Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/565

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


lesier
530



gad. lisier mar. lesier Badia lisir grd. lesier fas. lijier bra. lejier fod. lesier amp. lesier LD lesier MdR lisier
agg. Ⓜ lesiers, lesiera, lesieres
1 che ha poco peso, non pesante (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ leggero Ⓓ leicht ◇ a) Chilò avëise cater doples, e déme fora le rest. / Avede la bontè de me dè n’atra dopla; chësta chilò n’à le pëis, ëla é massa lisiera. Quilò avëise quatr dopples, e déme fòra le rest. / Avéde la bontè de me dè ün’ atra doppla; quësta quilò n’ha le pëis, ëlla é massa lisi[e]ra. DeRüM, CotagnDeBrac1833-1995:246 (MdR)
2 che non tiene caldo; fresco (di tessuto, indumento) (gad.) Ⓘ leggero Ⓓ leicht ◇ a) Vigni isté, dijôse, Dî i dá na iesta plü lisiera de corú scür cöce Vign’istè, dijōſe, Dì i dà na iesta plou liſira d’curù scurcoucce DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55 (Badia)
3 agile, snello, spedito nei movimenti (gad.) Ⓘ leggero Ⓓ beschwingt ◇ a) Vad’ atira / bel lisiera por ne descedé / chi che mëss palsé. Vad’ atira / bel lisìera pur ne descedè / chi che mëss palsè. PiccolruazA, Scassada1848-1978:71 (Badia); b) Na ota en söla doman ára fat n bun sonn, saurí y en pesc, y descedada se sintîra trö’ plü lisiera y en forza Naota in soulla dumang àla fatt ‘ng bung son, saurì e in pesc’, e descedada sè sintìla trou plou liſira e in forza DeclaraJM, SantaGenofefa1878:71 (Badia)
avv.
in modo leggero (grd.) Ⓘ leggermente, delicatamente Ⓓ leicht, sachte ◇ a) A suné pra l clavier / Lascia jì la mans lesier! A sunè pra l klavier / Lasha ʃhi la mans lesier! PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57 (grd.).

lesier (mar., grd., fod., amp., LD) ↦ lesier.

lesiermenter Ⓔ deriv. di lesier sull’esempio di it. leggermente 6 1878 liſirmentr (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:34)
gad. lisiermënter Badia lisiermënter grd. lesirmënter
avv.
in modo leggero; un poco (gad., grd. F 2002) Ⓘ leggermente, delicatamente Ⓓ leicht, sachte ◇ a) Canch’ara vëgn ite ê la cerva jetada, mo é atira lovada sö a mangé fëia y erba frësca che Genofefa i sporjô; y i licâ lisiermënter la man en sëgn de rengraziamënt. Cang ch’ella vengn’ ite ē la cerfa jetada, mo è attira l’vada sou a mangiè fouia e erba fresca ch’Genofefa i sporjō; e i liccā liſirmentr la mang in sengn’ d’ringraziament. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:34 (Badia); b) Spo l’ára pié lisiermënter tla man, ch’al i strüfa atira, cun usc de spavënt: Lásceme ia, lásceme ia, che tüa man é frëida sciöche na dlacia Spo l’àla piè liſirmentr t’ la mang, ch’el i struffa attira, cung usc’ d’spavent: Lasceme ia, lasceme ia, che tua mang è freida sceoucche na dlaccea DeclaraJM, SantaGenofefa1878:92 (Badia).

lesirmënter (grd.) ↦ lesiermenter.

lessiva (col.) ↦ lesciva.

lessù (grd.) ↦ lassù.

lest Ⓔ it. lesto 6 1828 lestes f. pl. (PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65)
grd. lest
agg. Ⓜ lesć, lesta, lestes
che si muove o agisce con agilità e prontezza (grd.) Ⓘ lesto Ⓓ flink ◇ a) Les ie tel vedla pestes, / Che n’à mo mei giapà. / Les ie mpo mo lestes / Y sauta n crëp ca y là. Les ie tel vedla pestes, / Ke n’a mo mei giapà. / Les ie mpo mo lestes / I sauta n krëp ka i la. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.).

