Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/84

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


assé
49


SagraMoena1856-2008:267 (bra.).

asenon (fas., bra., fod.) ↦ asenon.

asinada (gad., Badia) ↦ aseneda.

asó (gad., mar., Badia, MdR) ↦ asuel.

asol (fod., LD) ↦ asuel.

aspá (mar.) ↦ vespé.

aspané Ⓔ deriv. di spana (EWD 6, 336) 6 1878 a spanà (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:74)
gad. aspané mar. aspané Badia aspanè grd. spané fod. spané LD aspané
v.tr. Ⓜ aspana
disserrare, schiudere (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002) Ⓘ aprire, distendere Ⓓ ausbreiten, öffnen
p.p. come agg. Ⓜ aspanés, aspaneda, aspanedes
interamente aperto, disteso (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ spiegato Ⓓ ausgebreitet ◇ a) y l’á imbruncé cui brac aspaná söla crusc e l’à imbrunciè cui bracc’ a spanà soulla crusc’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:74 (Badia).

aspané (gad., mar., LD) ↦ aspané.

aspanè (Badia) ↦ aspané.

aspetar (bra.) ↦ aspeté.

aspetazion Ⓔ it. aspettazione 6 1878 aspettaziung (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36)
gad. aspetaziun Badia aspetaziun
s.f. Ⓜ aspetazions
speranza riposta in qualcuno o in qualcosa (gad.) Ⓘ aspettazione Ⓓ Erwartung ◇ a) y i á conzedü n post sigü cuntra l’aspetaziun de Golo e i à conzedù ‘ng post sigù cuntra l’aspettaziung d’Golo. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36 (Badia).

aspetaziun (gad., Badia) ↦ aspetazion.

aspeté Ⓔ EX(S)PECTĀRE (EWD 1, 159) con cambio di prefisso 6 1763 aspetè ‘cunctor, tardo’ (Bartolomei1763-1976:69)
gad. aspeté mar. aspeté Badia aspetè grd. aspité bra. aspetar LD aspeté MdR aspetè
v.tr. Ⓜ aspeta
1 avere l’animo e la mente rivolti al verificarsi di qualcosa, o all’arrivo di qualcuno (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, bra. R 1914/99, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ attendere, aspettare Ⓓ warten ◇ a) Ëi m’aspeta a ćiasa. Ëi m’aspétta a çhiasa. DeRüM, SëiseMiAmisc1833-1995:254 (MdR); b) Al n’á bria d’aspeté cun sü lotri alalungia; / ai s’infilza düc canc un al ater bel dlungia. Al n’á bria d’aspetè con sü lotri alalun-gia; / ai s’infi[l]za düć canć un al ater bel dlungia. PescostaC, BracunCoz1853-1994:226 (Badia); c) vegne te la toa prejenza no perché ió m’aspete vendeta de la enjuria, che la é stata fata a me vęgnę nęlla to̱a prešenza no̬ perché iò̬ m’aspette vęndętta dell’ injuria, chę è stada fatta a me RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); d) ie ne vënie te ti prejënza per aspité vendëta dla ngiuria, che ie sta-ta fata a mi ie ne vęgnę nti pręsęnza per åspittè vęndętta dl’ ingiuria, ch’ie stata fatta å mi RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.); e) intan ch’al aspeta la resposta, la fejel saré tla tor plü spaventosa dl ciastel intang ch’el aspetta la resposta, la fescel serrè t’ la torr plou spaventoſa d’l ciastell DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12 (Badia)
2 subordinare il compimento di un’azione al verificarsi di un evento (gad. A 1879; DLS 2002, grd. A 1879; F 2002; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ aspettare Ⓓ warten ◇ a) Aspetede mo, iö crëie, ch’ël plöie. Aspettéde mò, jeu crëÿe, ch’ël pleuje. DeRüM, TëmpIöVade1833-1995:240 (MdR)
3 con soggetto non animato e perlopiù posposto, essere pronto o preparato per qualcosa (gad. A 1879, grd. A 1879; F 2002) Ⓘ aspettare Ⓓ erwarten ◇ a) Spo contënt tla palma piede / Che s’aspeta en Cil lassö. Spo cunteint t’ la palma piede / Che s’ aspetta in Ceil lassoù. DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ aspetés, aspeteda, aspetedes
avuto come aspettativa, previsto (gad., grd. F 2002) Ⓘ aspettato, atteso Ⓓ erwartet ◇ a) mo chëra manira umila mai aspetada i â ferí le cör tan sot, ch’al ê rot fora en le-ghermes mo chella maniera umile mai aspettada i ā firì ‘l cour tang soutt, ch’el ē rott fora in legrimes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:87 (Badia)
se aspeté (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002) Ⓘ aspettarsi Ⓓ sich etwas erwarten, erwarten ◇ a) chëi, ch’ova laurà dut l di, s’aspitova velch de plu chëi, ch’ova laurà dutt il di, s’aspëttòva vëlch de plu VianUA, LaurancVinia1864:194 (grd.); b) Bun coraje, Genofefa, maius crusc te poste aspeté ciamó, mo le Signur te liberará da dötes. Bung coraggio, Genofefa, maiùs crusc’ tè poste aspettè cia-mò, mo ‘l Signur tè liberarà da duttes. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15 (Badia)
speté.

aspeté (gad., mar., LD) ↦ aspeté.

aspetè (Badia, MdR) ↦ aspeté.

aspié (gad.) ↦ spié1.

aspité (grd.) ↦ aspeté.

assá (gad., mar., Badia) ↦ assé.

assà (fas., bra., MdR) ↦ assé.

assai Ⓔ it. assai 6 1873 assai (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:32)
amp. assai
avv.
in numero, misura o quantità considerevoli (amp.) Ⓘ assai Ⓓ ziemlich ◇ a) ‘L à un istinto assai curios / Par na scimia da pipà / Bocia larga, mus pelos / Dente fate par tazà. La un istinto assai curioso / Pàr na scimia da pipà / Bòcia larga, mŭs pelόs / Dente fatte, par tazzà. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:32 (amp.) ☝ scialdi.

assai (col.) ↦ assé.

assai (amp.) ↦ assai.

assalté Ⓔ it. assaltare (Gsell 1996b:253) 6 1878 assaltè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7)
gad. assalté Badia assaltè
v.tr. Ⓜ assalteia
assalire, prendere d’assalto (gad. P/P 1966) Ⓘ assaltare Ⓓ stürmen ◇ a) i Mori gnüs a schires dala Spagna, á assalté la Francia i Mori gnūs a schires dalla Spagna, à as-saltè la Francea DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia).

assaltè (Badia) ↦ assalté.

assalté (gad.) ↦ assalté.

assassin (gad., Badia) ↦ sassin.

assé Ⓔ apadan. assà(i) ‹ AD SATIS (EWD 1, 161) 6 1763 ne a sà ‘satis’ (Bartolomei1763-1976:88)
gad. assá mar. assá Badia assá grd. assé fas. assà bra. assà fod. assè col. assai amp. assei LD assé MdR assà
avv.
1 in quantità o in modo sufficiente (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ abbastanza Ⓓ genug, genügend ◇ a) La muta l à prejentà. Chëst fova n buser curt, gros, stramp, melfat, y burt assé. La muta l’a preschentà. Kæst fova ung buser curt, gross, stramb, melfatt, y burt assè. PlonerM, Erzählung4GRD1807:47 (grd.); b) Vo sëis mo jëunn y sann, / Per nëus fossel n dann. / Sarëis bën mo zacan /