Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/829

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


recordé
794


cordesse ’ci Degilia Mo r’cordesse ci Degilia DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia).

recordé (gad., mar., fod., LD) ↦ recordé.

recordè (Badia) ↦ recordé.

recordèr (fas., caz.) ↦ recordé.

recordo (amp.) ↦ recort.

recort Ⓔ deriv. di recordé x it. ricordo (semantica) (GsellMM) 6 1879 recorde (PescostaC, MëssaPescosta1879:4)
gad. recort mar. recort Badia recort grd. recort, lecort fas. recort caz. recor bra. recort moe. record fod. ricordo col. regordo amp. recordo LD recort
s.m. Ⓜ recorc
l’atto, il fatto del ricordare, di rievocare alla mente immagini, nozioni, persone, avvenimenti (gad. A 1879; A 1895; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ ricordo Ⓓ Andenken, Erinnerung ◇ a) Siur Ojöp Pescosta dl nonantedui y setcënt / á dit la pröma chiló al recort de jënt Sior Oŝöp Pescosta del nonantadui e set ciant / Ha ditt la prüma chilò al recorde de saint PescostaC, MëssaPescosta1879:4 (Badia).

recort (gad., mar., Badia, grd., fas., bra., LD) ↦ recort.

recugnësce (fod.) ↦ reconesce.

recugniscënza (fod.) ↦ reconescenza.

recumandé (grd.) ↦ recomané.

recunescënza (grd.) ↦ reconescenza.

recunëscer (grd.) ↦ reconesce.

recunzilië (grd.) ↦ reconzilié.

recurdanza (grd.) ↦ recordanza.

recurdé (grd.) ↦ recordé.

recusé Ⓔ it. ricusare 6 1833 recusé (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269)
fod. recusé MdR recusé
v.tr. Ⓜ recuseia
non accettare, non acconsentire (fod. P/M 1985; Ms 2005, MdR) Ⓘ ricusare Ⓓ ablehnen, verweigern ◇ a) la vocaziun, por chëla che nos nes sentiun capazi, sce ne déssen nes parè o recusé de l’azetè con animo la vocaziuǹ, por quëlla che nos nes sentiuǹ capaci, ŝe ne desseǹ nes parè o recusé de l’accettè coǹ animo DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269 (MdR) ☝ refodé.

recusé (fod., MdR) ↦ recusé.

redentor (grd., fas., amp.) ↦ redentour.

redentour Ⓔ it. redentore ‹ REDEMPTOR (EWD 5, 487) 6 1813 Redentor (RungaudieP, LaStacions1813-1878:89)
gad. redentur mar. redentur Badia redentur grd. redentor fas. redentor fod. redentour amp. Redentor LD redentour
s.m. Ⓜ redentours
chi redime, specialmente gesù cristo (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ redentore Ⓓ Erlöser, Heiland ◇ a) Vé tlo ti redentor cun l pëis dla Crëusc ciarià! Vè clò ti Redentor col peis della Crousch ciaria! RungaudieP, LaStacions1813-1878:89 (grd.); b) O Gejù redentor, dunëme vosc amor. O Giesu redentor, duname vosch amor. RungaudieP, LaStacions1813-1878:91 (grd.)
divin redentour (gad.) Ⓘ Divin Redentore Ⓓ göttlicher Erlöser ◇ a) Al â bëgn rajun le divin Redentur de dí: - Sce ne deventëis sciöch’ i pici, ne rovarëise al rëgn zelest. El ā bengn’ r’jung ‘l divin Redentore de dì: - Se nè d’venteis sceoucch’ i piccei, nè r’vereiſe al regno zeleste. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:42 (Badia).

redentour (fod., LD) ↦ redentour.

redentur (gad., mar., Badia) ↦ redentour.

redëus (grd.) ↦ redous.

redì Ⓔ it. ridire 6 1856 se redion 4 (PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:269)
fas. redir bra. redir
v.tr. Ⓜ redij, redijon, redit
negare le affermazioni proprie o altrui; ritrattare ciò che si è detto o fatto in precedenza (fas. R 1914/99) Ⓘ disdire, ritrattare Ⓓ widerrufen, zurücknehmen
se redì (fas. R 1914/99) Ⓘ ritrattare Ⓓ widerrufen, sein Wort zurücknehmen ◇ a) No, no se redion / Mo demò no Piovan / Mai deventarà, e no a Sèn Jan / E dapò per sta outa ge pardonon. No, no se redion / Mo demo no Piovan / Mai deventera e no a Sen San / E dapo per stouta gie pardonon. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:269 (bra.).

redir (fas., bra.) ↦ redì.

redità (bra., col.) ↦ eredité.

redité (fod.) ↦ eredité.

redont Ⓔ *RETUNDUS (EWD 7, 138; http://www.atilf.fr/DERom/entree/ re’tUnd-u) 6 1857 rodunt (DeclaraJM, MFrenes1857-1988:9)
gad. rodunt mar. rodunt Badia redunt
avv.
secondo una linea retta (gad. P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ diritto Ⓓ gerade ◇ jì redont (jì) (Badia).

redos (amp.) ↦ redous.

redous Ⓔ RETRŌ(R)SUS (EWD 5, 488) 6 1833 da redùs (DeRüM, GunstGlückes1833-1995:292)
gad. rodus mar. rodus Badia rodus grd. redëus amp. redos LD redous MdR rodus
agg. Ⓜ redousc, redousa, redouses
voltato in senso contrario, dalla parte opposta al diritto; in modo opposto a quello giusto (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ rovescio Ⓓ umgekehrt
s.m. Ⓜ redousc
parte opposta a quella diritta, superficie posteriore (gad., amp. Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ rovescio Ⓓ Rückseite ◇ a) y al s’odô le müs laite, s’ál sprigoré, y tremorâ; y oj le taí cun pora söl rodus, por ne toché le möt, ch’al minâ, che foss laite e el s’ udō ‘l mus laite, s’ àle sp[r] igorè, e tromorā; e ŏc’ ‘l taì cung pora soull’ r’dùs, pur nè tocchè ‘l mutt, ch’el minā, ch’foss’ laite DeclaraJM, SantaGenofefa1878:101 (Badia)
da redous (gad. P/P 1966, MdR) Ⓘ da rovescio Ⓓ von der entgegengesetzen Seite ◇ vent da redous (vent) (MdR).

redous (LD) ↦ redous.

redunt (Badia) ↦ redont.

reegnì (amp.) ↦ revegnì.

ref Ⓔ RĀPUM (EWD 5, 480; http://www.atilf.fr/DERom/entree/’rap-u) 6 1844 ròu (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117)
gad. re mar. re Badia re grd. ref fas. ref caz. ref bra. raf moe. rau fod. res col. ref amp. rao LD ref
s.m. Ⓜ refs
pianta erbacea bienne (brassica campestris ssp. rapa) coltivata per la radice carnosa (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ rapa Ⓓ Rübe ◇ a) Ma ce braa stracadente / ch’i me bete sora ciou: / par se i pensa e par ra śente / i à ‘l cuor fiedo come un rou. Ma ce braa stracadènte / ch’i me bete sora ciòu: / par sé i pensa e para zènte / i a ‘l cuór fiedo come un ròu. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117 (amp.); b) N