Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/85

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


assé
50


Mpo giut assé pluan. Vo sëis mo ſhëun i sann, / Per nëus fossel n dann. / Sarëis bën mo zakan / Mpo giut assè pluan. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.); c) oh, cotán de oure n cesa de mio pere, che à assè da laoré e da mangé o cotan de oure ‘n tgièsa de mio pére, che ha assé da lavoré e da mangié HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:151 (fod.); d) T’as pö dit, che iö desse comprè ćiavai da na bela vita cür-ta; chëst l’à pa bëin avüda cürta assà ël. T’ has peu dit, ch’jeu desse comprè çhiavai da ‘na bella vita cürta; quëst l’ha pa bëiǹ avüda cürta assà ël. DeRüM, MercadantCiavai1833-1995:273 (MdR); e) Y gnü en se stës dijôl: cotan de fanc en ciasa de mi pere nen él, che á pan da mangé assá E gnù in sè stass disolle: cotang de fancc in ciàsa de mi père non èlle, che ha pang da mangiè assà FlatscherGV, FiProdigoBAD1841-1986:248 (Badia); f) L’à tout cà dut l fer che l’aea troà. Amò no n’aea assà. La tout cha dut al fer chö l’aöa troà. Amò non n’aöa asà. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:2 (bra.); g) sëgn unse vit assá, sëgn, che savun, che nosta Genofefa é ciamó en vita Sengn’ ungſe vitt assa, ſengn’, che savung, ch’nosta Genofefa è ciamò in vita DeclaraJM, SantaGenofefa1878:115 (Badia) ☟ abastanza.
2 in numero, misura o quantità considerevoli (gad. P/P 1966; V/P 1998, fod. Ms 2005, amp. Q/K/F 1982) Ⓘ assai Ⓓ ziemlich ◇ a) Ió son anche assei contento / Se te tornes a ralià Io sòn anche assei contento / Se te tornes a raglià Anonim, ManageriaComunal1873-1973:39 (amp.) ☟

abastanza.
en avei assé (gad. V/P 1998, grd. F 2002, fas. DILF 2013, fod. Ms 2005, amp. C 1986) Ⓘ averne abbastanza Ⓓ genug haben ◇ a) Ulësse mefun me maridé. / Oh, diral, śën n ei assé. Ulësse mefe me maridè. / O, diral, ʃën n’ei assè. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:59 (grd.); b) s’ la cunta o s’ la cianta / sciöche mai se le dá, / fin ch’ai n á assá. se la cunta o s’ la ćianta / sciöche mai s’ al dà, / finch’ ai n’à assà. PiccolruazA, Scassada1848-1978:69 (Badia) ◆ plu che assé (grd. F 2002) Ⓘ più che sufficiente Ⓓ mehr als genug ◇ a) La cuega porta su / Dl dut assé y plu. / Da bever plu che assé, / Che n posse drët cighé. La kuega porta su / Del dut assè i plu. / Da bever plu k’ assè, / Ke n posse drët cighè. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.).

assé (grd., LD) ↦ assé.

assè (fod.) ↦ assé.

assegné Ⓔ it. assegnare 6 1833 assëgna 3 (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269)
gad. assegné Badia assigné grd. assenië fod. assegné LD assegné MdR assegné
v.tr. Ⓜ assegneia
attribuire, fissare come proprio; destinare (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ assegnare Ⓓ anweisen ◇ a) Él na ota gnü le tëmp che la providënza assëgna atualmënter la vocaziun, por chëla che nos nes sentiun capazi, sce ne déssen nes parè o recusé de l’azetè Él ‘na óta gnü le tëmp che la providënza assëgna attualmëntr la vocaziuǹ, por quëlla che nos nes sentiuǹ capaci, ŝe ne desseǹ nes parè o recusé de l’accettè DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269 (MdR).

assegné (gad., fod., LD, MdR) ↦ assegné.

