Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/637

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


miour
602


(Badia).

miour (LD) ↦ miour.

mira Ⓔ deriv. di miré x it. mira (EWD 4, 429) 6 1848 mira (PescostaC, Schützenlied1848-1994:222)
gad. mira mar. mira Badia mira grd. mira fas. mira fod. mira col. mira amp. mira
s.f. Ⓜ mires
1 nelle armi da fuoco portatili, parte del congegno di puntamento la quale, insieme col mirino, consente di individuare la linea di mira (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879) Ⓘ mira Ⓓ Korn ◇ a) Sëgn, lomberc, rendess’ atira / Che scenó alzuns’ la mira / Cun nosc stuz! Sagn Lomberçh rendess’ attira / Che se nò alzuns la mira / Con nos stutz PescostaC, Schützenlied1848-1994:222 (Badia)
2 l’atto di mirare a un segno, a un bersaglio, per coglierlo (fod.) Ⓘ mira Ⓓ Zielen ◇ a) l ricevitor semper su la fenestra co la mira a la stangia a vede, se un passa o urta laite il ricevitor semper sulla fenestra colla mira alla stanga a vede, se un passa o urta la ite AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.)
3 il fine a cui si vuol giungere, scopo, intenzione, disegno (gad. A 1879; V/P 1998, grd. A 1879; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Ms 2005, amp. A 1879) Ⓘ mira Ⓓ Ziel, Absicht ◇ a) e popolo e clero i varde del bon vers, à la mira a Roma, al Papa, ai vescovi e popolo e Clero i varde del bon vers, ha la mira a Roma, al Papa ai Vascovi AgostiniM, Dialogo1870*-2013:433 (col.).

mira (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., col., amp.) ↦

mira.

mirabel Ⓔ it. mirabile 6 1878 mirabile (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97)
gad. mirabl Badia mirabl
agg. Ⓜ mirabli, mirabla, mirables
fuori del comune, meraviglioso ed esemplare (gad.) Ⓘ mirabile Ⓓ wunderbar ◇ a) Mirabl é Idî en süa infinida bunté Mirabile è Iddì in sua infinita bontè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97 (Badia); b) s’é dantadöt injenedlada por rengrazié a Idî, ch’Ël l’á mantignida tan dî iló y dla mirabla liberaziun s’ è dan dal dutt injenedlada pur ringgrazziè a Iddì, ch’El l’à mantignuda tang dī illò e d’la mirabil liberaziung DeclaraJM, SantaGenofefa1878:102 (Badia).

mirabelmenter Ⓔ it. mirabilmente 6 1878 mirabilment’r (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97)
gad. mirabilmënter Badia mirabilmënter
avv.
in modo assolutamente straordinario e inaspettato (gad.) Ⓘ miracolosamente Ⓓ wunderbarerweise ◇ a) Spo ára cunté sö, coch’ Idî l’â mantignida cun so fi mirabilmënter dal momënt, che la cerva ê gnüda la pröma ota tl ander Spo àla cuntè sou, cocch’ Iddì l’ā mantignida cung so fì mirabilment’r dal moment, ch’la cerfa ē gnuda la pruma ŏta t’ l andr DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97 (Badia).

mirabilmënter (gad., Badia) ↦ mirabelmenter.

mirabl (gad., Badia) ↦ mirabel.

miraco (gad., mar., MdR) ↦ miracul.

miracol (fod., amp.) ↦ miracul.

miràcol (fas.) ↦ miracul.

miracul Ⓔ it. miracolo ‹ MlRĀCŪLUM (EWD 4, 428) 6 1833 miraco (DeRüM, CorpSant1833-1995:276)
gad. miraco mar. miraco Badia miracul grd. miracul fas. miràcol fod. miracol amp. miracol LD miracul MdR miraco
s.m. Ⓜ miracui
fenomeno straordinario (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ miracolo Ⓓ Wunder ◇ a) Canche nost pelegrin à bevü chëst’ega de vita, dîjel: "Oh, chëst é pa le prüm miraco, che chëst sant à fat ël." Quanche nost pelegriǹ ha bevü quest’ägua de vita, diŝl: "O, quëst é pa le prüm miraco, che quest sant [h]a fat ël." DeRüM, CorpSant1833-1995:276 (MdR); b) Ceun miracol, ceun contento, / De sapienza e de virtù. Ce un miracol, ce un contento, / de sapienza e de virtù. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:18 (amp.); c) Mo miraco, che l’ëis vagada / A gní prou söla ria acia / De mile y mile lus por strada Mo miraco, ch’l’ais vagada / A gni Prò soulla ria accea / D’mille e mille lùs pur strada DeclaraJM, MëssaFreinademez1875:1 (Badia); d) O Genofefa, ci miraco dla divina onipotënza mai t’á mantigní te na boscaia tan spaventosa O Genofefa, ci miraco d’la divina onnipotenza mai t’ à mantignì te na boscaia tang spaventoſa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:96 (Badia); e) zënza fá mirachi Idî á salpü da gní a so dër tëmp en aiüt cun les solites leges naturales zenza fa mirachi Iddí à saipù da gní a so der temp in aiut colles solites legges naturales DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97 (Badia).

miracul (Badia, grd., LD) ↦ miracul.

mirar (bra.) ↦ miré.

Mirbun 6 1819 Miribung’ (PezzeiJF, GMiribung1819-2010:199)
gad. Mirbun Badia Mirbun
topon.
"vila" facente parte de comune di la valle (gad.) Ⓘ Miribun Ⓓ Miribun ◇ a) Mi caro y bun / Sepl da Mirbun, / Sce t’os gní n bun patrun / sce sideste dagnora bel valënt Mie care, ë bung / Sepl da Miribung’, / Schë t’oos gnì ung bung Patrung / Schë sieste dägnärra bell valänt PezzeiJF, GMiribung1819-2010:199 (Badia).

Mirbun (gad., Badia) ↦ Mirbun.

miré Ⓔ MĪRĀRE (EDW 4, 429) 6 1865 miretë 2 imper. (PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1)
gad. miré mar. miré Badia miré grd. miré fas. mirèr bra. mirar fod. miré amp. smirà
v.tr. Ⓜ mira
osservare attentamente, guardare con interesse (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DILF 2013, fod. A 1879, amp. A 1879) Ⓘ guardare, mirare Ⓓ sehen, ansehen ◇ a) Mirete, y sce tu cunësces y tu ses de vester bel, / No te lauré cun vic, o cun purté aut y stort l ciapel. Miratë, y ŝë tu cunës̄es y tu ses de vöster böll, / No të laurè con viĉ, o con purté aut y stòrt ‘l tgiapöll. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.).

miré (gad., mar., Badia, grd., fod.) ↦ miré.

mirèr (fas.) ↦ miré.

mirit (gad., Badia) ↦ merit.

mirité (gad., Badia) ↦ merité.

misdé (gad., mar., Badia) ↦ mesdì.

miserabel Ⓔ it. miserabile / dt. miserabel 6 1878 miserabile (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:13)
gad. miserabl Badia miserabl grd. miserabl fas. miseràbol fod. miserabile LD miserabel
agg. Ⓜ miserabli, miserabla, miserables
1 che provoca desolazione, avvilimento, compassione materiale o spirituale; che denota miseria, povertà, squallore (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, fas.