Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/737

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


pena
702


porteme papire, penna, tinta e lum". DeclaraJM, SantaGenofefa1878:21 (Badia)
ro da penes (MdR) Ⓘ portapenne Ⓓ Federbüchse ◇ a) Chilò inte le ro da pënes en él zacotantes. / Ëles n’é bones. Quilò inte le ró da pënnes eǹ él zacotantes. / Ëlles n’é bonnes. DeRüM, PrëieSföiPapire1833-1995:252 (MdR).

pena (Badia, fas., caz., col., amp., LD) ↦ pena.

pëna (gad., mar., Badia, fod.) ↦ peina.

pëna (gad., mar., grd., fod., MdR) ↦ pena.

pënch (gad., mar., Badia) ↦ pegn.

pendolà (fod.) ↦ pendolé.

pendolar (bra.) ↦ pendolé.

pendolé Ⓔ PENDULĀRE (Gsell 1990a:14) 6 1873 pendòra 6 (Anonim, TosesCortina1873-1938:30)
fas. pindolèr bra. pendolar fod. pendolé, pendolà col. pendolà amp. pendorà, pendorlà
v.intr. Ⓜ pendola
stare sospeso, pendere, specialmente oscillando (fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ penzolare Ⓓ herabhängen ◇ a) De ciameśes ‘l é da vardà sora / Chi globe che pendora De ciameses l’è da vardà sora / Chi globe che pendòra Anonim, TosesCortina1873-1938:30 (amp.).

pendolé (fod.) ↦ pendolé.

pendolon Ⓔ it. pendolone 6 1873 a pendoron (Anonim, TosesCortina1873-1938:30)
fas. pindolon fod. pendolon amp. pendoron
avv.
a pendolon (fas. DILF 2013, fod. P/M 1985; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ a penzoloni Ⓓ schwingend, schwankend ◇ a) Ma veramente ‘l é ben algo / Tanto piombo a pendoron. Ma veramente l’è ben algo / Tanto piombo a pendoron. Anonim, TosesCortina1873-1938:30 (amp.).

pendolon (fod.) ↦ pendolon.

pendorà (amp.) ↦ pendolé.

pendorlà (amp.) ↦ pendorà.

pendoron (amp.) ↦ pendolon.

penejel (fod.) ↦ panejel.

penetënza (grd.) ↦ penitenza.

Penia (gad., Badia, amp., LD) ↦ Penìa.

Penìa 6 1845 Penia (BrunelG, MusciatSalin1845:8)
gad. Penia Badia Penia fas. Penìa bra. Penìa amp. Penia LD Penia
topon.
frazione del comune di canazei, sulle pendici del passo fedaia (gad. DLS 2002, fas. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ Penia Ⓓ Penia ◇ a) No assà paura neto nia, / Che ogneun dorm da chiò fin ta Penìa. No asà paura neto nia, / Ke ognùn dorm da klo fin ta Penia. BrunelG, MusciatSalin1845:8 (bra.).

Penìa (fas., bra.) ↦ Penìa.

pënia (grd.) ↦ pegna.

penion (grd.) ↦ opinion.

penitenza Ⓔ it. penitenza ‹ POENITENTIA (EWD 5, 238) 6 1833 penetënza (DeRüM, Tantarela1833-1995:277)
gad. penitënza mar. penitonza Badia penitënza grd. penetënza fas. penitenza fod. penitenza amp. penitenza LD penitenza MdR penitenza
s.f. Ⓜ penitenzes
il pentimento ricondotto a pratica religiosa (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ penitenza Ⓓ Buße ◇ a) Canch’ël à finì la confesciun ne se gnèvel mefo con le confessur pervia de la penitënza. Quanch’ ël ha finì la confesŝiun ne se gnèvel meffo coǹ le Confessur per via de la penetënza. DeRüM, Tantarela1833-1995:277 (MdR)
fé penitenza (gad. V/P 1998) Ⓘ fare penitenza Ⓓ Buße tun ◇ a) Chël ch’é fat é sëgn fat. Fajede penitënza / y tö y tüa fia, y imparede cherianza! Chël ch’é fat é śëgn fat. Fajed’ penitënza / y tö y tüa fia, y imparede cherianza! PescostaC, OrcoIocl1858-1994:235 (Badia); b) porvede de fá a öna cun Idî, a chësc fin jide da Gejú Crist, so fi sacrifiché por salvé i pecaturs por fá Ël la penitënza de nüsc piciá purvede d’fa a una cung Iddì, a chesc’ fing jide da Gesù Cristo, so Fì sacrifichè pur salvè i peccatori, pur fa El la penitenza de nousc’ piccià DeclaraJM, SantaGenofefa1878:120 (Badia).

penitenza (fas., fod., amp., LD, MdR) ↦ penitenza.

penitënza (gad., Badia) ↦ penitenza.

penitonza (mar.) ↦ penitenza.

pensà (col., amp.) ↦ pensé.

pensar (moe.) ↦ pensé.

pensé Ⓔ PĒNSĀRE (EWD 5, 425) 6 1632 penseis 5 (Proclama1632-1991:160)
gad. ponsé mar. ponsé Badia punsè grd. pensé fas. pissèr caz. pissèr bra. pissar moe. pensar fod. pensé col. pensà amp. pensà LD pensé MdR pensè
v.intr. Ⓜ pensa
1 avere un’opinione, un concetto, un giudizio a proposito di qualcuno o di qualcosa (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ pensare Ⓓ denken ◇ a) co po[s] pensé qo po pēsar WolkensteinO, Bogdeprimi1445*-1979:106 (grd.); b) por imparè a ćiantè mëssen prümadetüt avëi na bona vusc, scenò ne somëiel nia. / Chël pënsi bëin inće iö, dè de chël ne vói inće nia scomencè. por imparè a çhiantè mëss’ǹ prüma de tüt avëi ‘na bonna vuŝ, ŝenò ne somëjel nia. / Quël pënsi bëiǹ inçh’ jeu dèdequël ne voi inçhié nia scomenćè. DeRüM, ImparèMüjica1833-1995:238 (MdR); c) Mo al musciat i no à pensà, / Che chest dut l’osservarà, / Che che i à fat e che che i à dit, / E che vegnarà dut scrit. Mo a l mušat i no ha pensà, / Ke kest dut l oserverà, / Ke ke i ha fat e ke ki i ha dit, / E ke vegnerà dut skrit. BrunelG, MusciatSalin1845:9 (bra.); d) (Le Vijo:) Os ponsede / y dijede / ci ch’orëis, por me! (L’ Vijo:) Os punsede / y dijede / ći ch’orëis, pur me! PiccolruazA, Scassada1848-1978:72 (Badia); e) Fajege pur festa al paster nef! / Mo pensà mo che che l’à dit! / Tegnìlo a ment, fajé polit Faxee pur festa al paster nef! / Mo penssà mo che che l’ha dit! / Tegnilo a ment, faxè polit BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:246 (bra.); f) A śì inze me, pensae ma cara toses / se vos dutes coscì fejé ra voia / s’aé intenzion de continuà sta cosses (…) A zi, inže me, pensae: ma cara toses / se voš dutes coscí fegé ra voia / s’ avé intenžion de continuà sta coses (…) DegasperF, TenpeAdes1862-1974:473 (amp.); g) Viva l’Italia una! Ades che la gran bala é passada, i sent l mal de testa, lauda l’Austria, benedeti i todesch, almanco na gran part de la bassa popolazion la pensa così. Adess che la gran bala e passada, i sent ‘l mal de testa, lauda l’Austria, benedetti i Todeschi, al manco una gran part della bassa popolazion la pensa così. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.); h) Datrai se dejidrâra n bun liber da lí, y ponsâ: Inlaota me podessi paré ia le tëmp de gusto Datrai sè dejiderāla ‘ng bung liber da lì, e pungsā: Illaota mè pudessi parè ia ‘l temp d’gusto DeclaraJM, SantaGenofefa1878:39 (Badia); i) Mintí é dí na cossa desfarënta,