Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/714

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


papaciuei
679


panejel Ⓔ *PĀNICELLUS ‘Weberfaden’ (Gsell 1994b:328) 6 1878 panjell (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:49)
gad. panjel mar. panojel S. Martin panojel Badia panjel grd. panejel fas. panejel fod. penejel col. panejel amp. panejel
s.m. Ⓜ panejiei
la quantità di lino, canapa o altra fibra, che si avvolge alla rocca, da cui si fila mediante il fuso (gad. G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. G 1923; L 1933; F 2002, fas. R 1914/99; G 1923; Mz 1976; DILF 2013, fod. G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ batuffolo di lana, roccata, pennecchio Ⓓ Wollbausch, Wolle auf dem Rocken ◇ a) Mo gnide mo cun me a conscidré i popi de pomacian, ëi contëgn flus cöcenes che ne n’é dá fora daldöt, le corú cöce ciara, fat ite tl panjel, fora dl vërt. mo gnidemo commè a considerè i pōpi d’pomaciang, ei contengn’ flŭs couccenes che nen è dà fora d’l dutt, ‘l curù coucce ciara, fatt ite t’ l panjell, fora d’l vert. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:49 (Badia).

panejel (grd., fas., col., amp.) ↦ panejel.

panjel (gad., Badia) ↦ panejel.

pano Ⓔ it. panno ‹ PANNUS (EWD 5, 157) 6 1763 pano ‘pannus’ (Bartolomei1763-1976:91)
gad. pano fod. pano amp. pano MdR pano
s.m. Ⓜ pani
tessuto destinato alla confezione di abiti o di oggetti di arredamento (gad. B 1763, amp. C 1986, MdR) Ⓘ panno Ⓓ Stoff ◇ a) I avesse gën n bel e bun pano por na viesta. / Avede la bontè de gnì ite. Odarëis i plü bi panesc d’Inghiltera. J’avesse giaǹ ‘ǹ bel e buǹ pano por ‘na viesta. / Avéde la bontè de gnì ite. Oderëis i plü bi paneŝ d’Inghilterra. DeRüM, CiAvessesGën1833-1995:245 (MdR); b) Sode e roba a boaton / e vestì de pano fin Sòde e ròba a boatón / e vestì de pano fin DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:112 (amp.); c) Beté su ‘l ciapel, / Chel fato da "scalon", ma chel pì bel; / Ra fanela de pano e chel crojato / Bel de scarlato Betè su el ciapel, / Chel fato da Scalon, ma chel pì bel; / Ra fanella de pano e chel crosato / Bel de scarlato DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.).

pano (gad., fod., amp., MdR) ↦ pano.

panojel (mar., S. Martin) ↦ panejel.

pantalon Ⓔ it. Pantalone (maschera veneziana) 6 1856 pantalogn pl. (BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:250)
fas. pantalon bra. pantalon fod. pantalon amp. pantalon
s.m. Ⓜ pantalons
persona priva o scarsamente dotata di intelligenza, avvedutezza e buonsenso (fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ tonto, sciocco Ⓓ Dummkopf, Tölpel ◇ a) No monc da strie no, pantalogn! / Con ste bujìe se fasc spaent / Ai peres bec, e po la jent / Ne disc che sion gregn asenogn. No montg da strie no, pantalogn! / Con ste buxie se fas spavent / Ai peress betc, e po la xent / Ne dìs che siong gregn asenogn. BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:250 (bra.); b) El me disc, che anche el somaro / Chel famos pantalon / El no ebe sentù acaro / Chera prima me canzon. El me disc, che anche el somaro / Chel famόs pantalόn / El no ebbe, sentù ac’áro / Chera prima, me canzόn. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:38 (amp.).

pantalon (fas., bra., fod., amp.) ↦ pantalon.

pantam (bra.) ↦ pantan.

pantan Ⓔ PANTĀNU (deriv. di palta) (EWD 5, 151) 6 1763 oschè in pantagn ‘volutabrum’; pantagn ‘lutum’ (Bartolomei1763-1976:90, 91)
gad. pantan Badia pantan grd. pantan fas. pantan bra. pantam fod. pantán col. pantan amp. pantan LD pantan MdR pantan
s.m. Ⓜ paltans
terra trasformata dall’acqua in poltiglia più o meno consistente (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ fango Ⓓ Schlamm ◇ a) Ći tëmp él pa? Ël é rie tëmp, e les strades é plënes de pantan. Çhi tëmp él pa? Ël é ri[e] tëmp, e les strades é plënes de pantaǹ. DeRüM, CiTëmp1833-1995:249 (MdR).

pantan (gad., Badia, grd., fas., col., amp., LD, MdR) ↦

pantan.

pantán (fod.) ↦ pantan.

pantuncé (Badia) ↦ patucè.

panza Ⓔ it. pancia ‹ PANTEX (EWD 5, 432) 6 1821 panza (PlonerM, BepoMahlknecht, 1821*-1915:59)
gad. panza, pancia mar. punza Badia panza grd. panza, pancia moe. pancia fod. páncia col. páncia amp. panza, pancia
s.f. Ⓜ panzes
cavità addominale del corpo dell’uomo o di animali (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. G 1923, moe. DA 1973, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002) Ⓘ pancia Ⓓ Bauch ◇ a) L ie na cossa de mpurtanza, / Che me fej drë mel la panza L’ie na kossa d’importanza, Ke me fesh drë mel la panza PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:59 (grd.); b) L ie cossa de mpurtanza, / Bincion de vera panza, / De vere cuer, sci, sci! / Fertuna for vosc di! L ie kossa d’importanza, / Bincion de vera panza, / De vere kuer, shi, shi! / Fertuna for vosh di! PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.); c) Ce magnas da inperator / cojinade a uśo Franza, / ch’a sentì noma ‘l odor / se s’ inbalsama ra panza! Ce magnàs da inperatór / coginade a uso Franz̄a, / c’ a sentì nòma l’odór / se s’ inbàlsama ra panz̄a! DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113 (amp.).

panza (gad., Badia, grd., amp.) ↦ panza.

Paol (Badia) ↦ Paul.

paora (col.) ↦ poura.

papa Ⓔ it. papa ‹ PAPA ‹ πάπας (EWD 5, 163) 6 1848 papa (PiccolruazA, Scassada1848-1978:69)
gad. papa mar. papa Badia papa grd. papa fas. papa fod. papa col. papa amp. papa LD papa
s.m. Ⓜ papesc
capo e sommo sacerdote della chiesa cattolica (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ papa Ⓓ Papst ◇ a) La scassada / busarada / ch’â stafé n möt / ch’â spavënt da döt, / finamai dal Giubileo / do la mort dl papa Leo. La scassada / busarada / ch’â stafè un müt / ch’â spavënt da düt, / finamai dal Giubelèo / dô la mort del papa Lèo. PiccolruazA, Scassada1848-1978:69 (Badia); b) I vedeva pur, che la revoluzion perseguitava l Papa e la chiesa, e ogni religion. I vedeva pur, che la revoluzion perseguitava ‘l Papa e la chiesa, e ogni religion. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.).

papa (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., col., amp., LD) ↦ papa.

papacei (fas.) ↦ popacei.

papaciö (gad., mar., Badia) ↦ papaciuei.

papaciuei Ⓔ deriv. di PAPPA (EWD 5, 163), + - ac ‹ -ACEU + - uol /- uoi ‹ -EOLUS (GsellMM) 6 1812 papatsche (GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59)
gad. papaciö mar. papaciö Badia papaciö grd. papaciuei fas. popacei, papacei bra. popacei fod. papaciuoi col. papazuoi