Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/639

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


mo
604


lamo chal puoro vegle cola su / al sela ri e chiala su PezzeiJF, TTolpei1805-2010:192 (fod.); b) Le creature. Chiò segnor, vardaie mo, se i é beloc. Le creature. Glò Segnor, vardae mò, sè i è belotg. GiulianiGB, Gespräch1812-2014:57 (bra.); c) col tëmp vegnarëise a rajonè perfetamënter bëin; ves messëis demà ejerzité. In ći maniera mo? col tëmp vegnirëise a raĝionè perfettamëntr bëiǹ; ves messëis demà eŝercité. Iǹ çhi maniera mó? DeRüM, ImparèLinguaTaliana1833-1995:231 (MdR); d) Dijéme mo, chi che é stè, che ves à dè da crëie chëstes cosses? Diŝeme mó, chi [ch’] é stè, che ves ha dè da crëÿe questes cosses? DeRüM, MaridéPüchTëmp1833-1995:239 (MdR); e) Scomëncia mo le vënt da rodus, / Seraste pro tüć malodü. Scomënćia mó le vënt da redùs, / Seraste prò tütg mal odü. DeRüM, GunstGlückes1833-1995:292 (MdR); f) Voi mo vede, se i ra ciato, / se ra tolo del bon ves Voi mo vede, se i ra ciato, / se ra tòlo del bon vès DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:110 (amp.); g) Ciarede mo coche düc salta / Incinamai le moler da Castalta Tscharödemo ko che dütg salta / Inkina mai l’Moler da Kastalta PeskollerJB, Landsturmlied1866-1998:288 (Badia); h) Vardé mo i tirolesi Vardè mo i Tirolesi AgostiniM, Dialogo1870*-2013:433 (col.); i) Mo dijeme mo, uma, co éra pa stada, che ci ch’odun sëgn é döt tan bel? Mo discemmemo, uma, cō ella pa stada, che cicch’ udung ſengn’ è dutt tang bell? DeclaraJM, SantaGenofefa1878:46 (Badia)
2 ora, in questo momento, nel tempo attuale (fas.) Ⓘ adesso Ⓓ jetzt ◇ a) Mo zirolave! Voi velgiac / Troà mo cà la ciamejela / Bruna o verda; prest, métela Mo tzirolave! Voi velgiatg / Troà mo cà la tgiameṡela / Bruna o verda; prest, mettela BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:246 (bra.)
3 indica continuità di un’azione, di un fatto o di una condizione (grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002) Ⓘ ancora Ⓓ noch ◇ a) va debota tla majon, ulache si auter fi fova pendù, y l giapa mo te liet va debotta tælla massong, ullà kœ si auter fì fova pendù, y l’giappa mo tœ liet PlonerM, Erzählung6GRD1807:49 (grd.); b) Ie ne ulove pa mo zeder, / Ie te ulove pa fé veder. Ie ne ulova pa mo zeder, / Ie te ulove pa fe veder. PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:62 (grd.); c) Ne sëise pa tan mat, / A jì mo sëura mont. / Vo sëis mo jëunn y sann, / Per nëus fossel n dann. Ne sëise pa tan mat, / A ſhi mo sëura mont. / Vo sëis mo ſhëun i sann, / Per nëus fossel n dann. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.) ☝ enciamò
4 in aggiunta (grd. F 2002) Ⓘ ancora Ⓓ noch ◇ a) ve prëie mo leprò dl gran don de sté scialdi te vosc sant amor y timor nfin ala mort ve preje mò le prò del gran don de ste schaldi te vosch sant amor i timor in fin alla mort RungaudieP, LaStacions1813-1878:92 (grd.); b) Po n es mo una da passé, / Te muesses mo la damandé / A seniëur Cristl - cëla vé! Po n’es mo una da passè, / Te muesses mo la damandè / A seniëur Kristl - ciëla ve! PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:59 (grd.); c) Cëla vé, Jan da Raineles / N’i dà ahta ala beles; / Ël ti cinia prëst - de no! / y stluj mo i uedli pro. Ciêla ve, Jean da Rainœlles / Ni da achta alla bœlles; / El ti tschig’na prêst - de nò! / y schluss’ mo ï vuodli prò. PlonerM, VedlMut1828-1997:347 (grd.); d) Robes plu stranies - fossa mo fé manies / O gor jì en slita - po! na tèl vita Robes plu stranies - foss mo fè manies / O gor xi ‘n slitta - po! ‘na tel vita BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368 (grd.)
da mo enlà (grd.) Ⓘ da adesso in poi, d’ora in avanti, d’ora in poi Ⓓ von nun an ◇ a) ie deventà rigorëusiscim persecutor d’uniun che contra l’unëur dla curona cumetëssa velch da mo nlà ię dęvęntà rigo̬ro̬sissimo pęrsęcuto̬r d’ugnun chę co̬ntra l’unęur dlå curo̬na cummęttęssa velc då mo̱ in là RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.).

mo (gad., Badia, grd., fas., bra., fod., col., amp., LD, MdR) ↦ mo.

