Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/960

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


spaent
925


DILF 2013, fod. DLS 2002, amp., LD DLS 2002) Ⓘ sovrano Ⓓ Souverän ◇ a) Pa ra piaza con un’anda / da sovrano ‘l marcia via; / a incontrà sta śente granda / beśen feighe na "scioria!" Para piaz̄a con un’ anda / da sovrano ‘l marcia via; / a incontrà sta zènte granda / bezén féighe na "scioria!" DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.).

sovran (gad., fas., fod., LD) ↦ sovran.

sovrano (amp.) ↦ sovran.

soz Ⓔ nordit. soz(o) ‹ *SŬCIDUS (invece di SŪCIDUS) (EWD 6, 329) 6 1763 sotz ‘deliro’ [?] (Bartolomei1763-1976:100)
gad. soz mar. soz Badia soz fod. soz
agg. Ⓜ soc, soza, sozes
severo, ruvido, aspro nei modi, per natura o per momentanea disposizione d’animo (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, fod.) Ⓘ burbero Ⓓ unwirsch ◇ a) Ursula Dapoz / l pèr, che la feje na ciera n puoch da soz. Ursula da Potz / al pèr, che la fesse una Ciera un puoch da Soz. PezzeiJF, UDapoz1816-2013:427 (fod.).

soz (gad., mar., Badia, fod.) ↦ soz.

sozede Ⓔ nordit. suçeder 6 1833 succed 3 (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:268)
gad. sozede mar. sozeder Badia suzede grd. suzeder fas. sozeder bra. sozeder moe. sozeder fod. suzede amp. suzede LD suzede MdR suzede
v.intr. Ⓜ sozed, sozedon, sozedù
avvenire, sia in dipendenza causale da altri avvenimenti o in relazione di semplice posteriorità con essi (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ succedere, accadere Ⓓ geschehen, passieren ◇ a) Ël suzed bëin, ch’an à le maiù riguard sön chisc, dè de chël ch’ëi vëgn ordinariamënter bele da pici nudris aladô Ël succed bëiǹ, ch’an ha le majù rigúard seu ‘ǹ quiŝ, dè de quël ch’ëi vëgn ordinariamëntr bel[e] da picći nudris a la dò DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:268 (MdR); b) porćì sënza la vorentè de Die n’él inće sozedü chëst ne porçhi sënza la vorentè de Die n’él inçhié succedü quëst ne DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:261 (MdR); c) E par riguardo a ra taies / Che i à vendù st’aisciuda? / Da i dì cuaji canaes; - / Ma r’é ormai suzeduda!… E par riguardo ara taes / ch’i á vendù staisciuda? / Dai dí quagi canaes; - / Ma r’ é ormai succeduda!… Anonim, Monumento1873:3 (amp.); d) dopo che l’é stat ciapà la Tera Santa da Gotifrè di Buglione, l’é suzedù che na fémena zevila de Guascogna la é jita per devozion al Sepolcro dopo che l’è stat ciapà la Terra Santa da Gottifrè di Buglione, l’è succedù che una femena civile de Guascogna la è sita per devozion al Sepolcro SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); e) dò che la Tera Santa é stata conchistada da Gotrifrè de Buglion, é suzes, che na nobil segnora de Gascogna é jita a lejia al Sepolcro do chö la Terra Senta è stada conchistada da Gottrifrè de Buglion, è suzzes, chö na nobil signora de Gascogna è žita a löžia al Sepolcro RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); f) despó che Godifré de Buglion â concuisté la Tera Santa, él sozedü che na nobla signura de Guascogna é jüda teco na pelegrina al Sant Sepolcher dẹspò chẹ Go̮difrè dẹ Buglio̮n ava conquistè la Terra Santa, ẹllẹ so̮ccẹdü, chẹ na no̲bil signura dẹ Guascogna è žüda tęco̮ na pẹllẹgrina al Santo̮ Sẹpo̮lcro̮ PescostaC, DecameronIXBAD1875:652 (Badia); g) do che la Tiera Santa fova cuncuisteda da Gotfrid de Buglion, iel suzedù, che na nobla seniëura dla Guascogna ie jita a dlieja al Santo Sepolcro do̱ chę lå Tięrrå Santa fo̱a co̬nquisteda då Gotfrid dę Buglìon, ięl suzzędù, chę nå no̱bil sęgnęura dla Guascogna ię žita å dlięžå ål Santo Sepo̬lcro RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.); h) despò che la Tiera Sánta é stada vadagnada da Gotifré de Buglion él suzedù, che na nobil signoura de Guascogna é juda a gliejia al Santo Sepolcro. dẹspò che la Tẹrra Santa è stata vadagnẹda da Go̮ttifrè de Buglio̮n ẹllẹ succedù, che na no̲bil signo̮ura de Guascogna è žuda a gliẹžia al Santo Sepo̮lcro. PescostaC, DecameronIXFOD1875:655 (fod.); i) Ne pitede, i ne le lasci sozede, denanche se fá valch a os, messarál pa me tó la vita a me. Nè pittede, i nel lasce suzzedè, denanche s’ fa valc a os, m’ssarāle pa m’to la vita a mè. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:94 (Badia); j) "Sce l dajëssa pu for surëdl!" nsci dijova i mutons n di tëurbl y da vënt y plueia. Parova prëst de suzeder chël che dejidrova. "šę l da̤žá̤sa̤ pu fort surá̤dl!" ŋši dižǫ́a̤ i mutóns n di tóurdl i da̤ va̤nt i plúeia̤. pa̤rǫ́a̤ pra̤št dę sutsédę̆r ka̤l kę dęžidę̆rǫ́a̤. RifesserJB, SurëdlPlueia1879:107 (grd.).

