Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/961

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


spaentà
926


spaentà (amp.) ↦ spaventé.

spaentar (bra.) ↦ spaventar.

spaentèr (fas., caz.) ↦ spaventé.

spaento (amp.) ↦ spavent.

spaentous (fas.) ↦ spaventous.

Spagna 6 1833 Spagna (DeRüM, TütParecé1833-1995:255)
gad. Spagna Badia Spagna grd. Spania LD Spagna MdR Spagna
topon.
monarchia sulla penisola iberica (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ Spagna Ⓓ Spanien ◇ a) Provunde mo na ota chëst vin de Spagna. Provunde mo ‘na óta quest viǹ de Spagna. DeRüM, TütParecé1833-1995:255 (MdR); b) I Mori - na spezie de türc, ch’â inlaota gran to’ de Spagna en süa potesté I Mori - na spezie de turc’, ch’ā ìllaota grang to de Spagna in sua potestè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia).

Spagna (gad., Badia, LD, MdR) ↦ Spagna.

spala Ⓔ it. spalla 6 1844 spales pl. (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117)
gad. spala mar. spala fas. spala fod. spala amp. spala LD spala
s.f. Ⓜ spales
nel corpo umano, ciascuna delle due parti comprese tra il collo e l’attaccatura del braccio (gad. G 1923; Pi 1967, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ spalla Ⓓ Schulter ◇ a) E sci ch’a chesta caales / s’i ra sona a pì no pos, / ma chi i tira su ra spales, / che i à fato soraos. E sci c’ a chesta cavales / s’i ra sòna a pi no pos, / ma chi i tira su ra spales, / che i a fato sora òs. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117 (amp.) ☝

sciabla.

spala (gad., mar., fas., fod., amp., LD) ↦ spala.

spana Ⓔ ahd. spanna oppure it. spanna ‹ langob. * spanna (EWD 6, 335) 6 1843 doi spanne (PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428)
gad. spana mar. spana Badia spana grd. spana fas. spana fod. spana amp. spana LD spana
s.f. Ⓜ spanes
la distanza che può misurarsi con la mano tesa e aperta, dall’estremità del pollice a quella del mignolo (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ palmo, spanna Ⓓ Spanne ◇ a) Chël orghen ci n rumour! / Percì l à cane grane / E lerge de doi spane Cal orghen çh’ en remou! / Perçhi l’ha canne grane / E lergie de doi spanne PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428 (fod.).

spana (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦

spana.

spande (col., amp.) ↦ spane.

spander (grd.) ↦ spane.

spane Ⓔ EXPANDERE (EWD 6, 336) 6 1763 spanè ‘expando’ (Bartolomei1763-1976:100)
gad. spane mar. spane Badia spane grd. spander fas. spaner fod. spane col. spande amp. spande LD spane
v.tr. Ⓜ span, spanon, spanù
stendere uniformemente su un’ampia superficie (gad. B 1763; A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ spandere, spargere Ⓓ ausstreuen, streuen
se spane (gad.) Ⓘ diffondersi Ⓓ sich ausbreiten, sich verbreiten ◇ a) inlaota speta ciamó trëi dis, spo, sigü de mia mort, dal ri tof da frat, che se spann por chësta grota, inlaota spo arbandonëia pö ma chësc desert illaota spetta ciamò trei dis, spo, sigù d’mia mort, dal ri toff da frāt, ch’sè span pur chesta grotta, illaota spo arbandona pouma chesc’ deſert DeclaraJM, SantaGenofefa1878:64 (Badia); b) ala noela, che sciöche n tarlí s’â spanü fora por la contea y i lüsc vijins, che la bona contëssa ê gnüda ciafada alla novella, che sceoucche ‘ng tarlì s’ a spanù fora pur la contea e i lusc’ vijings, ch’la bona contessa ē gnuda ceaffada DeclaraJM, SantaGenofefa1878:103 (Badia).

spane (gad., mar., Badia, fod., LD) ↦ spane.

spané (grd., fod.) ↦ aspané.

spaner (fas.) ↦ spane.

Spania (grd.) ↦ Spagna.

spanzada (fod., amp.) ↦ spanzeda.

spanzeda Ⓔ nordit. spanzada ‘spanciata’ 6 1844 spanz̄ada (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:111)
fod. spanzada amp. spanzada
s.f. Ⓜ spanzedes
grande e abbondante mangiata (fod. Pz 1989, amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ scorpacciata Ⓓ Schlemmerei ◇ a) dute insieme deburiada / i se sturta con chi noe / a dà r’ultima spanzada dute insieme de buriada / i se sturta con chi noe / a da r’ ùltima spanz̄ada DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:111 (amp.).

spaont (mar.) ↦ spavent.

spaontus (mar.) ↦ spaventous.

sparagnà (amp.) ↦ sparagné.

sparagnar (bra., moe.) ↦ sparagné.

sparagné Ⓔ nordit. sparagnàr ‹  germ. * sparôn (EWD 6, 339) 6 1821 sparanië (PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57)
gad. sparagné mar. sparagné Badia sparagné grd. sparanië fas. sparagnèr bra. sparagnar moe. sparagnar fod. sparagné amp. sparagnà LD sparagné
v.tr. Ⓜ sparagna
1 usare o consumare qualcosa in modo oculato e con moderazione, spec. per metterlo da parte o farlo durare di più; serbare (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005; Ms 2005; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ risparmiare Ⓓ sparen ◇ a) Ne sparanië la soles, / Ne sparanië ciauzei, / Ne sparanië paroles, / Ne sparanië stivei, / Sce Stina vën de mei. Ne sparanië la soles, / Ne sparanië ciauzei, / Ne sparanië paroles, / Ne sparanië stivei, / She Stina vën de Mei. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57 (grd.); b) Aliegri nëus da Bula! / Fajëve ncuei unëur! / Ne sparaniede nula / Al di de nosc pastëur! Aliegri nëus da Bula! / Faſhëve nkuei unëur! / Ne sparaniëda nula / Al di de nosh pastëur! PlonerM, CuraziansBula1828-1915:63 (grd.); c) Fossà voi touse rencurade, / Tegnì bel net, e sparagnà; / Coscì al piovan ge piajarà Fossà voi touze rencurade, / Tegnì bel net, e sparagnà; / Cossì al Piovang ge piaxarà BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:248 (bra.); d) portâ spëisa renforzanta y ordöra delicata, inlaota ciamó na rarité en Germania, ch’ara s’ â sparagné dala bocia ciará portā speiſa rinforzante e ordura delicata, illaota ciamò na raritè in Germania, ch’ella s’ ha sparagnè dalla boccia cearà DeclaraJM, SantaGenofefa1878:3 (Badia)
2 astenersi dal compiere un’azione che sia inutile o dannosa o dolorosa per sé o per altri (gad.,