Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/678

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


nuef
643


1

nsulënza (grd.) ↦ insolenza.

ntaié (fod.) ↦ entaié.

ntaië (grd.) ↦ entaié.

ntamez (fod.) ↦ entamez.

ntan (grd.) ↦ ntant.

ntán (fod.) ↦ ntánt.

ntandenò (grd.) ↦ ncandenó.

ntant (grd., bra.) ↦ entant.

ntánt (fod.) ↦ entant.

ntardivé (grd., fod.) ↦ entardivé.

nte (fod., col.) ↦ te2.

ntënder (grd.) ↦ entene.

ntendëul (grd.) ↦ entendoul.

ntëne (fod.) ↦ entene.

ntenje (fod.) ↦ entenje.

ntënjer (grd.) ↦ entenje.

ntenzion (grd., fod.) ↦ intenzion.

ntenzioné (fod.) ↦ intenzioné.

ntenziunà (grd.) ↦ intenzioné.

ntercé (grd., fod.) ↦ entrecé.

nteres (grd.) ↦ interes.

nteresc (fod.) ↦ interes.

nterescé (fod.) ↦ interessé.

nteressé (grd.) ↦ interessé.

ntern (grd.) ↦ intern.

nterzescion (grd., fod.) ↦ enterzescion.

ntëur (grd.) ↦ entourn.

ntier (grd., fod.) ↦ entier.

ntimorì (fod.) ↦ intimorì.

ntitolé (fod.) ↦ intitolé.

ntitulé (grd.) ↦ intitolé.

ntivé (fod.) ↦ entivé.

ntlaudé (grd.) ↦ enclaudé.

ntlëuta (grd.) ↦ enlaouta.

ntlinazion (grd.) ↦ inclinazion.

ntliné (grd.) ↦ encliné.

nton (grd., fod.) ↦ enton.

ntoné (fod.) ↦ entoné.

ntopé (fod.) ↦ entopé.

ntorje (fod.) ↦ entorje.

ntorjer (grd.) ↦ entorje.

ntossié (fod.) ↦ entossié.

ntourn (fod.) ↦ entourn.

ntra (grd., fod.) ↦ entrà.

ntreda (grd.) ↦ entreda.

ntrighé (grd., fod.) ↦ intrighé.

ntrigo (grd., fod.) ↦ intrigo.

ntupé (grd.) ↦ entopé.

ntussië (grd.) ↦ entossié.

nu (gad., mar., Badia, MdR) ↦ nevou.

(gad., Badia, MdR) ↦ nuef1.

(gad., Badia, MdR) ↦ nuef2.

nüc (gad.) ↦ novic.

nüciuns (gad., mar.) ↦ nevicions.

nudé (grd.) ↦ nodé.

nudè (Badia) ↦ nodé.

nudo (amp.) ↦ nut.

nudrí (gad., Badia) ↦ nudrì.

nudrì Ⓔ NŪTRĪRE (GsellMM), forme con - tr - x it. nutrire (anche sign. 2 + 3) 6 1833 nudrì (DeRüM, GroßeHoffnungen1833-1995:291)
gad. nudrí Badia nudrí grd. nurì, nutrì fas. nutrir fod. nutrì LD nudrì MdR nudrì
v.tr. Ⓜ nudresc
1 fornire di cibo un essere vivente, alimentarlo (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ nutrire Ⓓ ernähren ◇ a) dè de chël ch’ëi vëgn ordinariamënter bele da pici nudris aladô dè de quël ch’ëi vëgn ordinariamëntr bel[e] da picći nudris a la dò DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:268 (MdR); b) Spo i tomel ite a Genofefa de se nudrí se istëssa y la creatöra col lat de chël animal. Spo i tom’l ite a Genofefa de s’ nudrì sè istessa e la creatura col latt d’chell’ animal. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:34 (Badia)
2 coltivare nell’animo un sentimento, una disposizione nei confronti di qualcuno o qualcosa (MdR) Ⓘ nutrire Ⓓ hegen, nähren ◇ a) Por i agn ch’à da gnì, / Ne se mëssen nudrì / Massa [de] gran speranzes, no! Por i agn ch’ha da gnì, / Ne se mëssaǹ nudrì / Massa [d’] graǹ speranzes, nò! DeRüM, GroßeHoffnungen1833-1995:291 (MdR)
3 fig. arricchire spiritualmente o intellettualmente (gad.) Ⓘ nutrire fig.Ⓓ nähren fig. ◇ a) Zerto, chësta fontana de vita interna me nudrësc de consolaziun. Zerto, chesta fontana d’vita interna mè nudresc’ d’consolaziung. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:40 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ nudris, nudrida, nudrides
1 fornito di cibo (gad., grd. F 2002) Ⓘ nutrito Ⓓ genährt
2 arricchito spiritualmente o intellettualmente (gad.) Ⓘ nutrito fig.Ⓓ genährt fig. ◇ a) porcí che i trac de Genofefa, n vero spidl de n’anima bela, inozënta, amabla, nudrida de pinsiers zelesć, portâ la somëia de n angel purcicche i trattg’ de Genofefa, ‘ng vero spidl deng n’anima bella, innozenta, amabile nudrida de pingsirz zelesti, portā la someia deng angel DeclaraJM, SantaGenofefa1878:6 (Badia)
nudrì su (gad. P/P 1966) Ⓘ allevare, crescere Ⓓ aufziehen, großziehen ◇ a) Insciö dess vigni uma i dé sü fis a Idî, ressolta d’i nudrí sö por Ël, do süa s. orenté y dotrina. Ingsceoū dess’ vign’uma i dè sū fiis a Iddì, resolta di nudrì sou pur El, do sua s. orentè e dottrina. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:18 (Badia).

nudrì (LD, MdR) ↦ nudrì.

nudriment Ⓔ it. nutrimento (EWD 5, 72) 6 1878 nutriment (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55)
gad. nudrimënt Badia nudrimënt grd. nurimënt, nutrimënt fas. nutriment fod. nutriment LD nudriment
s.m. Ⓜ nudrimenc
ciò che nutre o che permette la nutrizione di un organismo; alimento, cibo (gad. Pi 1967; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ nutrimento Ⓓ Nahrung ◇ a) Porater plü fistide, che por le nudrimënt, i fajô le pinsier por na iesta da se curí y se defëne l’invern dal frëit Pur at’r plou fistide, che pur ‘l nutriment, i fajō ‘l pingsir pur na iesta da sè curì e s’ defenne l’ingvēr dal freit DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55 (Badia).

nudriment (LD) ↦ nudriment.

nudrimënt (gad., Badia) ↦ nudriment.

nuef1 Ⓔ NOVUS (EWD 5, 71) 6 1763 denù ‘denuo’; fa de nu ‘resarcio’; al nu ‘novus’ (Bartolomei1763-1976:77, 79, 89)
gad. nü mar. nö Badia nü grd. nuef fas. nef caz. nef bra. nef moe. nöf fod. nuof amp. noo LD nuef MdR nü
agg. Ⓜ nuefs, nueva, nueves
1 che è stato fatto, conosciuto o è successo da poco, di recente (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ nuovo Ⓓ neu ◇ a) Chëst vestimënt ves stà dërt bëin. Él nü? Quest vestimënt ves sta dërt bëiǹ. Él nü? DeRüM, ChëstVestimënt1833-1995:234