Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/673

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


nodé
638


1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; L 1933; Ma 1953; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1983; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ nuotare Ⓓ schwimmen
2 di corpo inanimato, stare a galla o essere immerso in un liquido (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; L 1933; Ma 1953; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1983; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ nuotare, galleggiare Ⓓ schwimmen ◇ a) Era un pìcol cest che nodaa su l’aga. Era un picol tschöscht chö nodaa sul aga. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:1 (bra.).

nodé (gad., mar., fod., LD) ↦ nodé.

nodèr (fas.) ↦ nodé.

noe Ⓔ comp. di no + eh 6 1858 noö (ZacchiaGB, DoiSores1858*:3)
fas. noe bra. noe
avv.
intercalare che normalmente attende risposta affermativa, rivolta a una singola persona (tu) (fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013) Ⓘ non è vero ?, nevvero Ⓓ nicht wahr ◇ a) La é jita ló dal Salvan e la ge à servì, ma la dijea semper: Noe che ciape ence gio na viesta de òr? La ö schita lo dal Salvan ö la gö a servi, ma la disöa semper: Noö chö tschappö öntschö gio no viesta dö or. ZacchiaGB, DoiSores1858*:3 (bra.).

noe (fas., bra.) ↦ noe.

noe (amp.) ↦ nuef2.

noëi (mar.) ↦ nevei.

noel (fas., fod., amp.) ↦ novel.

noela (gad., mar., Badia, fas., fod.) ↦ novela.

noera (mar.) ↦ nevera.

nöf (moe.) ↦ nuef1.

nöf (moe.) ↦ nuef2.

nogaa (fas.) ↦ nogara.

nogara Ⓔ trent. nogara ‹ *NUCĀRIA (EWD 5, 57) 6 1878 nugares pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:26)
gad. nogara Badia nogara fas. nogaa moe. nogara fod. nogara col. nogara
s.f. Ⓜ nogares
grande albero della famiglia delle Juglandacee (Juglans regia l.) (gad. Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989) Ⓘ noce Ⓓ Nussbaum, Walnussbaum ◇ a) Ai stracia la desgraziada dî lunc ite por la boscaia, cina ch’ai ê rová a n plaz lëde, incercené ite da pecios alc y fosc, da nogares forestes y scöres, y brüsces, che se nainâ Ei straccea la desgraziada dī lunc’ ite pur la boscaia, cina ch’ei ē r’va a ‘ng plāz lede, incercenè ite da pecceŏs altg’ e fosc’, da nugares forestes e scures, e brusces, che sè neinā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:26 (Badia).

nogara (gad., Badia, moe., fod., col.) ↦ nogara.

noi (bra., col.) ↦ nos.

noiauter (col.) ↦ nosautri.

noiautres (moe.) ↦ nosautri.

noizo (amp.) ↦ nevic.

nojela Ⓔ ven. nośela ‹ NUCELLA (EWD 5, 73) 6 1878 nuscelles pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55)
gad. nojela Badia nujela fas. nojela fod. nojela amp. nojela LD nojela
s.f. Ⓜ nojeles
il frutto e il seme del nocciòlo (gad. G 1923; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, fas. R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ nocciola Ⓓ Haselnuss ◇ a) Tra chësc tëmp êra afacendada ad abiné sö por l’invern poms y përs salvari, fajöi, nojeles, paromores, pomacian, y düc i früc da podëi mangé Tra chesc’ temp ēla affaccendada ad abbinè sou pur l’ingvēr pom e per selvari, fasceoui, nuscelles, paromores, pomaciang, e duttg’ i fruttg’ da pudei mangiè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55 (Badia).

nojela (gad., fas., fod., amp., LD) ↦ nojela.

nolafé Ⓔ NON ILLA FIDĒS 6 1873 no la’ fè (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:38)
amp. nolafé
interiez.
formula di giuramento negativo (amp. Q/K/F 1983; C 1986) Ⓘ affé Ⓓ bei Gott ◇ a) No ve lascio coscì presto / Ve lo śuro, nolafé / Contentae ades de chesto / El restante el sentirè. No ve lascio cosci presto / Velo zuro, no la’ fè / Contentae adès de chesto / El restante el sentirè. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:38 (amp.).

nolafé (amp.) ↦ nolafé.

noma Ⓔ NON MAGIS (Q/K/F 1983:213) 6 1844 nòma (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113)
amp. noma
avv.
unicamente (amp. Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002) Ⓘ solamente, solo, soltanto Ⓓ lediglich, nur, bloß, ausschließlich ◇ a) Ce magnas da inperator / cojinade a uśo Franza, / ch’a sentì noma ‘l odor / se s’inbalsama ra panza! Ce magnàs da inperatór / coginade a uso Franz̄a, / c’ a sentì nòma l’odór / se s’ inbàlsama ra panz̄a! DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113 (amp.).

noma (amp.) ↦ noma.

nominà (amp.) ↦ nominé.

nominar (bra., moe.) ↦ nominé.

nominé Ⓔ it. nominare ‹ NŌMINĀRE (EWD 5, 58) 6 1832 nominé (HallerJTh, FigliolProdigoBAD1832:139)
gad. nominé mar. nominé Badia nominé grd. numiné fas. nominèr bra. nominar moe. nominar fod. nominé amp. nominà LD nominé
v.tr. Ⓜ nomineia
1 indicare con un nome, chiamare, in modo da poter distinguere e designare (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ nominare, chiamare Ⓓ benennen, nennen ◇ a) Iö ne sun pa plü dëgn d’ester nominé to fi; fáme sciöch’ un de tü sorvidus. Jö ne sung pa plö daign d’ester nominé to fi; fáme shö, ch’un de tü servidus. HallerJTh, FigliolProdigoBAD1832:139 (Badia); b) No son plu degno da ester nominé vost fi: Toleme come per una de voste oure. No song plu degno da ester nominé vost fí: Toléme come per una de voste oure. HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:151 (fod.); c) Iö ne sun plü dëgn d’ester tlamé (nominé) osc fi, toleme demó sö sciöche un d’üsc fanc. ieù ne sung plèu dagn d’ester tlamè (nominè) osc fi, tolèmme demò seù sùcche ung d’osc fancc. FlatscherGV, FiProdigoBAD1841-1986:248 (Badia); d) anzi dötes les bones umes i mostrâ cui dëic a süa filiolanza la signorina (inlaota nominân insciö ince les prinzipësses) anzi duttes les bones umes i mostrā cui deitg’ a sua filiolanza la Signorina (illaota nominang ingsceou incie les principesses) DeclaraJM, SantaGenofefa1878:3 (Badia)
2 citare, menzionare o ricordare attraverso il nome (gad. A 1879, grd. A 1879; F 2002, fas. A 1879; DILF 2013, fod. A 1879; Ms 2005, amp. A 1879) Ⓘ nominare Ⓓ erwähnen ◇ a) La seconda ciasa nobile é che-