Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/790

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


poura
755


posta.

poster (grd.) ↦ postier.

postier Ⓔ it. postiere 6 1878 postier (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81)
gad. postier Badia postier grd. poster fod. postier amp. postier
s.m.f. Ⓜ postiers, postiera, postieres
addetto alla distribuzione a domicilio della corrispondenza (gad. P/P 1966, grd. Ma 1953, fod. P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002) Ⓘ portalettere, postino Ⓓ Briefträger ◇ a) porcí che la lëtra de chësc ê tan plëna de baujies fines y furbes, le postier por chësc afar n gabolun tan marizius, y confermâ döt cun na sinzirité tan da ingiané purcicche la lettra d’chesc’ ē tang plena d’baujīs fines e furbes, ‘l postier pur chesc’ affare ‘ng cabulung tang mariziùs, e confermā dutt cuna sinzeritè tang da ingiannè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia).

postier (gad., Badia, fod., amp.) ↦ postier.

posto (fod.) ↦ post.

potent Ⓔ it. potente (EWD 5, 368) 6 1856 potente (PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:262)
gad. potënt Badia potënt grd. putënt fas. potent bra. potent fod. potente LD potent
agg. Ⓜ potenc, potenta, potentes
1 che ha un grande potere, una grande autorità o influenza (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ potente Ⓓ mächtig ◇ a) O caro bun Dî, tan potënt y zënza avarizia O caro bung Dì, tang potente e zenza avarizia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:47 (Badia); b) Ël ê potënt, sciöche le Padre. el ē potente, sceoucche ‘l Padre. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:73 (Badia)
2 di facoltà intellettuali o spirituali, straordinariamente sviluppato (fas.) Ⓘ potente Ⓓ stark ◇ a) Viva de Ciavaleis l decan / Benscì de ment / Trop potent / Ma de statura no giusta gran Viva de Ciavaleis l Decan / Bensi de mente / Trop potente / Ma de statura no giusta gran PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:262 (bra.).

potent (fas., bra., LD) ↦ potent.

potënt (gad., Badia) ↦ potent.

potente (fod.) ↦ potent.

potestá (Badia) ↦ podestà.

potestà (amp.) ↦ podestà.

potestà (grd., fas., fod., amp.) ↦ potesté.

potesté Ⓔ it. potestà ‹ POTESTĀS (EWD 5, 368) 6 1878 potestè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7)
gad. potesté Badia potesté grd. potestà fas. potestà fod. potestà amp. potestà LD potesté
s.f. Ⓜ potestés
potere, autorità inerente a una carica, o piuttosto il diritto, giuridicamente riconosciuto, all’esercizio di un potere e delle funzioni con questo connesse (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ potestà Ⓓ Vollmacht ◇ a) "I Mori" - na spezie de türc, ch’â inlaota gran to’ de Spagna en süa potesté - i Mori gnüs a schires dala Spagna, á assalté la Francia "I Mori" - na spezie de turc’, ch’ā ìllaota grang to de Spagna in sua potestè - i Mori gnūs a schires dalla Spagna, à assaltè la Francea DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia).

potesté (gad., Badia, LD) ↦ potesté.

potztausend Ⓔ ted. poztausend! 6 1828 potztausend (PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65)
grd. potztausend
interiez.
espressione di sorpresa (grd.) Ⓘ perdinci, perbacco Ⓓ potztausend, Donnerwetter ◇ a) Ncuei de Vosta festa, / Sciaudonse drët la testa. / Stajon aliegramënter, / Potztausend sapramënt! Nkuei de Vosta festa, / Shaudonse drët la testa. / Staſhon aliegramënt, / Potztausend sapramënt! PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.).

potztausend (grd.) ↦ potztausend.

poura Ⓔ PAVOR (EWD 5, 349) 6 1763 fè paora ‘absterreo’ (Bartolomei1763-1976:80)
gad. pora mar. pora Badia pora grd. pëura fas. poura caz. poura fod. poura col. paora LD poura MdR pôra
s.f. Ⓜ poures
1 stato emotivo consistente in un senso di insicurezza, di smarrimento e di ansia di fronte a un pericolo reale o immaginario (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ paura, fifa, timore Ⓓ Angst, Furcht ◇ a) Lì lii iö tröp, mo col rajonè ài pôra de vegnì coionè Lì lii jeu treup, mó col raĝionè hai póra de vegnì cojonè DeRüM, ImparèLinguaTaliana1833-1995:231 (MdR); b) Plëna de fistidi por pora dal invern ê Genofefa sentada söla porta dla caverna Plena d’fastidi pur pora dall’ invēr ē Genofefa sentada soulla porta d’la caverna DeclaraJM, SantaGenofefa1878:54 (Badia); c) spezialmënter Conrad i periâ pordonn, de l’avëi arbandonada ala meseria te chi bosć, por pora da Golo spezialmentr Conrad i pr’iā perdon, d’l’ avei arbbandonada alla m’ſeria te chi bosc’, pur pora da Golo DeclaraJM, SantaGenofefa1878:103 (Badia)
2 interessamento sollecito e costante per qualcuno o qualcosa; riguardo, attenzione (gad.) Ⓘ cura Ⓓ Fürsorge, Sorge ◇ a) En chisc ultims cunc ê ince süa sposa nia atramënter, de sentimënc nobli êra cun so om n’anima y n cör, ince tl amur y tla pora grandiscima In chisc’ ultimi cuntg’ ē incie sua sposa nia atrament’r, de sentimentg’ nobili ē la cung so om ‘ng n’anima e ‘ng cour, incie t’ l’amur e t’ la pŏra grandissima DeclaraJM, SantaGenofefa1878:2 (Badia); b) Y la picia möta se miritâ bëgn döta chëra pora, deach’ ara desmostrâ n intendimënt asvelt y fin E la piccea mutta se meritā ben dutta chella pŏra, dea ch’ella demostrā ‘ng intendiment svelto e fing DeclaraJM, SantaGenofefa1878:2 (Badia)
a poura nia (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ volentieri Ⓓ gern ◇ a) A pora nia toli sö chëstes pënes da süa man paterna A pora nia toli sou chestes penes da sua mang paterna DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15 (Badia) ◆ avei poura (gad. A 1879; Ma 1950; V/P 1998; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ temere, avere paura Ⓓ Angst haben, fürchten ◆ bela poura (gad.) Ⓘ cura affettuosa Ⓓ zärtliche Sorgfalt ◇ a) Intan s’â ’ci Genofefa remetü en forza de bela pora y bona assistënza tan inant, che les massëdles s’investî le corú cöce en sëgn ch’ara gnô indô pro sanité. Intang s’ ā ci Genofefa r’mettù in forza d’bella pora e bona assistenza tang inant, che les masselles s’ investī ‘l curù coucce in sengn’ ch’ella gnē indō pro sanitè. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:115 (Badia) ◆ fé poura (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ fare paura, intimorire Ⓓ erschrecken, Angst machen ◇ b) i Mori ê afat desterminá, y ne fajô plü pora i Mori ē affatto desterminà, e nè, fajō plou pora DeclaraJM, SantaGenofefa1878:82 (Badia) ◆ poura deguna (gad.) Ⓘ non preoccuparti Ⓓ keine Sorge ◇ a) Pora degöna, dopo ch’al é gnü la bona signura, me sënti iö de diesc agn plü jonn Pŏra d’guna, dopo ch’el è gnù la bona signura, m’senti iou d’disc’ angn’ plou jŏn DeclaraJM, SantaGenofefa1878:110 (Badia)
paura.