Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/824

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


ravedei
789


ritè; / Chesc’ savungse in ceil glorioso / Ullacch’ dutt è in plena dè DeclaraJM, MaringSopplà1878:3 (Badia); b) i portâ spëisa renforzanta y ordöra delicata, inlaota ciamó na rarité en Germania i portā speiſa rinforzante e ordura delicata, illaota ciamò na raritè in Germania DeclaraJM, SantaGenofefa1878:3 (Badia)
2 scarsa frequenza (gad.) Ⓘ rarità Ⓓ Seltenheit ◇ a) söla tera l’inozënza ne vëgn dagnora onorada, y al é na rarité ch’ara ais n de de triunf compagn a chësc da incö soulla terra l’innozenza nè vengn’ dagnara onorada, e el è na raritè ch’ella aie ‘ng dè d’trionfo compagn’ a chesc’ da ingcou DeclaraJM, SantaGenofefa1878:108 (Badia).

rarité (gad., Badia, fod., LD) ↦ rarité.

raro (caz., moe., fod., amp.) ↦ rer.

rasoi (grd., fas., LD) ↦ rasou.

rasou Ⓔ RĀSŌRIUM (EWD 5, 474) 6 1878 raʃù (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:III)
gad. rasú grd. rasoi fas. rasoi fod. rasou LD rasoi
s.m. Ⓜ rasous
utensile per radere i capelli e i peli, in particolare la barba (gad. A 1879; Ma 1950; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ rasoio Ⓓ Rasiermesser ◇ a) Le ʃ é plü morjel, che s p. e. rasú, śëgn, sëgn - segno. L’ʃ e plou morjell, ch’s p. e. raʃù, ʃegn’, segn’ - segno. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:III (Badia).

rasou (fod.) ↦ rasou.

raspà (col., amp.) ↦ raspé.

raspar (bra., moe.) ↦ raspé.

raspé Ⓔ *RASPĀRE ‹ germ. * hraspôn (EWD 5, 472) 6 1833 raspaǹ gerund. (DeRüM, MütPitava1833-1995:278)
gad. raspé mar. raspé Badia raspè grd. raspé fas. raspèr bra. raspar moe. raspar fod. raspé col. raspà amp. raspà LD raspé MdR raspè
v.tr. Ⓜ raspa
asportare da una superficie un’incrostazione o uno strato di sporco, con uno strumento ruvido o tagliente (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ limare, raschiare, raspare Ⓓ kratzen, scharren, raspeln ◇ a) N vijin ch’à aldì tüt e che l’aldiva inultima raspan la fana ‘Ǹ viŝin ch’ha aldì tüt e che l’aldiva iǹ ultima raspaǹ la fana DeRüM, MütPitava1833-1995:278 (MdR)
araspé.

raspé (gad., mar., grd., fod., LD) ↦ raspé.

raspè (Badia, MdR) ↦ raspé.

raspèr (fas.) ↦ raspé.

rassegnar (moe.) ↦ ressegné.

rassegnazion Ⓔ it. rassegnazione 6 1878 rassegnaziung (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36)
gad. rassegnaziun mar. rassegnaziun Badia rassegnaziun fas. rassegnazion fod. rassegnazion LD rassegnazion
s.f. sg.
sottomissione paziente a un superiore volere, a una necessità ineluttabile (gad. P/P 1966; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ rassegnazione Ⓓ Ergebung, Resignation ◇ a) i fistidi, che me drüca, sará mia crusc, y do osc ejëmpl la ói porté cun rassegnaziun i fastidi, che mè drucca, sarà mia crusc’, e dō osc’ esempio la oi portè cung rassegnaziung DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36 (Badia); b) La pieté, les desgrazies, la rassegnaziun tl’orenté d’Idî, les amoniziuns y l’ejëmpl de Genofefa deventâ duncue gauja de benedisciun por döt chël paisc. La pietè, les desgrazies, la rassegnaziung t’ l orentè d’Iddì, les ammoniziungs e l’esempio d’Genofefa deventā dunque gausa d’benedisiung pur dutt chel paìsc’. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:122 (Badia).

