Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/953

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


sorela
918


considerata in rapporto con gli altri figli (moe. DA 1973, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002) Ⓘ sorella Ⓓ Schwester
2 di persona, collettività, o cosa unita ad altra o a più altre da stretti vincoli e legami di affinità (moe., fod., amp.) Ⓘ sorella fig.Ⓓ Schwester ◇ a) ‘l é ‘l proverbio, che "grandeza / r’é sorela d’umiltà" l’e ‘l provèrbio, che "grandez̄a / r’ e sorèla d’umiltà" DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:112 (amp.)
sor.

sorela (moe., fod., amp.) ↦ sorela.

sorënt (gad., Badia) ↦ solent.

sorgo (amp.) ↦ sorch.

sorì (fas.) ↦ saurì.

soricia Ⓔ *SŌRĪCIA (EWD 6, 499) 6 1763 soricia ‘sorex’; soriccia ‘mus’ (Bartolomei1763-1976:100)
gad. sorücia mar. sorücia Badia suricia grd. suricia fas. soricia bra. soricia fod. soricia amp. soriza LD soricia
s.f. Ⓜ sorices
piccolo mammifero roditore della famiglia dei muridi (mus musculus, l.) (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985, LD DLS 2002) Ⓘ topo, sorcio Ⓓ Maus
busc da soricia (bra.) Ⓘ tana del topo Ⓓ Mauseloch ◇ a) Il faure ge à coret dò e l’à vedù che l’é jit ite per un busc da soricia. Il faurö gö ö corröt dô ö la vedù chö lö schit itö per un busch da soritscha. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:7 (bra.).

soricia (fas., bra., fod., LD) ↦ soricia.

soriza (amp.) ↦ soricia.

soront (mar.) ↦ solent.

soros (gad., Badia) ↦ souraos.

sort Ⓔ SORS (EWD 6, 317) 6 1631 (sallversin de deguna) sort (Proclama1631-1991:157})
gad. sort mar. sort Badia sort grd. sort fas. sòrt caz. sòrt bra. sòrt moe. sòrt fod. sort amp. sorte LD sort MdR sort
s.f. Ⓜ sortes
1 nella classificazione zoologica e botanica, raggruppamento di animali o piante che hanno caratteri comuni (gad. A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ specie Ⓓ Gattung ◇ a) An pó dí, che te n corp frësch y sann abitâl n spirit frësch y sann; capi de na sort de n natural, ch’an ürta ma sciöch’ i iai da crotun söles munts altes. Ang po dì, che te ‘ng corp fresc e san abitale ‘ng spirito fresc e san; capi de na sort deng natural, ch’ang ürta ma sceoucch’ i giai da crottung soulles munts altes. DeclaraJM, TCazöla1850*-2013:266 (Badia); b) Chësta coa é stada formada y fata fora avisa da n vicel dla medema sort Chesta cō è stada formada e fatta fora avviſa da ‘ng vicell d’la m’demma sort DeclaraJM, SantaGenofefa1878:50 (Badia)
2 in senso più indeterminato, qualità o modo di essere connesso a particolari circostanze (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ specie, sorta Ⓓ Art ◇ a) sce fossi mefo impò corius de savëi le numer, la sort e le priesc de chisc libri ŝe fossi meffo impò curiùs de savëi le numer, la sort e le pri[ejŝ de quiŝ libri DeRüM, Libri1833-1995:285 (MdR); b) E ministre i é de Dio / chesta sorte de birboi? E ministre i é de Dio / chésta sòrte de birboi? DegasperF, CodaBadiote1860-2013:471 (amp.); c) Chi parlèa de na sort e chi de l’autra, chi del temp e chi del lurier. Ki parlea de na sort e ki de l autra, ki de l temp e ki de l lurier. BrunelG, Cianbolpin1866:9 (caz.); d) Un’outra sorte de processo / Se te vos te dago iό Unoutra sorte de processo / Se te vos te dago iò Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:23 (amp.) ☟ genere, spezie
de vigni sort (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. L 1933; F 2002, fas., fod., amp.) Ⓘ vario, di ogni genere, di ogni tipo Ⓓ allerlei, allerhand ◇ a) Canche l fova ruà iló, l s’à dat a uni sort de vic Cang che ‘l foa ruà illò, ‘l s’ha dat a ugne sort de vicc SenonerA, FiProdigoGRD1841-1986:251 (grd.); b) Daspò che l é rué ilò, l s’à dé a ogni sort de vic Daspò che ‘l è ruè illò, ‘l s’ ha dè a ogni sort de vicc DebertoM, FiProdigoFOD1841-1986:258 (fod.); c) Aló che l’é stat, el s’à dat a ogne sort de vic Allò che l’è stat, el s’ ha dat a ogni sort de vicc SoraperraA, FiProdigoCAZ1841-1986:246 (caz.); d) i é vegnui de vintecater e i ge n’à fat de ogni sort. i ö veniui dö ventecatter ö i gin a fat dö ogni sôrt. ZacchiaGB, ContieFasciane1858*:4 (bra.); e) No le aessa tort - ve n dir de ogni sort. No le aess tort - ven dir d’ogni sort. BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368 (bra.); f) e po i scomenza co na burta vosc / a m’in dì d’ogni sorte inze par fora e po i scomenža con na burta vosh / a m’in di d’ogni sorte inže par fora DegasperF, TenpeAdes1862-1974:472 (amp.); g) no solament no l se n curava de vendicar le ofeje dei autres, ma l ne soportava de ogni sort con vergognosa viltà non zolament no ‘l zen curava de vendicar le offese dei autrez, ma ‘l ne zopportava de ogni zort con vergognaza viltà SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); h) mile cosses se baian ca y la, da cënt perts aldîn vigni sort de domandes mille coses sè baiang ca e là, da ceant pert’s aldìng vigne sort d’dimandes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:98 (Badia).

sort (gad., mar., Badia, grd., fod., LD, MdR) ↦ sort.

sort (fod.) ↦ sorte.

sort (fas., col.) ↦ sourt.

sòrt (fas., caz., bra., moe.) ↦ sort.

sòrt (fas.) ↦ sorte.

sorte (amp.) ↦ sort.

sorte Ⓔ it. sorte ‹ SORS (EWD 6, 137) 6 1878 sorte (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:14)
gad. sorte Badia sorte grd. sciorte fas. sòrt fod. sort amp. sorte
s.f. sg.
forza che regola o s’immagina regolare in modo imprevedibile le vicende umane, senza che la volontà degli uomini possa nulla contro di essa (gad. A 1879; A 1895, fas. A 1879; R 1914/99; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986) Ⓘ sorte, destino Ⓓ Schicksal ◇ a) Mi parënc ne sá nia de mia mala sorte Mi parentg’ nè sà nìa de mia mala sorte DeclaraJM, SantaGenofefa1878:14 (Badia); b) Sëgn s’ la ril amabilmënter, mo ’ci por chësc viadú gnarál sü dis de tribolaziun, de gramëzes, leghermes, la sorte, che toca a düc i mortai. Segn’ s’ la rīle amabilment’r, mo ci pur chesc’ viadù gnarāle su dìs d’tribulaziung, d’gramezzes, legrimes, la sorte, che tocca a duttg’ i mortali. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:121 (Badia).

sorte (gad., Badia, amp.) ↦ sorte.

sortì Ⓔ it. sortire 6 1873 sortia (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:29)
amp. sortì
v.intr. Ⓜ sortesc
verificarsi come conseguenza o effetto di qualcosa (amp.) Ⓘ risultare, uscire Ⓓ hervorgehen ◇ a) Viva dun-