lest (grd.) ↦ lest.

lesura Ⓔ LŪSŪRA (Gsell 1993b:177) 6 1833 lesüres pl. (DeRüM, OhAmico1833-1995:256)
gad. lisöra mar. losöra Badia lisüra grd. lesura fas. lesura, losura fod. lesura amp. lesura LD lesura MdR lesüra
s.f. Ⓜ lesures
insieme funzionale di elementi che permette la connessione reciproca di due ossa (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ articolazione Ⓓ Gelenk ◇ a) I à mè de će. Tütes les lesüres me dô. Iö n’à le minimo apetit J’ha mä de çhié. Tüttes les les lesüres me dó. Jeu n’ha le minimo appetit DeRüM, OhAmico1833-1995:256 (MdR).

lesura (grd., fas., fod., amp., LD) ↦ lesura.

lesüra (MdR) ↦ lesura.

let Ⓔ LECTUS (EWD 4, 197) 6 1763 loett ‘lectus’ (Bartolomei1763-1976:86)
gad. let mar. let Badia let grd. liet fas. let caz. let fod. let col. let amp. lieto LD let MdR let
s.m. Ⓜ lec
1 mobile usato per riposare e dormire, composto da un’intelaiatura e da reti metalliche (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1983; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ letto Ⓓ Bett ◇ a) sce chël, ch’à perdù chësta bëursa, fossa restà pendù te liet, sciche ie, ne l’ëssel perduda. sche kœl, k’ a perdù kæsta bœursa, fossa ræstà pendù te liet, schkœ je, ne l’æssel perdùda. PlonerM, Erzählung6GRD1807:49 (grd.); b) Ah vos sëis inćiamò inte let, toco de frat. A ći ora éle? Ah vos sëis inçhiamò inte lett, tocco de frad. A çhi óra éle? DeRüM, InciamòInteLet1833-1995:247 (MdR); c) Vátun sëgn sön let / por lové dales set. Vat’an sëgn sön let / pur levè dals set. PiccolruazA, Scassada1848-1978:70 (Badia); d) N let ala bona voi, bèsta che i lenzei sie de lesciva nec Un let alla bona voi, besta che i lenzei sia de lesciva netcs IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); e) el s’impiza ra lun, el và inze lieto / e inze stua con nos ra lascia sola el s’ impiza ra lun, el va inže lieto / e inže stua con noš ra lascia sola DegasperF, TenpeAdes1862-1974:473 (amp.); f) Sta tumeda à purtà a Jan na malatia, y ie jita tan inant, ch’ël messova sté a liet. Sta tumèda hà purtà a S̄àŋ na màlattia, y jè s̄ita tàŋ inànt, ch’ël muessòva stè a liött. VianUA, JanAmalà1864:199 (grd.); g) Sëise pö tan püri ch’orëis, deplü arëise dagnora, co iö ne n’ess te bosch, na ütia almanco, n ciöm de guant, n let Seiſe pou tang puri ch’oreis, d’plou arreiſe dagnara, ch’iou nen ess’ te bosc, na ūtia almanco, ‘ng ceum d’guant, ‘ng lett DeclaraJM, SantaGenofefa1878:119 (Badia)
2 qualunque cosa su cui sdraiarsi; giaciglio (gad. P/P 1966; V/P 1998, fas. R 1914/99) Ⓘ letto Ⓓ Lager ◇ a) spo stancia s’éra ponüda söl let de müstl ia por tera spo stancia s’ ella punuda soul lett de must’l ia pur terra DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36 (Badia)
let da mort (gad., fod.) Ⓘ letto di morte Ⓓ Sterbebett ◇ a) el se fà portà ancora sul let de la mort fora da mont el se fa portà ancora sul lett della mort fora da mont AgostiniM, Dialogo1870*-2013:431 (col.); b) ch’i ne pó avëi le confort de n sacher minister, che, plié a mi let da mort, me fejes coraje, me sporjes le pan dla vita ch’i nè po avei ‘l