Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/747

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


perdert
712


perdert Ⓔ comp. di per + dert (EWD 3, 59) 6 1850 pur dert (DeclaraJM, TCazöla1850*-2013:266)
gad. pordërt mar. pordërt Badia purdërt grd. perdrët fod. perdërt LD perdret
avv.
in realtà (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, fod. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ in realtà Ⓓ eigentlich ◇ a) pordërt Jan B. Tasser da Sorega, fre de berba Jandomëne Tina d’Armentarora pur dert Jan B. Tasser da Sorega, fre d’Berba Jangdomene Tina d’Armantarora DeclaraJM, TCazöla1850*-2013:266 (Badia).

perdërt (fod.) ↦ perdert.

perdiana (gad.) ↦ pardiana.

perdica Ⓔ it. predica (EWD 5, 245) 6 1833 perdica (PescostaC, MëssaPescosta1879:5)
gad. pordica mar. pordica Badia perdica grd. perdica fas. perdicia bra. pardicia fod. perdica col. predica amp. predica LD perdica MdR perdica
s.f. Ⓜ perdiches
discorso che il sacerdote tiene in chiesa ai fedeli, parlando dal pulpito, dall’altare o dal presbiterio (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ predica, omelia Ⓓ Predigt ◇ a) N cert pró scomenciâ na ota in dé de Pasca de Ma insciö süa perdica ‘Ǹ ćèrt Pró scomenćiâ ‘na ota iǹ dé de Pasca de Mà insceu süa perdica DeRüM, Perdica1833-1995:281 (MdR); b) les pënes y les parores de Genofefa á porté plü früt, co mies pordiches les penes e les parores d’Genofefa à portè plou frutt, che miis p’rdicches DeclaraJM, SantaGenofefa1878:122 (Badia); c) "Komm heiliger Geist" - oh sëgn él la pordica; / Incö ne crëii che valgügn ciates na strica "Komm heiliger Geist" - oh ŝagn el la perdica; / Incö necráji che valgügn tgiatte na stricca PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia).

perdica (Badia, grd., fod., LD, MdR) ↦ perdica.

perdicadëur (grd.) ↦ perdicadour.

perdicadour Ⓔ it. predicatore ‹ PRAEDICĀTOR (EWD 5, 244) 6 1833 perdicadù (DeRüM, Perdicadù1833-1995:282)
gad. pordicadú mar. pordicadú Badia perdicadú grd. perdicadëur fas. perdiciador LD perdicadour MdR perdicadù
s.m. Ⓜ perdicadours
ecclesiastico deputato a predicare (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ predicatore Ⓓ Prediger ◇ a) N ater perdicadù contava na ota inte la perdica, coche le Signur Idie amâ Adamo e Eva ‘Ǹ atr Perdicadù contava ‘na ota inte la perdica, có che le Signur Iddie amâ Adamo e Eva DeRüM, Perdicadù1833-1995:282 (MdR); b) i pordicadus dla fede vëgn cola crusc t’öna man y col liber tl’atra i predicatori d’la fede vengn’ colla crusc’ t’una mang e col liber t’l atra DeclaraJM, SantaGenofefa1878:120 (Badia).

perdicadour (LD) ↦ perdicadour.

perdicadú (Badia) ↦ perdicadour.

perdicadù (MdR) ↦ perdicadour.

perdicèr (fas.) ↦ perdiché.