asseguré Ⓔ nordit. assigurare ‹  ASSĒCŪRĀRE (EWD 1, 164) 6 1864 assegure 1 (VianUA, Madalena1864:194)
gad. assiguré Badia assigurè grd. asseguré fas. arsegurèr fod. asseguré LD asseguré
v.tr. Ⓜ assegureia
1 rendere certo, garantire (gad. A 1895; P/P 1966; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ assicurare Ⓓ versichern, sichern ◇ a) Perciò t’assegure, che i vën perdunà truep, percie che l’à amà ënghe truep. Perciò t’ assegu-re, che jë vëŋ perdunà truep, pertgë chè l’hà amà ànche truep. VianUA, Madalena1864:194 (grd.); b) Assigurëiel, che al momënt de mia mort tan ch’i t’ami te, ami ’ci ël Assigu-reiel, che al moment d’mia mort tang ch’i t’ ame tè, ami ci el DeclaraJM, SantaGenofefa1878:68 (Badia); c) ara rengraziëia ciamó Idî por la deliberaziun mirabla, á ciamó orü odëi la vëdua y i fis de Draco por i assiguré de süa prote-ziun ella ringrazia ciamò Iddì pur la deliberaziung mira-bile, à ciamò urù udei la vedoa e i fiis d’Draco pur i as-sigurè d’sua proteziung DeclaraJM, SantaGenofefa1878:109 (Badia)
2 coprire costituendo una difesa, un riparo (gad., fas. DLS 2002) Ⓘ riparare, proteggere Ⓓ schützen ◇ a) Spo ára ciamó doblié jö les gran rames ciatadüdes, che pingolâ dan la porta dl ander, por l’assiguré ciamó plü dal vënt. Spo à la ciamò dobliè jou les grang rames ceattadu-des, che pingolà dan la porta d’l and’r, pur l’assigurè cia-mò plou dal vent. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36 (Badia)
3 difendere da attacchi e pericoli (gad.) Ⓘ proteggere Ⓓ schützen ◇ a) i s’impormëti de l’assiguré dal mal desche n tesur prezius a me confidé i s’ impormette d’l as-sigurè dal mal desc’ ch’‘ng tesoro prezioso a mè confidè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:18 (Badia).

asseguré (grd., fod., LD) ↦ asseguré.

assei (amp.) ↦ assé.

assemblea Ⓔ it. assemblea ‹ frz. assemblée 6 1873 Rassemblea (Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:24)
fod. assemblea amp. assenblea
s.f. Ⓜ assemblees
riunione di persone per discutere o deliberare su affari di interesse comune o collettivo (fod., amp.) Ⓘ assemblea, seduta Ⓓ Versammlung, Sitzung ◇ a) Inz’ un an, a i ra dà bona / Iό scometo ce ch’i vó / R’ assenblea busarona / Ra non é pì al so luό! In zun’ ăn, ai ra da bona / Io scommetto ce chi vò / Rassemblea busarona / A’ non è pi al sò luό! Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:24 (amp.).

assemblea (fod.) ↦ assemblea.

assenblea (amp.) ↦ assemblea.

assenië (grd.) ↦ assegné.

assié (mar.) ↦ suié.

assigné (Badia) ↦ assegné.

assiguré (gad.) ↦ asseguré.

assigurè (Badia) ↦ asseguré.

assistenza Ⓔ it. assistenza 6 1878 assistenza (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:115)
gad. assistënza Badia assistënza grd. assistënza fas. assistenza fod. assistenza amp. assistenza LD assistenza
s.f. Ⓜ assistenzes
il prestare la propria opera o le proprie cure a chi ne abbia bisogno, recando, ove sia necessario, con-forto, aiuto, soccorso (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ assistenza Ⓓ Beistand, Hilfe ◇ a) Intan s’â ’ci Genofefa remetü en forza de bela pora y bona assistënza tan inant, che les massëdles s’ investî le corú cöce en sëgn ch’ara gnô indô pro sanité. Intang s’ ā ci Genofefa r’mettù in for-za d’bella pora e bona assistenza tang inant, che les mas-selles s’ investī ‘l curù coucce in sengn’ ch’ella gnē indō pro sanitè. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:115 (Badia).

assistenza (fas., fod., amp., LD) ↦ assistenza.

assistënza (gad., Badia, grd.) ↦ assistenza.

assöé (mar.) ↦ söé.

assolutamenter Ⓔ it. assolutamente 6 1833 assolutamëntr