Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/694

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


ora
659


1
elemento chimico, metallo nobile giallo, duttile e malleabile, impiegato nella produzione di gioielli, monete, oggetti artigianali di particolare valore (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ oro Ⓓ Gold ◇ a) O mi bun pice Pitschaider / sce tö vas col Ijodoro / vëgneste pa n püre laider, / Porcí che plom ne n’é or. O mie bung pitsche Pitschaider / Schë tö vas’ coll’ Isodoro. / Vängnäste pa un püre Laider, / Portgicché plom nö n’é oro. PezzeiJF, GMPitschaider1819-2010:195 (Badia); b) A bai i spen l’òr e l’arjent / Per volge, pìndoi e corai / Peze da sen, bordi e gramiai: / Coscì l piovan no l’é content. A bai i spen l’or e l’arxent / Per volge, pindoi e corai / Petze da seng, bordi e gramiai: / Cossì ‘l Piovang no l’è content. BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:254 (bra.); c) No de jaghé l or, bënscì la virtù te dei cunsëi, / Che la virtù porta or, no chësc o chëla, prëst posses udëi. No de s̄aghé l’òr, bëŋsì la virtù të dè jë cuŋsëi, / Chë la virtù pòrta òr, no chëst o chëlla, prëst pòsses udëi. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); d) i no crede miga, che sie dut oro chel che lus a Viena i no crede miga, che sie dutt oro chel che luss a Vienna AgostiniM, Dialogo1870*-2013:433 (col.); e) Poco oro ma tropo arśento / ’Es và via come el vento Poco oro ma tropo arzento / Es va via come el vento Anonim, TosesCortina1873-1938:30 (amp.); f) sciöch’ al foss döt or por incërch sceoucch’ el foss’ dutt or pur ingcearc DeclaraJM, SantaGenofefa1878:42 (Badia); g) Ah! zerto mi amur ad ël é pur interminabl desche l’or de chësc anel Ah! zerto mi amur ad el è puro interminabile desch’ l’or d’chesc’ anell DeclaraJM, SantaGenofefa1878:68 (Badia)
d’or 1 (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ aureo, d’oro Ⓓ aus Gold, golden ◇ a) Vëigheste chësc anel d’or, ch’i porti tl dëit? Veigheste chesc’ anell d’or, ch’i porte t’l deit? DeclaraJM, SantaGenofefa1878:67 (Badia) 2 (gad.) Ⓘ aureo, dorato Ⓓ goldfarben ◇ a) Spo i ál ciamó dé la benedisciun, y é jü sö al Cil, y na niora d’or i l’á sotrat ai edli. Spo i àle ciamò dè la benedisiung, ed è jou sou al Ceìl, e na neura d’or i l’à souttratt’ ai oudli. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:75 (Badia).

or (gad., mar., Badia, grd., fod., col., LD) ↦ or.

or (fas., col.) ↦ our.

òr (fas., bra.) ↦ or.

ora (grd.) ↦ fora.

