Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/828

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


recordé
793


Dankbarkeit ◇ a) mo díile, che Genofefa é zënza colpa, anzi, ch’ara é morta inozënta, tres col pinsier ad ëi, cun vera reconoscënza por le bëgn ch’ëi i á fat. mo diile, che Genofefa è zenza colpa, anzi, ch’ella è morta innozenta, tres cul pingsīr ad ei, cung vera r’conoscenza pur ‘l bengn’ ch’ei i à fatt. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:23 (Badia).

reconescënza (gad., Badia, LD) ↦ reconescenza.

reconescionza (mar.) ↦ reconescenza.

reconosce (amp.) ↦ reconesce.

reconzilié Ⓔ it. riconciliare 6 1878 reconziliè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:24)
gad. reconzilié Badia reconzilié grd. recunzilië fod. reconcilié LD reconzilié
v.tr. Ⓜ reconzilieia
fare tornare d’accordo o in buona armonia (grd. F 2002) Ⓘ riconciliare Ⓓ versöhnen
p.p. come agg. Ⓜ reconziliés, reconzilieda, reconziliedes
rappacificato (gad.) Ⓘ riconciliato Ⓓ versöhnt ◇ a) I lasci chësta vita cun n anim reconzilié plëgn d’amur I lasce’ chesta vita cunnung n’animo reconziliè plengn’ d’amur DeclaraJM, SantaGenofefa1878:24 (Badia).

reconzilié (gad., Badia, LD) ↦ reconzilié.

recor (caz.) ↦ recort.

record (moe.) ↦ recort.

recordà (amp.) ↦ recordé.

recordanza Ⓔ deriv. di recordé x it. ricordanza (semantica) (GsellMM) 6 1860 ricordanza (IoriG, InjignàLet1860*-2013:402)
gad. recordanza mar. recordanza Badia recordanza grd. recurdanza, lecurdanza fas. recordanza caz. recordanza fod. recordánza amp. recordanza LD recordanza
s.f. Ⓜ recordanzes
1 l’atto, il fatto del ricordare, di rievocare alla mente immagini, nozioni, persone, avvenimenti (gad. A 1879; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; L 1933; F 2002, fas. A 1879; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Ms 2005, amp. A 1879) Ⓘ ricordo Ⓓ Erinnerung, Andenken ◇ a) por devota recordanza tröpes ëres porta ciamó l’inom de Genofefa pur d’vota recordanza trouppes elles porta ciamò l’innom d’Genofefa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:128 (Badia)
2 oggetto destinato a tenere viva la memoria di un luogo o di un fatto, souvenir (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; Mz 1976; DLS 2002, fod. A 1879; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ ricordo Ⓓ Andenken, Souvenir ◇ a) chest l’é demò per conservèr na recordanza, perché no vedon mai forestieres chist le demó per conserver una ricordanza, perche no vedon mai forestieres IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); b) Y canche te saras spo n de rich y potënt, ne te dodé pa de mëte chësta picera recordanza de tüa uma söl plü bel post de tüa maestosa abitaziun E cang ch’e t’ saras spo ‘ng dè ricc e potente, nè te dodè pa d’mette chesta piccera r’cordanza d’tua uma soul plou bell post d’tua maestosa abitaziung DeclaraJM, SantaGenofefa1878:77 (Badia)
recordanza dla mort (gad.) Ⓘ commemorazione della morte Ⓓ Totengedenken ◇ a) an n’aspetâ plü degügn ater, co le vësco, che vign’ann gnô invié a zelebré la recordanza dla mort de Genofefa ang n’asp’ttāva plou d’gungn’ at’r, che ‘l vesco, che vign’an gnē inviè a zelebrè la r’cordanza d’la mort d’Genofefa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:113 (Badia).

recordanza (gad., mar., Badia, fas., caz., amp., LD) ↦

recordanza.

recordánza (fod.) ↦ recordanza.

recordar (bra.) ↦ recordé.