perdiché Ⓔ it. predicare ‹ PRAEDICĀRE (EWD 5, 244) 6 1805 perdiche (PezzeiJF, TTolpei1805-2010:191)
gad. pordiché mar. pordiché Badia perdiché grd. perdiché fas. perdicèr bra. pardiciar, perdiciar fod. perdiché col. predicà amp. predicà LD perdiché
v.tr. Ⓜ perdica
1 tenere, fare una predica, di religioso che parla dal pulpito (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ predicare Ⓓ predigen ◇ a) te vigniras a dì mëssa e a perdiché / e podei scouté le confescion te vigniras a dir massa e a perdiche / e podei scoute le confession PezzeiJF, TTolpei1805-2010:191 (fod.); b) Nosc Canonich ch’á pordiché / Tan tröp s’ál insigné! Nos Canonic ch’ha perdichè / Tang tro̊p s’ al insignè! PescostaC, SonëtCoratBadia1852:3 (Badia); c) na pitura sul mur de chël, che reprejentova Sant Antone, che perdicova ai uciei y ai pësc na pittura sul mur de chëll, chë rappresëntòva Sànt Antone, chë perdicòva ai uĉöi y ai pèŝ VianUA, JëntCunvënt1864:195 (grd.); d) Y chël che pordica, ah ci bela stola! / Por anunzié cun garbo la divina parora E cal che perdica, ah tgi bella stola! / Per annonciè cong garbo la divina parola PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia)
2 fig. esortare, ammonire, fare discorsi per rimproverare, consigliare e simile (fas.) Ⓘ predicare fig.Ⓓ predigen fig. ◇ a) L’é miec lasciar star / Olache no s’é envié / Ne manco comané / Che voler a despet perdiciar. Le mietc lassar star / Olaché no s’ è invié / Ne manco comané / Che voler a despet perdiciar. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:265 (bra.).

perdiché (Badia, grd., fod., LD) ↦ perdiché.

perdicia (fas.) ↦ perdica.

perdiciador (fas.) ↦ perdicadour.

perdiciar (bra.) ↦ pardiciar.

perdìe (fas.) ↦ pardiosc.

perdieja (grd.) ↦ pardieja.

perdina (bra.) ↦ perdiana.

perdiosc (fod.) ↦ pardiosc.

perdiose (col.) ↦ pardiose.

perdita Ⓔ it. perdita (EWD 5, 243) 6 1833 perdita (DeRüM, Poste BëinDormì1833-1995:257)
gad. perdita mar. perdita Badia perdita grd. pierdita fas. perdita fod. pierdita amp. perdita MdR perdita
s.f. Ⓜ perdites
il fatto di perdere qualcuno o qualcosa (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp. A 1879, MdR) Ⓘ perdita Ⓓ Verlust ◇ a) che le Signur Idie nes done indô la sanité, che nos stimarun certamënter de plü, spo ch’avun a nostes spëises inće imparè a conësce la süa perdita che le Signur Iddie nes donne indò la sanité, che nos stimaruǹ certamëntr de plü, spo ch’avuǹ a nostes spëises inçhié imparè a connësce la süa perdita DeRüM, Poste BëinDormì1833-1995:257 (MdR).

perdita (gad., mar., Badia, fas., amp., MdR) ↦ perdita.

perdizion Ⓔ it. perdizione (EWD 5, 244) 6 1886 perdizioŋ (PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1)
gad. perdiziun Badia perdiziun grd. perdizion fod. perdizion
s.f. Ⓜ perdizions
rovina morale, dannazione dell’anima (gad. P/P 1966, grd. L 1933; F 2002, fod. Ms 2005) Ⓘ perdizione Ⓓ Verdammnis ◇ a) Segur al mel t’usa l viz, y a perdizion te strascina. Segùr al mèl t’ usa ‘l viz, y a perdizioŋ të stras̄ìna. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.).

perdizion (grd., fod.) ↦ perdizion.

perdiziun (gad., Badia) ↦ perdizion.

perdon Ⓔ it. perdono (EWD 5, 352) oppure deriv. di perdoné (GsellMM) 6 1763 perdoni ‘venia’ (Bartolomei1763-1976:91)
gad. pordonn mar. pordonn Badia pordonn grd. perdonn fas. perdon bra. pardon fod. perdon amp. pardon LD perdon
s.m. sg.
1 l’atto di perdonare, il fatto di esser perdonato