ora1 Ⓔ HŌRA (EWD 5, 103) 6 1763 ora ‘hora’ (Bartolomei1763-1976:90)
gad. ora mar. ora Badia ora grd. ëura fas. ora caz. ora bra. ora fod. ora amp. ora LD ora MdR ora
s.f. Ⓜ ores
1 ventiquattresima parte del giorno (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ ora Ⓓ Stunde ◇ a) Per ogni ora de la not / N volesse aer n bon toch. Per ôgni ora de la nôt / N volösö aör un bôn toc. ZacchiaGB, CianzonSonador1858-1995:164 (bra.); b) Trëi ëura plu tert ie ël inò jit ora sun chëla plazes, y n à giatà d’autri, che stajova iló a fé nia. Trëi ëure plu tèrd jè ël ino s̄it ora suŋ chëlla plàzzes, y n’hà giatà d’àutri, chë stas̄òva ilò a fè nia. VianUA, LaurancVinia1864:194 (grd.); c) Apó duta res ores / Che à fato el cassier, / ’Es no sarae gnanche cheres, / Se i fajea lore delver. Appó duta re zóres / Che á fatto el Cassier, / Es no sarae gnanche cheres, / Se i fascea lore del vér. Anonim, Monumento1873:3 (amp.); d) d’invern, canch’ara ne podô fora, le fajôra val’ ora dan la picera crusc dingver, cang ch’ella nè pudò fora, ‘l fajōla val ora dang la piccera crusc’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:43 (Badia)
2 strumento di misurazione del tempo, con l’indicazione delle ore (gad. A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; G 1923; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ orologio Ⓓ Uhr ◇ a) A mia ora n’él ćiamò les sies. / Tüa ora à dagnora valch de pesonder ëla. A mia óra n’él çhiamò les sies. / Tüa ora ha dagnóra valq de pesondr ëlla. DeRüM, EhJan1833-1995:249 (MdR) ☟ orloio
3 tempo, momento (gad., grd. F 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986) Ⓘ ora Ⓓ Stunde ◇ a) Canche l ie stat l’ëura de fé vëies à l patron cumandà a si sciofer, ch’ël dëssa dé a uniun unfat, cioè na munëida. Càŋchè ‘l jè stàt l’ëura de fè vëjes hà ‘l patron cumandà a si ŝòffer, ch’ël dëssa dè a ugn’ uŋ uŋ fàtt, ciòè na munëida. VianUA, LaurancVinia1864:194 (grd.); b) El Re, che fin a chel’ora era stat coscì poltron e peigher Al (il) Re, chö fin a chöll’ o̬ra ęra stat co̬šì poltron e pęigher RifesserJB, Decame- ronIXBRA1875:650 (bra.); c) Le Re, che fina chë ora é sté tan da marmota y frat Le Rè, cho fin a chel ora è stè tan da marmotta e fràt PescostaC, DecameronIXMAR1875:651 (mar.); d) Le Re, ch’infina chë ora fô sté tan pëigher y frat L’Rę, ch’infin å call’ ǫra fǫa stę tan påigr e frat PescostaC, DecameronIXCor1875:653 (Badia); e) L Re, che fin a chël’ora eva sté tán poltron e peigher El Rẹ, che fin a call’ ora fo̲va ste tan paltron e peigher PescostaC, DecameronIXFOD1875:655 (fod.)
s.f. sg.
fig. il momento della morte (gad.) Ⓘ ora fig.Ⓓ Stunde fig. ◇ a) i crëii sëgn che mia ora sides daimpró. i creie ſengn’ ch’mia ora sii daimprò. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:78 (Badia)
a ora y temp (gad., fod. Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ tempestivamente Ⓓ rechtzeitig ◇ a) na bela soma de grosc i ál impormetü pro, sce al rovâ a ora y tëmp al ciastel y gnô cun na resposta sufiziënta na bella somma d’grosc’ i āle impormettù pro, s’ el r’vā a ora e temp al ciastell e gnē cuna resposta suffiziente DeclaraJM, SantaGenofefa1878:82 (Badia) ◆ al é ora (gad. V/P 1998, fas. DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. Pz 1989, amp. C 1986) Ⓘ è ora, è tempo Ⓓ es ist Zeit ◇ a) Duncue ades ormai saé, / Intanto ió scomenzarei: / "Sarae ben ora", dijaré, / "Te m’as fato spetà assei!" Dunque adés ormai savé, / Intanto jó scomenzarei: / "Sarae ben ora", digiaré, / "Te m’as fatto spettá assei!" Anonim, Monumento1873:1 (amp.); b) ciaréi a mies mans suraía y sotite döt en sanch, y le rü de mies leghermes ne n’é bastant de les lavé nëtes. Al é ora che le mi degores sön plaza d’iustizia ciarei a mies mangs sura ia e sott ite dutt in sanc, e ‘l ru d’miis legrimes nen è bastang d’les lavè nettes. El è ora ch’ ‘l mi d’gorre soung plazza d’giustizia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:124 (Badia); c) Oh al é ora sëgn de jí a scomencé, - / Le cör nes mët man a nos düc a tremé. Oh all’ è ora sagn de si a scomentsè, - / L’cör nes mátt mang a nos dütg a tremè. PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia) ◆ cie ora él pa? (gad. P/P 1966, fas. R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod. Ms 2005, MdR) Ⓘ che