recordé Ⓔ RECORDĀRE x it. ricordare (GsellMM) 6 1763 recordè ‘recordor’ (Bartolomei1763-1976:94)
gad. recordé mar. recordé Badia recordè grd. recurdé, lecurdé fas. recordèr caz. recordèr bra. recordar fod. recordé col. regordà amp. recordà LD recordé
v.tr. Ⓜ recorda
1 richiamare alla memoria propria o di altri (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ ricordare Ⓓ erinnern ◇ a) En mancianza de n amich, che le portes a bato, y de n sacher minister, che recordes a pere y compere sü oblighi In mancanza de ‘ng amico, che ‘l porte a batto, e deng sacro ministro, che recorde a pere e compère su oblighi DeclaraJM, SantaGenofefa1878:17 (Badia); b) chësc sëgn dla crusc me sides dagnora dan i edli, por me recordé osc amur chesc’ sengn’ d’la crusc’ mè sii dagnora dang i oudli, pur m’recordè osc’ amur DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36 (Badia)
2 avere presente nella memoria (amp.) Ⓘ ricordare Ⓓ erinnern ◇ a) Se voré, prima recordae / El vespei, el s’à scoscodà, / Vostro dan, no lamentae / Se ra vespes ve becarà! Se vorè, prima recordae / El vespèi, el sa scόscόdà, / Vostro dàn, no lamentàe / Se ra vespès, ve beccarà! Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:27 (amp.)
se recordé 1 (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002; C 1986, LD DLS 2002) Ⓘ ricordarsi Ⓓ sich erinnern, im Gedächtnis festhalten, sich etwas merken ◇ a) Recordonse che sion fede; / L’é l paster soul chel che comana, / Se l’obedesc, no se domana / Perché e percó se la entenede. Recordonsse che siong fede; / L’è ‘l paster soul chel che comana, / Se l’obbiedes, no se domana / Perché e percò se la ‘ntenede. BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:248 (bra.); b) L ie bën vëira, respuend l vëidun, ma me vën da bradlé canche me recorde, che l di dl giudize à ëila inò da ressuscité! L’jè bëŋ vëira, respuend ‘l vëidum, ma më vëŋ da bràdlè càŋchè më reccòrde, che ‘l di del judize hà ëila inò da reŝuŝitè! VianUA, SepulturaFëna1864:196 (grd.); c) Dantaldut recordete d’uneré Die, y l pere y l’oma, / Y po ënghe chëi, che mpede ëi la natura te dona Daŋ ‘l dutt reccórdetë d’unorè Die, y ‘l père y l’oma, / Y pò aŋchë chëi, chë ’mpö d’ëi la natura te dona PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); d) canche te ès chest anel apede te, te troarès ogni strèda che te ves, mo recòrdete de vegnir indò, senó la te va mèl. kan ke te es kest anél apede te, te troares ogni streda ke te ves, mo recordete de vegnir indò, senò la te va mèl. BrunelG, Cianbolpin1866:7 (caz.); e) De zertune ra sgrinfades / Aé ormai desmenteà / Zerto afar, taià, scurtades / Propio poi, no ve recordà! De zertune ra sgrinfadès / Avĕ, ormài desmenteà / Zerto affar, taià, scurtades / Propio poi, no ve recordà! Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:22 (amp.); f) Da pice insö me recordi, che bones porsones se confortâ, de ciafé por man dl M. R. S. Micurá de Rü - Bacher […] la vita de S. Genofefa stampada te nosc lingaz ladin. Da picce ingsou me recordi, che bones persones sè confortā, de ceaffè pur mang d’l M. R. S. Micora de Ru - Bacher […] la vita d’S. Genofefa stampada te nosc’ lingaz lading. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV (Badia); g) Stá bëgn, recordete de me, prëia por to Sigfrid. Sta bengn’, recordete d’mè, preia pur to Sigfrid. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:9 (Badia) 2 (gad. B 1763; A 1895; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ ricordarsi di Ⓓ gedenken, sich erinnern an ◇ a) Mo re-