sozede (gad.) ↦ sozede.

sozeder (mar., fas., bra., moe.) ↦ sozede.

sozietà (grd., fas., amp.) ↦ sozieté.

sozieté Ⓔ it. società 6 1873 sozietà (Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:18)
gad. sozieté grd. sozietà fas. sozietà fod. sozieté amp. sozietà LD sozieté
s.f. Ⓜ sozietés
ogni insieme di individui uniti da rapporti di varia natura e in cui si instaurano forme di cooperazione, collaborazione, divisione dei compiti (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ società Ⓓ Gesellschaft ◇ a) Beśen dì che un terno al lotto / Aé fato in verità / A toi fora ste disdoto / De ra intiera sozietà. Besen dì che un terno al’ lotto / Avè fatto in verità / A toi fora ste discdoto / Dera intiera sozietà. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:18 (amp.).

sozieté (gad., fod., LD) ↦ sozieté.

spada Ⓔ SPATHA ‹ σπάθη (EWD 6, 331); seme delle carte da gioco ‹  it. 6 1763 spàda ‘gladius’ (Bartolomei1763-1976:100)
gad. spada Badia spada grd. speda fas. spèda bra. spada fod. spada amp. spada LD spada
s.f. Ⓜ spades
arma bianca con lama appuntita (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879;T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ spada Ⓓ Schwert ◇ a) Al caporal tira la spada e ge la vel ficiar tal col Al caporal tirô la spada ö ga la völ fitschar tal col ZacchiaGB, ZecheVita1858*:1 (bra.); b) do vëgnel düc i ciavaliers, ala comparsa de chi sciosciurëia les trombëtes, slizinëia les spades fora dla vaina dō vegnel duttg’ i cavalieri, alla comparsa de chi sussureia les trombettes, slizzineia les spades fora d’la vaìna DeclaraJM, SantaGenofefa1878:9 (Badia); c) sbrochel ite döt furius cola spada trata en man, amaza le püre servo sot ai edli de Genofefa sbrocch ‘l ìte dutt furioso colla spada tratta ing mang, ammazza ‘l pure servo soutt ai oudli de Genofefa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12 (Badia)
spades uno dei quattro semi delle carte da gio- co napoletane, in quanto vi sono raffigurate delle spade stilizzate (amp.) Ⓘ spade Ⓓ Schwerter ◇ a) E ch’i feje po sussuro, / s’i dà spade, ‘l tira cope, / de ra spores de chel uro / ‘l à pì pratega de trope. E ch’i fège po susuro, / s’i da spade, ‘l tira cope, / dera spòres de chel uro / l’a pi pràtega de tròpe. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117 (amp.).

spada (gad., Badia, bra., fod., amp., LD) ↦ spada.

spaent (fas., bra.) ↦ spavent.