Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/805

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


pronunzié
770


fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ pronunciare Ⓓ aussprechen ◇ a) Perdonéme, iö feje inćiamò tröc fai, e pronunzie malamënter. Perdonéme, jeu feŝe inçhiamò treućh fai, e pronunzie malamëntr. DeRüM, ImparèLinguaTaliana1833-1995:231 (MdR)
2 dire, esprimere qualcosa, specialmente con sfumatura di solennità o ufficialità (gad.) Ⓘ pronunciare Ⓓ sprechen ◇ a) ël pronunziëia la condana cuntra süa pia y fedela signura el pronunzia la condanna cuntra sua pia e fedele signura DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia); b) Genofefa mët sües mans sön chël ce grët dl pice, y pronunziëia döta scomöta les parores: Idî te benedësces mi fi Genofefa mett suus mangs soung chel ciè gratt d’l picce, e pronunzia dutta scomoūta les parores: Iddì t’benedesse mi fì DeclaraJM, SantaGenofefa1878:79 (Badia).

pronunzié (gad., mar., Badia, fod., LD, MdR) ↦ pro-

nunzié.

pronunzië (grd.) ↦ pronunzié.

pronunzièr (fas., caz.) ↦ pronunzié.

propi Ⓔ nordit. propi(o) ‹  PROPRIĒ (EWD 5, 399) 6 1821 propi (PlonerM, BepoMahlknecht, 1821*-1915:60)
gad. propi mar. propio Badia propi grd. propi fas. propio bra. propio fod. propio col. propio amp. propio LD propi MdR propie, propi
avv.
rafforza l’elemento seguente (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ proprio Ⓓ wirklich ◇ a) Dëssi pa propi t’ la dé? / - Bën segur! Dëssi pa propi t’la de? / - Bën segur! PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:60 (grd.); b) Y chël pitl ucel, / Che fova propi blot, / Ciantova drë tan bel, / Al dat a Mëine Cot. I kël pitl ucel, / Ke fova propi blot, / Ciantova drë tan bel, / Al dat a Mëine Kot. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.); c) Iö sënte propie apetit da mangé. Jeu sënte propie appetit da mangé. DeRüM, TëmpRetornunseCiasa1833-1995:244 (MdR); d) Chësta jopa da rijo pê dërt bona. I à na fancela, che sà da cujiné propi bëin. Questa ĵoppa da riŝo pè dërt bonna. J’ha ‘na fanćella, che sa da cuŝiné pròpi bëiǹ. DeRüM, TütParecé1833-1995:254 (MdR); e) Na canzon voi bete śo / propio inz’ el dialeto nosc Na canz̄ón voi bete zò / pròpio inz’ el dialèto nòsc DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:110 (amp.); f) Söla sëra / fosc dagnora / feji i Ladins / propi da vijins: / ai s’abina y se sënta, / se la cunta o s’la cianta Söla sëra / fôsc dagnëra / fêji i Ladins / propi da vijins: / ai s’ abina y se sënta, / se la cunta o s’ la ćianta PiccolruazA, Scassada1848-1978:69 (Badia); g) D’istà é propio bel fora mont perché l’é tropa jent e trop bestiam lafora. Dista ö propio bel fôrô mont perchö lö tropa schent ö trop böstiam lafora. ZacchiaGB, DescrizionFascia1858*:3 (bra.); h) Paroutro un ‘l à una rouca busarona, / E propio el stona. Par autro un l’ha una rauca busarona, / E propio el stona. DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); i) se un passa o urta laite, propio come l aragn, che spia da la sua tana se un passa o urta la ite, propio come l’aragn, che spia dalla sua tana AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.); j) O benedëc che sëis! Sëise propi da tan, da acopé chësc inozënt desgrazié? O benedettg’ che seis! seiſe propi da tang, da accopè chesc’ innozent desgraziè? DeclaraJM, SantaGenofefa1878:27 (Badia)
proprio2.

propi (gad., Badia, grd., LD, MdR) ↦ propi.

propie (MdR) ↦ propi.

propietà (moe.) ↦ proprieté.

propio (mar., fas., bra., fod., col., amp.) ↦ propi.

propio (bra.) ↦ proprio1.

propone Ⓔ lad. pone x it. proporre (semantica) (GsellMM) 6 1873 propone (Anonim, Monumento1873:2)
gad. propone fas. proponer fod. propone amp. propone LD propone
v.tr. Ⓜ propon, proponon, proponù
indicare, o consigliare, suggerire come utile, come opportuno (gad. DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ proporre Ⓓ vorschlagen ◇ a) Una ota in sescion / ‘L ea stà doi a propone, / E a dì ra so opignon / Su una roba che inpone Una ótta in Session / L’ea stá doi a propone, / E a dí ra só opignon / Su una roba che impone Anonim, Monumento1873:2 (amp.).

propone (gad., fod., amp., LD) ↦ propone.

proponer (fas.) ↦ propone.

proponiment Ⓔ it. proponimento 6 1841 proponiment (DebertoM, FiProdigoFOD1841-1986:260)
gad. proponimënt mar. proponimont Badia proponimënt grd. pruponimënt fas. proponiment fod. proponiment amp. proponimento
s.m. Ⓜ proponimenc
ciò che qualcuno si propone di fare o di non fare; proposito (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879) Ⓘ proponimento Ⓓ Vorsatz, Absicht ◇ a) Dopo che l à fat chëst proponiment, l é levé su n pe Dopo che l’ha fat cast proponiment, l’è levè su ‘n pè DebertoM, FiProdigoFOD1841-1986:260 (fod.); b) Sce te fajaras vign’ota, che t’ i ciares a chësta crusc, chi proponimënc, y tües operes jará d’acort col proponimënt, ará chësta miserabla arpejun de tüa uma plü gran valüta, co la grassa y rica eredité da to pere. Se t’ faràs vign’ota, ch’t’ i ciares a chesta crusc’, chi proponimentg’, e tuus operes jarà d’accordo col proponiment, arrà chesta miſerab’l arpejung d’tua uma plou grang valuta, che la grassa e ricca ereditè da to pere. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:77 (Badia).

proponiment (fas., fod.) ↦ proponiment.

proponimënt (gad., Badia) ↦ proponiment.

proponimento (amp.) ↦ proponiment.

proponimont (mar.) ↦ proponiment.

proporzion Ⓔ it. proporzione (EWD 5, 361) 6 1878 proporziung (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15)
gad. proporziun Badia proporziun grd. pruporzion fas. proporzion fod. proporzion amp. proporzion LD proporzion
s.f. Ⓜ proporzions
corrispondenza di misura fra due o più cose che siano fra loro legate funzionalmente o comunque in stretta relazione (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DA 1973; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ proporzione Ⓓ Verhältnis, Proportion
a proporzion (gad.) Ⓘ in proporzione Ⓓ im Verhältnis ◇ a) a proporziun dl amur, ch’Ël nes porta mënel les desgrazies, che é favori mal conesciüs a proporziung d’l amur, ch’El nes porta menel les desgrazies, che è favori mal conesceūs DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15 (Badia).

proporzion (fas., fod., amp., LD) ↦ proporzion.

proporziun (gad., Badia) ↦ proporzion.

propri (grd.) ↦ proprio2.

proprietà (grd., fas., col., amp.) ↦ proprieté.

proprieté Ⓔ it. proprietà ‹  PROPRĪETĀS (EWD 5, 400) 6 1873 proprietà (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:33)
gad. proprieté mar. proprieté Badia proprieté grd. proprietà fas.