Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/851

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


rigorous
816


rigorous (grd., fas., LD) ↦ rigorous.

rigorus (gad., mar., Badia, MdR) ↦ rigorous.

rigour Ⓔ it. rigore 6 1833 rigor (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266)
gad. rigor Badia rigor fas. rigor fod. rigor LD rigour MdR rigor
s.m. Ⓜ rigours
rigida severità con cui si esige l’osservanza di una legge, di una regola o di una norma (gad., fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ rigore Ⓓ Härte, Strenge ◇ a) E olà vëgn i vizi castià con maiù rigor che inte le militare. E olà vëgn i vizi castià coǹ majù rigor che inte le militare. DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266 (MdR); b) La sajun crödia i tignî sará te ciasa, mo impone tan a rigor, ch’ai ne podess val’ bel de la vaghé a jí fora por la val. La sajung crudia i tignō serrà te ciaſa, mo impōne tang a rigor, ch’ei nè pudess’ val bell dè la vaghè a ji fora pur la val. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:58 (Badia).

rigour (LD) ↦ rigour.

riguard (MdR) ↦ regard.

riguardo (gad., Badia, fas., fod., amp.) ↦ regard.

rijamënt (grd.) ↦ riament.

riji (gad., gad., mar., Badia, grd., grd., fod., fod., amp., LD, LD) ↦ rijo.

rijo Ⓔ it. riso / nordit. riśo ‹ ORῩZA ‹ ὄρυζα (EWD 5, 535) 6 1833 riŝo (DeRüM, TütParecé1833-1995:254)
gad. riji mar. riji Badia riji grd. riji fas. ris fod. riji amp. rijo LD riji MdR rijo
s.m. sg.
chicco della pianta annua delle graminacee (orYza sativa) (gad. A 1879; P/P 1966; V/P 1998, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, MdR) Ⓘ riso, chicco di riso Ⓓ Reis, Reiskorn ◇ a) Chësta jopa da rijo pê dërt bona. Questa ĵoppa da riŝo pè dërt bonna. DeRüM, TütParecé1833-1995:254 (MdR).

rijo (amp., MdR) ↦ rijo.

rima Ⓔ it. rima 6 1836 rime pl. (BrunelG, Fenì1836-2013:354)
gad. rima mar. rima grd. rima fas. rima bra. rima fod. rima amp. rima LD rima
s.f. Ⓜ rimes
porzione definita di testo poetico (gad. V/P 1998; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ verso, rima Ⓓ Reim, Vers ◇ a) Le rime ades é fenì! / Spere de aer fat ben coscì. Le rime adès he fenì! / Spere de aer fat beng košì. BrunelG, Fenì1836-2013:354 (bra.); b) Se capisce che a fei rimes / Un todesco el t’à dià Se capisce che a fei rimes / Un todesco el tà diă Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:26 (amp.); c) ‘L é da scrie inze ra rimes / No te lascio presto là / Te fenisces, co ra rimes / Come un outro al ospedal. Le da scrie, inze ra rimes / Nò te lascio presto là / Te fenisces, cora rimes / Come un’ outro allˈ Ospedàl. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:26 (amp.).

rima (gad., mar., grd., fas., bra., fod., amp., LD) ↦ rima.

rimà (col., amp.) ↦ rimé.

rimé Ⓔ it. rimare 6 1873 rimá (Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:26)
fod. rimé col. rimà amp. rimà
v.tr. Ⓜ rima
trovare, usare una parola che faccia rima con un’altra (fod. P/M 1985; Ms 2005, amp.) Ⓘ rimare Ⓓ reimen ◇ a) Se capisce che a fei rimes / Un todesco el t’à dià / Se conosce a bela prima / El so modo de rimà. Se capisce che a fei rimes / Un todesco el tà diă / Se conosce a bella prima / El sò, mòdo de rimá. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:26 (amp.).

rimé (fod.) ↦ rimé.

rimedià (amp.) ↦ remedié.

rimedié (Badia, col.) ↦ remedié.

rimorso (gad., Badia) ↦ remors.

rimprovero Ⓔ it. rimprovero 6 1878 rimprovero (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28)
gad. rimprovero Badia rimprovero
s.m. Ⓜ rimproveri
espressione di biasimo, di disapprovazione (gad.) Ⓘ rimprovero Ⓓ Vorwurf, Tadel ◇ a) Insciö la odarëise gonot da sëgn inant en rimprovero vi dl sanch spanü iniustamënter Ingsceou la udereiſe gonot da ſengn’ innant ‘ng rimprovero vì d’l sanc spanù ingiustament’r DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28 (Badia).

rimprovero (gad., Badia) ↦ rimprovero.

rimunerazion (amp.) ↦ remunerazion.

rincresseol (col.) ↦ encherscioul.

rincurà (amp.) ↦ rencuré.

rincurèr (caz.) ↦ rencuré.

rinforzà (col., amp.) ↦ renforzé.

rinforzar (bra., moe.) ↦ renforzé.

rinforzé (fod.) ↦ renforzé.

rinforzè (Badia) ↦ renforzé.

rinforzèr (caz.) ↦ renforzé.

rinforzo (amp.) ↦ renforz.

rinfrescà (col., amp.) ↦ renfresché.

rinfresćar (bra.) ↦ renfresché.

rinfreschè (Badia) ↦ renfresché.

rinfresché (fod.) ↦ renfresché.

ringhiní (gad., Badia) ↦ rondenì.

ringrazià (amp.) ↦ rengrazié.

ringraziament (caz., fod.) ↦ rengraziament.

ringraziamënt (Badia) ↦ rengraziament.

ringraziar (bra., moe.) ↦ rengrazié.

ringrazié (Badia, fod., MdR) ↦ rengrazié.

ringrazièr (caz.) ↦ rengrazié.

rinseré (gad., Badia) ↦ renseré.

rio (mar.) ↦ rie.

ris (fas.) ↦ rijo.

risćé Ⓔ nordit. riscàr ‹ RESECĀRE (EWD 5, 541) 6 1833 arrisçhié (DeRüM, HandleLeidenschaft1833-1995:290)
gad. risćé mar. risćé Badia risćé grd. risćé fas. risćèr caz. risćèr bra. risćiar moe. risćiar fod. risćé col. risćià amp. risćià LD risćé MdR arisćé
v.tr. Ⓜ risćeia
correre il rischio, esporsi a un rischio (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; Ma 1950, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ rischiare Ⓓ riskieren ◇ a) vèlch outa troon trop da lurèr e trop da risćèr. velk outa troon trop da lurer e trop da riščer. BrunelG, Cianbolpin1866:13 (caz.); b) a fá dl bëgn ne desson avëi pora, sce an messess ’ci risćé val’ a fa d’l bengn’ nè dessung avei pŏra, s’ang m’sass’ ci ris’ciè val DeclaraJM, SantaGenofefa1878:29 (Badia); c) Finalmënter dij l’ater: Ch’ara vais sciöche t’os tö, y risćiundela. Finalment’r disc’ l’at’r: Ch’ella vade sceoucche t’os tou, e ris’ciund’la. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:30 (Badia)
se risćé (fas. DILF 2013, MdR) Ⓘ arrischiarsi Ⓓ wagen, riskieren ◇ a) Inte la gran pasciun / Ne fà mai n’aziun; / Porćì t’arisćé / Söl mer irité? Int’ la graǹ pasŝiuǹ / Ne fà mai ‘n’ aziun; / Porçhi t’arrisçhié / Seul mär irrité? DeRüM, HandleLeidenschaft1833-1995:290 (MdR).