Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/788

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


poscibile
753


DLS 2002) Ⓘ dire, riferire, presentare Ⓓ vorbringen, berichten, vortragen ◇ a) spo canch’al i portâ dant les parores de Genofefa y dl conte ai geniturs, s’ ési chisc descedá fora spo cang ch’el i portā dant les parores d’Genofefa e d’l conte ai genitori, s’ eſi chisc’ descedà fora DeclaraJM, SantaGenofefa1878:115 (Badia); a) Cun na usc amabla i portâra dagnora dant a düc parores, ch’ai ne se desmentiâ lere Cuna usc’ amabile i portāla dagnara dant a duttg’ parores, ch ei nè s’ desmentiā lĕre DeclaraJM, SantaGenofefa1878:118 (Badia) ◆ porté fora (amp.) Ⓘ mantenere Ⓓ aufrechterhalten, bewahren ◇ a) Mesanuote batea ra meridiana / co son ruà inze piaza e see contento / de m’aé portà fora ra pel sana Meza nuote batea ra meridiana / co son ruà inže piaža e see contento / de m’avé portà fora ra pel sana DegasperF, TenpeAdes1862-1974:474 (amp.) ◆

porté su (grd. F 2002, fas.) Ⓘ portare su Ⓓ hinauftragen ◇ a) Dapò l’à portà su un pael de la lesciva. Chest jìa ben. Dapô la portà su un paöl dellô löschivô. Chöst schiô böng. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:3 (bra.) ◆ porté via 1 (amp.) Ⓘ divorare Ⓓ verschlingen ◇ a) Śente, no cardassà mai, / cuanto vin ch’el porta via / chera fre de tananai! Zènte, no cardasà mai, / quanto vin ch’el pòrta via / chera fre de tananài! DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:115 (amp.) 2 (grd. F 2002, fas.) Ⓘ portare via, allontanare Ⓓ entfernen, forttragen ◇ a) La é jita apede un’aga. Candenó l’aga ge porta via l fus. Candöno l’aga gö pôrta via l’fus. ZacchiaGB, DoiSores1858*:1 (caz.) ◆ se porté ite (amp.) Ⓘ coinvolgersi Ⓓ sich einbringen ◇ a) Se sà ben, se sto madaia / tira r’aga al so morin, / s’el se porta inze ra fraia / dal pì franco paladin. Se sa ben, se sto madàia / tira r’ aga al so morìn, / s’ el se pòrta inz̄e ra fràia / dal pi franco Paladìn. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:115 (amp.).

porté (gad., mar., fod., LD) ↦ porté.

portè (Badia, MdR) ↦ porté.

portèr (fas., caz.) ↦ porté.

portin (gad., Badia) ↦ pueretin.

porto Ⓔ it. porto / dt. Porto 6 1833 porto (DeRüM, CotancMëis1833-1995:253)
gad. port Badia porto grd. port fas. porto fod. port amp. porto LD port MdR port
s.m. sg. Ⓜ porti
i francobolli e il loro costo, come tassa dovuta per il trasporto e il recapito della corrispondenza (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ affrancatura, porto Ⓓ Porto ◇ a) Porta chësta lëtra a la posta, e ne te desmentié de paié le porto. Porta questa lëttra a la posta, e ne te desmentié de paÿé le porto. DeRüM, CotancMëis1833-1995:253 (MdR).

porto (Badia, fas., amp.) ↦ porto.

porton Ⓔ deriv. di porta (EWD 5, 355) 6 1852 portungs pl. (PescostaC, SonëtCoratBadia1852:4)
gad. portun mar. portun Badia purtun grd. purton fas. porton fod. porton amp. porton LD porton
s.m. Ⓜ portons
1 grande porta di palazzo o casamento che dà sulla strada (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ portone Ⓓ Tor ◇ a) y iló stô de guardia söi portuns dl ciastel e illò stē de guardia su i purtungs d’l ciastell DeclaraJM, SantaGenofefa1878:6 (Badia)
2 costruzione a forma di porta ornata con rami di conifere, nastri e iscrizioni, erette per avvenimenti festosi (gad.) Ⓘ porta trionfale Ⓓ Triumphpforte ◇ a) Y ci portuns ch’ai á alzé, / Y ci scric ch’ai á inventé. E tgi portungs ch’ai ha alzè, / E tgi scritg ch’ai ha inventè. PescostaC, SonëtCoratBadia1852:4 (Badia); b) chësc carzer m’aspetâ duncue do le portun forní en flus chesc’ carzer m’aspettā dunque dō ‘l portung fornì in flus DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15 (Badia).

porton (fas., fod., amp., LD) ↦ porton.

portun (gad., mar.) ↦ porton.

porus (gad., mar.) ↦ pelous.

porvé (gad.) ↦ prové.

porvè (Badia, MdR) ↦ prové.

porvia (gad., mar.) ↦ pervia.

porzel (col., amp.) ↦ porcel.

poscibel Ⓔ it. possibile ‹ POSSIBILIS (EWD 5, 362) 6 1833 posŝibl (DeRüM, VinChëstAnn1833-1995:287)
gad. poscibl mar. poscibl Badia poscibile grd. puscibl fas. possìbol fod. poscibile col. possibile amp. poscibel LD poscibel MdR poscibl
agg. Ⓜ poscibli, poscibla, poscibles
che può essere fatto, che rientra nei limiti di una facoltà oggettiva o soggettiva (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ possibile Ⓓ möglich ◇ a) Ël n’é demà aje, mo ël é pezorant [=puzorënt?] sco valch de rie. Iö spere pa che ël se comodëie n püch, derest ne fóssel poscibl de le bëire. Ël n’é demà aŝe, mó ël é pezzorant sco valq de rie. Jeu spere pa ch’ël se comodëje ‘ǹ püc, derest ne fossl posŝibl de le bëire. DeRüM, VinChëstAnn1833-1995:287 (MdR); b) Oh se fossa possibile vende dute le mie bagatele e scampà de fora in Pustraria Oh se fossa possibile vende dutte le mie bagatelle e scampà de fora in Pustraria AgostiniM, Dialogo1870*-2013:431 (col.); c) por arjunje l’armada plü prësc ch’al é poscibl pur arjunje l’armada plou presc’ ch’el è possibile. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia)
dut l poscibel (gad., MdR) Ⓘ del tutto, tutto il possibile Ⓓ alles Mögliche ◇ a) l’azetè con animo e resolutëza, e despò fà tüt le poscibl per fà onor a chëst stato ch’avun chirì l’accettè coǹ animo e resolutëzza, e despò fa tüt le posŝibl per fa onor a quest stato ch’avuǹ chirì DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269 (MdR); b) Al fajô döt le poscibl por ciafé sö la fossa d’ëra El fajō dutt ‘l possibile pur ceaffè sou la fossa d’ella DeclaraJM, SantaGenofefa1878:88 (Badia).

poscibel (amp., LD) ↦ poscibel.

poscibelmenter Ⓔ it. possibilmente 6 1878 possibilment’r (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV)
gad. poscibilmënter Badia poscibilmënter grd. pusciblmënter fod. poscibilmente LD poscibelmenter
avv.
se è possibile, potendo (gad. P/P 1966, grd. F 2002, LD DLS 2002) Ⓘ possibilmente Ⓓ möglichst ◇ a) Chësc liber é por düc i ladins, cuindi oressi tigní poscibilmënter la mesaria, tra la pronunzia en Badia y Mareo Chesc’ liber e pur duttg’ i Ladings, quindi oressi tignì possibilment’r la meseria, tra la pronunzia in Badia e Marêo DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV (Badia); b) Le möt, dala nascita insö ausé a püch y a n cröde nudrimënt, a na vita poscibilmënter descomoda, ne n’ê tan zite dal frëit ‘L mutt, dalla nascita ingsou auſè a puc e a ‘ng crude nutriment, ana vita possibilment’r descomoda, nen ē tang zite dal freit DeclaraJM, SantaGenofefa1878:61 (Badia).

poscibelmenter (LD) ↦ poscibelmenter.

poscibile (Badia, fod.) ↦ poscibel.