rassegnazion (fas., fod., LD) ↦ rassegnazion.

rassegnaziun (gad., mar., Badia) ↦ rassegnazion.

rassegné (gad., mar., fod.) ↦ ressegné.

rassegnè (Badia) ↦ ressegné.

rassegnèr (fas.) ↦ ressegné.

rassigné (col.) ↦ ressegné.

rasú (gad., mar., Badia) ↦ rasou.

ratar (moe.) ↦ garaté.

rau (moe.) ↦ ref.

rauca Ⓔ deriv. da it. rauco (EWD 5, 477) 6 1860 rauca (DegasperF, AgostinoCostantini1860:1)
amp. rouca
s.f. Ⓜ rauches
abbassamento e arrochimento della voce, provocato da numerosi processi morbosi (amp. Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ raucedine Ⓓ Heiserkeit ◇ a) Paroutro un ‘l à una rouca busarona, / E propio el stona. Par autro un l’ha una rauca busarona, / E propio el stona. DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.).

raugnament Ⓔ deriv. di raugné (EWD 5, 477) 6 1878 raugnament (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:123)
gad. raugnamënt mar. raognamont Badia raugnamënt fas. raugnament
s.m. Ⓜ raugnamenc
1 pianto sommesso, ma insistente e fastidioso, spec. dei bambini (gad. P/P 1966; V/P 1998, fas. DILF 2013) Ⓘ continuo lamento, piagnucolio, piagnisteo Ⓓ Gejammer, Wimmern
2 cigolamento prolungato (gad.) Ⓘ cigolio, stridio Ⓓ Quietschen ◇ a) Al jô danfora cun n chentl y n smaz pesoch de tles, y al sgriciâ a düc bele ad aldí le raugnamënt dla gran porta de fer El jě dangfora cunung chent’l e ‘ng smazz p’ſoc d’tlěs, e el sgricceā a duttg’ belle ad aldì ‘l raugnament d’la grang porta d’ferr DeclaraJM, SantaGenofefa1878:123 (Badia).

raugnament (fas.) ↦ raugnament.

raugnamënt (gad., Badia) ↦ raugnament.

ravede Ⓔ it. ravvedersi 6 1841 ravedù p.p. m.sg. (ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255)
amp. ravede
v.rifl. Ⓜ se raveid, se ravedon, ravedù
se ravede riconoscere i propri errori morali o religiosi e correggersi (amp.) Ⓘ ravvedersi Ⓓ sein Unrecht einsehen ◇ a) El s’à po ravedù e ‘l à dito: cuanta servitù a ciasa de me pare à pan che ghin vanza e ió son ca che moro da ra fame! El s’ ha po ravedù e l’ha dito: quanta servitù a ciasa de me pare ha pan che ghen vanza e iò son ca che moro dara fame! ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255 (amp.).

ravede (amp.) ↦ ravede.

ravedei Ⓔ it. ravvedersi 6 1832 ravedù p.p. m.sg. (HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:151)
bra. raveder fod. ravedei
v.rifl. Ⓜ se raveid, se ravedon, ravedù
riconoscere i proprî errori morali o religiosi e correggersi
se ravedei (bra. R 1914/99, fod. Ms 2005) Ⓘ ravvedersi Ⓓ sein Unrecht einsehen ◇ a) Ma l s’à ravedù, e à dit: oh, cotán de oure n cesa de mio pere, che à assè da laoré e da mangé ma mi muore da fam chilò! Ma ‘l s’ ha ravedú, e ha dit: o cotan de oure ‘n tgièsa de mio pére, che ha assé da lavoré e da mangié ma mi muore da fam chiló! HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:151 (fod.).

ravedei (fod.) ↦ ravedei.