Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/837

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


rencuré
802


a mai più sapu sapia BrunelG, Cianbolpin1866:6 (caz.)
2 custodire un oggetto, un bene, per evitarne il consumo, la perdita o la dispersione (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ conservare Ⓓ aufbewahren ◇ a) Y a la consegné a Berta, dijera: Rencurela sciöche n gran tesur E a la consignè a Berta, disc’la: Rincurla sceoucche ‘ng grang tesoro DeclaraJM, SantaGenofefa1878:24 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ rencurés, rencureda, rencuredes
detto di persona che ama l’ordine, che tiene in ordine le proprie cose (fas. DILF 2013) Ⓘ ordinato Ⓓ ordentlich ◇ a) Fossà voi touse rencurade, / Tegnì bel net, e sparagnà; / Coscì al piovan ge piajarà Fossà voi touze rencurade, / Tegnì bel net, e sparagnà; / Cossì al Piovang ge piaxarà BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:248 (bra.).

rencuré (gad., Badia, grd., fod., LD) ↦ rencuré.

rencurèr (fas.) ↦ rencuré.

rende Ⓔ it. rendere ‹ *RENDERE (invece di REDDERE) (EWD 5, 506) 6 1844 rènde (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:112)
gad. rënde Badia rende grd. rënder fas. render bra. rénder moe. rénder fod. rende, arende amp. rende LD rende
v.tr. Ⓜ rend, rendon, rendù
1 dare indietro qualcosa che si era preso o ricevuto, restituire (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ rendere, restituire Ⓓ zurückgeben
2 dare cosa dovuta in base a una legge morale, per consuetudine, o per convenienza (amp.) Ⓘ rendere Ⓓ gewähren ◇ a) Sode e roba a boaton / e vestì de pano fin, / ma ‘l no i rende surizion / al pì gramo cadorin. Sòde e ròba a boatón / e vestì de pano fin, / ma ‘l no i rènde suriz̄ion / al pi gramo Cadorín. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:112 (amp.)
se rende (gad. P/P 1966, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002, fas., fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp., LD) Ⓘ arrendersi Ⓓ sich ergeben ◇ a) Sëgn, lomberc, rendess’ atira / Che scenó alzuns’ la mira Sagn Lomberçh rendess’ attira / Che se nò alzuns la mira PescostaC, Schützenlied1848:222 (Badia).

rende (Badia, fod., amp., LD) ↦ rende.

rënde (gad.) ↦ rende.

rendenir (fas., bra.) ↦ rondenì.

render (fas.) ↦ rende.

rénder (bra., moe.) ↦ rende.

rënder (grd.) ↦ rende.

renesc (bra.) ↦ rainesc.

renforz Ⓔ it. rinforzo 6 1873 rinforzo (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31)
grd. renforz fas. renforz fod. renforz amp. rinforzo
s.m. Ⓜ renforc
l’azione, l’operazione di rinforzare; il fatto di venire rinforzato; quanto serve a rinforzare (grd. F 2002, fas. DILF 2013, fod. Ms 2005, amp.) Ⓘ rinforzo Ⓓ Verstärkung ◇ a) Da levante, da ponente / Vignarà i foreste a grun / Ce ingleses, ce de śente / ‘L é rinforzo al nosc comun. Da levante, da ponente / Vignarà i foreste a grŭn / Ce ingleses, ce de zènte / Le rinforzo al nosc comun. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31 (amp.).

renforz (grd., fas., fod.) ↦ renforz.

renforzant Ⓔ it. rinforzante 6 1878 rinforzante f. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:3)
gad. renforzant Badia renforzant
agg. Ⓜ renforzanta, renforzanc, renforzantes
che ricostituisce, rinvigorisce l’organismo (gad.) Ⓘ ricostituente Ⓓ stärkend ◇ a) Gonot slaicâra da doman o söla sëra cun n cëst tl brac inascusc tles ciases di amará, y i portâ spëisa renforzanta y ordöra delicata Gonot slaicala da dumang o soulla sera cunung cest t’ l brac’ innascusc’ tles ciases di amarà, e i portā speiſa rinforzante e ordura delicata DeclaraJM, SantaGenofefa1878:3 (Badia).

renforzant (gad., Badia) ↦ renforzant.

renforzé Ⓔ it. rinforzare ‹ *RE-IN-FORTIĀRE (EWD 5, 536) 6 1878 rinforzè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:35)
gad. renforzé mar. renforzé Badia rinforzè grd. renfurzé fas. renforzèr caz. rinforzèr bra. rinforzar moe. rinforzar fod. rinforzé, renforzé col. rinforzà amp. rinforzà
v.tr. Ⓜ renforza
rinfrancare, dare coraggio (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002) Ⓘ rinvigorire Ⓓ stärken, kräftigen ◇ a) ara me recorda l’amur de chël, ch’á patí y é mort por nos söla crusc, che nes renforza a rové ’ci nos en Cil ella m’recorda l’amur d’Chel, ch’à patì ed è mort pur nos soulla crusc’, che nes ringforza a r’vè ci nos in Ceìl DeclaraJM, SantaGenofefa1878:76 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ renforzés, renforzeda, renforzedes
reso più forte, più robusto, più resistente (gad., grd. F 2002, fas. DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005) Ⓘ rinforzato Ⓓ gestärkt ◇ a) Renforzada col lat éra tornada fora ad abiné müstl Ringforzada col latt ella tornada fora ad abinè must’l DeclaraJM, SantaGenofefa1878:35 (Badia); b) mo apëna ch’al ê varí y renforzé sciöche na flu, na bela doman d’aisciöda, la uma le tol por la man, y le mëna alaleria mo appena ch’el ē varì e ringforzè sceoucche na flu, na bella domang d’ainsceuda, la uma ‘l tol pur la mang, e ‘l mena alla lergia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:44 (Badia)
se renforzé (gad., grd. F 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; DILF 2013) Ⓘ rinvigorirsi Ⓓ sich stärken ◇ a) Sëgn se podunse renforzé iö y mi fi Sengn’ sè pudungſe rinforzè iou e mi fì DeclaraJM, SantaGenofefa1878:35 (Badia).

renforzé (gad., mar., fod.) ↦ renforzé.

renforzèr (fas.) ↦ renforzé.

renfresćèr (fas.) ↦ renfresché.

renfresché Ⓔ it. rinfrescare (EWD 3, 326) 6 1860 rinfresca 3 (DegasperF, ARaMeNoiza1860*-1975:109)
gad. renfresché Badia rinfreschè grd. renfresché fas. renfresćèr bra. rinfresćar moe. renfresćiar fod. rinfresché col. rinfrescà amp. rinfrescà LD renfresché
v.tr. Ⓜ renfrescheia
rendere di nuovo fresco o più fresco (gad. A 1879; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ rinfrescare Ⓓ erfrischen ◇ a) na rosada che rinfresca / par ra vares ‘l outigoi…! ʼna rosada che rinfresca / par ra vares l’outigoi…! DegasperF, ARaMeNoiza1860*-1975:109 (amp.).

renfresché (gad., grd., LD) ↦ renfresché.

renfresćiar (moe.) ↦ renfresché.

renfurzé (grd.) ↦ renforzé.

rengraziament Ⓔ it. ringraziamento (EWD 5, 538) 6 1821 ringraziamënt (PlonerM, BepoMahlknecht, 1821*-1915:60)
gad. rengraziamënt mar. rengraziamont Badia ringraziamënt grd. rengraziamënt fas. rengraziament caz. ringraziament fod. rengraziament, ringraziament col. rengraziament LD rengraziament
s.m. Ⓜ rengraziamenc