(mar.) ↦ muet.

moa (amp.) ↦ moia.

moasl (fas.) ↦ mosela.

moaster Ⓔ dtir. moaster ‘Meister’ 6 1813 moster (PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:61)
gad. moaster grd. moster LD moster
s.m. Ⓜ moastri
artigiano esperto, provetto (gad. DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ mastro Ⓓ Meister ◇ a) Ël fova moster zumpradëur. El foa moster zumpradëur. PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:61 (grd.) ☝ maester.

moaster (gad.) ↦ moaster.

mobilia Ⓔ it. mobilia ‹ MŌBILIA (pl. neutro di MŌBILIS) (EWD 4, 437) 6 1828 mobillies pl. (PlonerM, VedlMut1828-1997:347)
gad. mobilia Badia mobilia grd. mubilia fas. mobilia fod. mobilia amp. mobilia LD mobilia
s.f. Ⓜ mobilies
il complesso dei mobili che arredano una casa o una stanza (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ mobilia Ⓓ Mobiliar ◇ a) Ie cumande, - tu ies fant! / La mubilies? - dutes mies! Je comànde, - tu jes fant! / La mobillies? - duttes mies! PlonerM, VedlMut1828-1997:347 (grd.); b) La creatures la é duta ties la mobilia la é mia La creature la è duta tiez la mobilia la e mia ZacchiaGB, GardeneraB1858*-1995:171 (caz.).

mobilia (gad., Badia, fas., caz., fod., amp., LD) ↦ mo-

bilia.

moca Ⓔ nordit. moca ‘smorfia’ ‹ onomatop. mok- (Gsell 1990a:128) 6 1848 moca (PiccolruazA, Scassada1848-1978:69)
gad. moca mar. moca Badia moca fod. moca
s.f. Ⓜ moches
esplosione d’ira, irritazione violenta e spesso scomposta contro qualcuno o qualcosa (gad. A 1879; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, fod. A 1879) Ⓘ rabbia, collera, disappunto Ⓓ Ärger, Verdruss, Enttäuschung ◇ a) Mo ci moca / sc’ ara i toca / ai mituns da jí / debota a dormí Mo ći moca / sc’ ala i toca /ai mituns da jì / d’bota a dormì PiccolruazA, Scassada1848-1978:69 (Badia).

moca (gad., mar., Badia, fod.) ↦ moca.

Mocherá (mar.) ↦ Micolau.

moda Ⓔ it. moda ‹ frz. mode ‹ MODUS (EWD 4, 440) 6 1828 mòda (PlonerM, VedlMut1828-1997:349)
gad. moda mar. moda S. Martin moda Badia moda grd. moda fas. moda fod. moda amp. moda LD moda MdR moda
s.f. Ⓜ modes
1 aspetto e comportamento di una comunità sociale secondo il gusto particolare del momento (gad., grd., amp.) Ⓘ moda Ⓓ Mode ◇ a) La dirà: L ie śën la moda, / Che n ëuta ntëur la roda! La dira: L’ie seng la mòda, / Che ên outa ‘ntour la roda! PlonerM, VedlMut1828-1997:349 (grd.); b) Odëis le monn aldedancö: / Al é na fetra moda! / Al pö che döt oi sö, / Al vá ince döt en broda! Odöis lö mon al dö dang cō / Ale na fettra moda, / Al pō chö dōt oi sō / Al vá intgiö dott ‘ng broda. AgreiterT, ConLizonza1838-1967:134 (mar.); c) Co là inze i à sapù / Che i aea fato sta roba: / El judizio aé pardù! / I disc, élo chesta ra moda? Co lá inze i á sapù / Che i avea fatto sta roba: / El giudizio avé pardù! / I disc, ello chesta ra moda? Anonim, Monumento1873:3 (amp.)
2 caratteristica particolare dell’essere, dell’operare, del sentire (gad. A 1879; A 1895; P/P 1966; V/P