fomena. DeRüM, VizBëire1833-1995:274 (MdR)
despò.

spo (gad., mar., Badia, LD, MdR) ↦ spo.

spò (fod.) ↦ spo.

spö (gad., mar., Badia) ↦ spuel.

spoi (Badia) ↦ spö.

spojo (MdR) ↦ spos.

spöl (moe.) ↦ spuel.

spola Ⓔ langob.-rom. SPŌLA ‘Spule’ (Gsell 1991a:147; 1996b:244) 6 1844 spòres pl. (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117)
gad. spora mar. spora Badia spora grd. spola fas. spola fod. spola amp. spora LD spola
s.f. Ⓜ spoles
1 l’insieme del cilindro di filato e della navetta, che nella tessitura fa passare i fili della trama tra quelli dell’ordito con continuo moto di va e vieni (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. G 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ navetta, spola Ⓓ Weberschiffchen
2 sporgenza cilindrica o conica all’apice della mammella, in cui sboccano i dotti galattofori (amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ tetta Ⓓ Zitze ◇ a) s’i dà spade, ‘l tira cope, / de ra spores de chel uro / ‘l à pì pratega de trope s’ i da spade, ‘l tira cope, / dera spòres de chel uro / l’a pi pràtega de tròpe DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117 (amp.).

spola (grd., fas., fod., LD) ↦ spola.

spolverin Ⓔ it. (s)polverino 6 1833 spolveriǹ (DeRüM, CotancMëis1833-1995:253)
gad. spolverin mar. spolverin Badia spolverin fas. spolverin MdR spolverin
s.m. Ⓜ spolverins
polvere minuta di carbone, usata per asciugare l’inchiostro fresco (gad. Pi 1967, fas. Mz 1976; DILF 2013, MdR) Ⓘ polverino Ⓓ Streusand ◇ a) Olà é le spolverin? / Eco, chilò! Olà é le spolveriǹ? / Ecco, quilò! DeRüM, CotancMëis1833-1995:253 (MdR).

spolverin (gad., mar., Badia, fas., MdR) ↦ spolverin.

spona Ⓔ SPONDA (EWD 6, 382) 6 1878 spones pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:118)
gad. spona mar. spona Badia spona grd. spuenda fas. spona, spena fod. spona amp. spona LD spona
s.f. Ⓜ spones
sostegno laterale o per la schiena, di poltrona e sedia (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. DILF 2013, fod. P/M 1985; Ms 2005, amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ spalliera, bracciolo, sponda Ⓓ Lehne ◇ a) Ara se sentâ spo te n scagn da spones Ella sè sentā spo teng scangn’ da spones DeclaraJM, SantaGenofefa1878:118 (Badia).

spona (gad., mar., Badia, fas., fod., amp., LD) ↦ spona.

spontà (col., amp.) ↦ sponté.

spontar (bra.) ↦ sponté.

sponté Ⓔ it. spuntare 6 1873 rόn spόntada (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:28)
gad. spunté Badia spuntè fas. spontèr bra. spontar fod. sponté col. spontà amp. spontà
v.intr. Ⓜ sponta
metter fuori la punta, cominciare a formarsi, ad apparire (gad., fas. DLS 2002, fod. P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ spuntare Ⓓ sprießen, hervortreten, hervorblicken ◇ a) al ê na doman scöra döt en ciarü, le post ërt, imbosché orido, döt en crëp, che spuntâ, plëgn de vedli pëc fosc el ē na dumang scura dutt in ciarù, ‘l post ert, imboschè orrido, dutt in crepp, che spuntā, plengn’ de vedli pecc’ fosc’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:32 (Badia); b) Sciöch’al spunta ales otes inanter l’erba o les spines dl bosch n bel ciüf cöce Sceouc ch’el spunta alles outes inant’r l’erba o les spines d’l bosc ‘ng bel ceuff coucce DeclaraJM, SantaGenofefa1878:43 (Badia)
la sponté (amp.) Ⓘ spuntarla Ⓓ sich durchsetzen ◇ a) Finalmente r’on spontada / Dopo tanto che on lourà Finalmente rόn spόntada / Dópo tanto che on laurà Anonim, ManageriaComunal1873-1973:28 (amp.).

sponté (fod.) ↦ sponté.

spontèr (fas.) ↦ sponté.

spora (gad., mar., Badia, amp.) ↦ spola.

sporcé Ⓔ SPURCĀRE (EWD 6, 395) 6 1763 sporciè ‘spurco’ (Bartolomei1763-1976:100)
gad. spurcé mar. spurćé Badia spurćé col. sporcé
v.tr. Ⓜ spourcia
rendere sporco (gad. B 1763; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, col. Pz 1989) Ⓘ sporcare Ⓓ beschmutzen, verunreinigen
p.p. come agg. Ⓜ sporcés, sporceda, sporcedes
detto di oggetto la cui nettezza è visibilmente alterata da sostanze estranee (gad.) Ⓘ sporco Ⓓ schmutzig ◇ a) I sá bëgn, che sëis colpevoi, ch’ostes mans a per dles mies é spurciades de sanch y leghermes I sa bengn’, ch’seis colpevoli, ch’ostes mangs a pēr d’les mīs è spurciades d’sanc e legrimes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:125 (Badia) ☟ sporco.

sporcé (col.) ↦ sporcé.

sporco Ⓔ it. sporco 6 1833 sporco (DeRüM, EhJan1833-1995:250)
amp. sporco MdR sporco
agg. Ⓜ sporchi, sporca, sporches
detto di oggetto la cui nettezza è visibilmente alterata da sostanze estranee (amp. C 1986; DLS 2002, MdR) Ⓘ sporco Ⓓ schmutzig ◇ a) Dàme le fazorel. / Chilò n’ëise n blanch. / Dàme chël ch’é inte la tascia de mia joca. / Iö l’à dè a la lavadëssa, ël ê n püch sporco. Dame le fazorel. / Quilò n’ëise ‘ǹ blanc. / Dame quël ch’é inte la tascia de mia ĵocca. / Jeu l’ha dè a la lavadëssa; ël ê ‘ǹ püc sporco. DeRüM, EhJan1833-1995:250 (MdR) ☝ sporcé.

sporco (amp., MdR) ↦ sporco.

spordüda (gad., mar., Badia) ↦ sperduda.

sporje Ⓔ EXPORRIGERE (EWD 6, 386) 6 1763 sporze ‘propino’; sporg ‘porrigo’ (Bartolomei1763-1976:100)
gad. sporje mar. sporje Badia sporje grd. sporjer fas. sporjer fod. sporje amp. sporśe LD sporje
v.tr. Ⓜ sporj, sporjon, sport
tendere qualcosa a qualcuno perché possa prenderla (gad. B 1763; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ offrire, porgere, presentare Ⓓ geben, darreichen, darbieten, anbieten ◇ a) Rové che te saras ala presënza dl conte, sporji l’anel R’vè ch’t’ sarās alla p’rjanza d’l conte, sporji l’anell DeclaraJM, SantaGenofefa1878:68 (Badia); b) Ara sirâ atira cui edli por la orëi chirí; mo le fi capî so dejider, y i la sporj cun la domanda Ella ſirā attira cui oudli pur la urei chirì; mo ‘l fì capī sō desiderio, e i la sporc’ colla dimanda: