Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/722

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


pasienza
687


Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005) Ⓘ paiolo Ⓓ Kessel ◇ a) La ge à cerì cà un pael da la polenta. Ma duc i era massa pìcui. La gö a tschörì kà un paöl dalla polönta. Ma dutsch i erô masa picui. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:3 (bra.).

parzialità (grd., fas., col., amp.) ↦ parzialité.

parzialité Ⓔ it. parzialità 6 1873 parzialitá (Anonim, Monumento1873:3)
grd. parzialità fas. parzialità fod. parzialité col. parzialità amp. parzialità
s.f. Ⓜ parzialités
il fatto di essere parziale nel giudicare e nell’agire, cioè non equo e obiettivo e anche la disposizione d’animo parziale, per abitudine o in singoli casi (grd. F 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod. Ms 2005, amp.) Ⓘ parzialità, favoritismo Ⓓ Parteilichkeit ◇ a) Su ra parzialità / Proprio ex professo, / No voi gnanche parlà, / Che dute el sà ben istesso. Sura parzialitá / Proprio ex professo, / No voi gnanche parlá, / Che dute el sá ben istesso. Anonim, Monumento1873:3 (amp.).

parzialité (fod.) ↦ parzialité.

pas Ⓔ PASSUS (EWD 5, 187) 6 1763 pas ‘passus’ (Bartolomei1763-1976:91)
gad. pas grd. pas fas. pas fod. pas amp. pas LD pas
s.m. Ⓜ pasc
ciascuno dei movimenti ritmici e alternati compiuti dagli arti inferiori per camminare (gad. B 1763; DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005; DLS 2002, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ passo Ⓓ Schritt ◇ a) Fate cuaranta pasc incontro un cioco / ch’el śia infora e solo el brondociaa Fate quaranta pash incontro un cioco / ch’el zia in fora e solo el brondociaa DegasperF, TenpeAdes1862-1974:473 (amp.).

pas (gad., grd., fas., fod., amp., LD) ↦ pas.

pas (moe., col.) ↦ pesc2.

pasc (bra., amp.) ↦ pesc2.

Pasca Ⓔ *PASCUA ‹ PASCHA ‹ πάσχα (EWD 5, 188) 6 1833 Pasca (DeRüM, ConfesséPasca1833-1995:279)
gad. Pasca mar. Pasca Badia Pasca grd. Pasca fas. Pèsca bra. Pasca moe. Pasca fod. Pasca amp. Pasca LD Pasca MdR Pasca
s.f. sg.
solennità della ressurezione di cristo (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ Pasqua Ⓓ Ostern ◇ a) chësta ota ne vai pa a me confessè iö da Pasca, dijô n pice müt a so pere. questa óta ne vai pa a me confessè jeu da Pasca, diŝô ‘ǹ picće mütt a sò père. DeRüM, ConfesséPasca1833-1995:279 (MdR); b) Sior Professor no volesse nia auter che assade la bontà de vegnir da Pasca Siòr Professòr no volösö niô auter chö assadö la bontà dö venir do Pasco ZacchiaGB, SiorProfessor1858*:1 (bra.)
Pasca de mei (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ Pentecoste Ⓓ Pfingsten ◇ a) N cert pró scomenciâ na ota in dé de Pasca de Ma insciö süa perdica: "Incö voressi mefo che fosses tüć canć ćioć!" ‘Ǹ ćèrt Pró scomenćiâ ‘na ota iǹ dé de Pasca de Mà insceu süa perdica: "Incoeu voressi meffo che fosses tütg quantg çhioçh!" DeRüM, Perdica1833-1995:281 (MdR).

Pasca (gad., mar., Badia, grd., bra., moe., fod., amp., LD, MdR) ↦ Pasca.

pascion Ⓔ it. passione ‹ PASSIŌ (EWD 5, 190) 6 1813 paschion (RungaudieP, LaStacions1813-1878:92)
gad. pasciun mar. pasciun Badia pasciun grd. pascion fas. pascion moe. pascion fod. pascion amp. pascion LD pascion MdR pasciun
s.f. Ⓜ pascions
1 stato di tristezza, di prostrazione, di pena (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. L 1933, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ tristezza, afflizione, dolore, sofferenza, passione Ⓓ Traurigkeit, Betrübnis, Leid ◇ a) Bën sën, os nüciuns, / Racomanede a Dio vigne de / Üsc laurs y crusc y ince pasciuns! / Al gnará en aiüt a se daidé. Beng söng os Nütschungs, / Racomanödö a Dio vignödö / Üsch laurs i crusc e intgio paschiungs / Al gnarà ‘ng najüt a sö daidö. AgreiterT, ConLizonza1838-1967:134 (mar.); b) desperada de poder aer vendeta o calche solievo ala sova pascion, l’à ressolt de voler jir a enjuriar la viliacherìa de sto Re desperada de poder aver vendetta o calche sollievo alla soa passion, l’ha rezolt de voler zir a enzuriar la villiaccheria de sto Re SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); c) Do chëstes parores plënes de pasciun, sciöch’ares ne podô gní atramënter dal fantinamënt de na uma aflitiscima Dō chestes parores, plenes de passiung, sceoucch’ elles nè pudō gnì atrament’r dal fantinament de na uma afflitissima DeclaraJM, SantaGenofefa1878:17 (Badia)
2 ardore, forte interesse (gad. A 1895; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ passione Ⓓ Passion, Leidenschaft ◇ a) Inte la gran pasciun / Ne fà mai n’aziun; / Porćì t’arisćé / Söl mer irité? Int’ la graǹ pasŝiuǹ / Ne fà mai ‘n’ aziun; / Porçhi t’arrisçhié / Seul mär irrité? DeRüM, HandleLeidenschaft1833-1995:290 (MdR); b) Idî nes straverdes dales pasciuns desliades, che tira a delic tan spaventusc. Iddì nes straverde dalles passiungs desliades, che tira a delitti tang spaventusc’. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:13 (Badia); c) O cotan ch’an s’ingiana a se lascé trasporté da na ria pasciun O cutang ch’ang s’ ingiana a sè lascè trasportè dana ria passiung DeclaraJM, SantaGenofefa1878:31 (Badia); d) Da chël momënt incá él tomé te na tristëza tale, ch’an gnô grams por süa vita, che na gran pasciun pó passé a matité furiosa. Da chel moment incà èle tomè t’ na tristezza tale, ch’ang gnē gramz pur sua vita, chè na grang passiung po passè a matitè furiosa. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:88 (Badia)
3 dolce e delicata tristezza, vaga e intima mestizia (amp. DLS 2002) Ⓘ malinconia Ⓓ Schwermut, Melancholie ◇ a) E de jaides no vardon / Che vien infin pascion E de giaides no vardon / Che vien in fin pascion Anonim, TosesCortina1873-1938:30 (amp.)
4 racconto o rappresentazione degli ultimi giorni di vita di gesù (gad. V/P 1998, grd. L 1933; F 2002, fas. R 1914/99) Ⓘ passione Ⓓ Passion, Leidensgeschichte ◇ a) V’adore te chësta ultima Stazion, Gejù plën de misericordia! mort te fossa, y cun la grazia de cunscidré suvënz cun frut vosta mort y pascion dulerëusa V’adore in chasta ultima Stazion, Giesu plein de misericordià! mort te fossa, j culla grazia de conschidre suvenz cun frut vosta mort i paschion dulorousa RungaudieP, LaStacions1813-1878:92 (grd.).

pascion (grd., fas., moe., fod., amp., LD) ↦ pascion.

pascionà (fas.) ↦ apascioné.

pasciun (gad., mar., Badia, MdR) ↦ pascion.

pasienza (amp.) ↦ pazienza.