Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/549

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


514
514


gliolProdigoCAZ1832:145 (caz.); f) l bracia ntourn l col, e l bussa ‘l bratssha ‘ntourn ‘l coll, e ‘l bussa HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:152 (fod.); g) Mo dijon chësc orôi le porvé, por le podëi acusé. Mo dishang cast oró’ i ‘l porvé, por ‘l podai accusé. HallerJTh, MadalenaBAD1832:154 (Badia); h) Le medemo orova studié, e tramentava vigne dé so pere acioch’ ël le menass a studié. Le medemmo oròva studié, e tramentava vigne dé sò père acćioch’ ël le menass a studié. DeRüM, Studié1833-1995:278 (MdR); i) E el pare fesc ra division, e dàira. E el pare fes ra division, e daira. ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255 (amp.); j) l é caminé prëst ju per la sciala, e i’ và ncontra, l ie fesc n braciacol, l lo bussa l’è caminè prast giu per la sala, e gli va incontra, el gliè fess en bracciacol, el lo bussa DebertoM, FiProdigoFOD1841-1986:260 (fod.); k) Se i sent segur nfin / Via n fonz de Davedin Se i sent segur infiŋ / Via in fonz de Davediŋ PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428 (fod.); l) Chel ch’El disc, el voron fei! Chel ch’El dis, el voron fei! ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.); m) Y de le perde al nes straverdes E d’Al perdë al n’es straverde PescostaC, SonëtCoratBadia1852:2 (Badia); n) N orbo lo vedeva, che bognava dezide N orbo lo vedeva, che bognava dezide AgostiniM, Dialogo1870*-2013:433 (col.); o) Ma ió ’es lascio fora / Par desbrigame e fenì. Ma jó es lasso fora / Par desbrigame e fení. Anonim, Monumento1873:4 (amp.); p) A düc ladins i le fajunse a savëi, / Che un incö na Mëssa novela. A dütg Ladings il faŝungse a savái, / Che ung incö na Mássa novella. PescostaC, MëssaPescosta1879:3 (Badia).

l (Badia, grd., fas., caz., fod., col., LD) ↦ l.

Ⓔ ILLĀC (EWD 4, 152) 6 1828 la (PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65)
gad. là † Badia là † grd. là fas. là † fod. là amp. là
avv.
1 indica un punto lontano così da chi parla come da chi ascolta (gad. B 1763; A 1895, grd. L 1933; Ma 1950, fas., fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. Q/K/F 1983; C 1986) Ⓘ là, lì Ⓓ dort ◇ a) Les ie mpo mo lestes / Y sauta n crëp ca y là. Les ie mpo mo lestes / I sauta n krëp ka i la. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.); b) Menova de là ca i fariseies y dutores di cumandamënc na fëna, giapeda n adultere Menova de la cá i Pharisejes y Dotores dei Comandaments una fanna, tgiapéda in adultére HallerJTh, MadalenaGRD1832:155 (grd.); c) e s’ in é śù dalonse in un paes foresto; là ‘l à scomenzà a fei el malgoverno e si ne zù da lonze in un paès foresto; là l’ha scomenzà a fei el malgoverno ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255 (amp.); d) Là, cardéme, ch’i ra studa / co na prescia r’arsità, / ch’i se jonfa, fin ch’i suda / dal festide de crepà. La, cardeme, ch’i ra studa / co na prèsca r’ arsità, / ch’i se gionfa, finch’ i suda / dal festide de crepà. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:112 (amp.); e) Che pì otes sun un cuerto / El se sconde là a paissà. Che pi òtes su n’un querto / El se scόnde là a paisà. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:37 (amp.); f) les fëies ê sëces, y les züces ca y lá por tera meses frades les fouies ē seccies, e les zūcches ca e là pur terra měſes frades DeclaraJM, SantaGenofefa1878:33 (Badia)
2 perciò, a causa di ciò (amp.) Ⓘ in quel caso, allora Ⓓ in diesem Fall, dann ◇ a) Se in sescion i é come toutes, / là no ocore, che s’i caze Se in sesión i e come tòutes, / la no ocore, che s’ i caz̄e DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:111 (amp.).

(grd., fod., amp.) ↦ là.

(gad., mar., Badia) ↦ ava.

là † (gad., Badia, fas.) ↦ là.

La Court 6 1833 la Curt (DeRüM, CurtSuramunt1833-1995:281)
fod. La Court MdR La Curt
topon.
frazione del comune di fodom (fod. Ms 2005, MdR) Ⓘ Corte Ⓓ Corte ◇ a) Na compagnia d’omi jê na ota a la Curt de Suramunt a dlijia. ’Na compagnìa d’omi ĝê ‘na óta a la Curt de Suramunt a dliŝia. DeRüM, CurtSuramunt1833-1995:281 (MdR).

La Court (fod.) ↦ La Court.

La Curt (MdR) ↦ La Court.

là fora (moe., fod., amp.) ↦ lafora.

La Ila 6 1833 La Villa (DeRüM, PelegrinRoma1833-1995:275)
gad. La Ila Badia La Ila grd. La Ila fas. La Ila fod. La Vila amp. La Ila LD La Ila MdR La Vila
topon.
paese nel comune di badia (gad. DLS 2002, grd. F 2002, fas. DLS 2002, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ La Villa Ⓓ Stern ◇ a) Scé, và mo damana l’ostì da La Vila, cotan "santo" che iö sun. Ŝé, va mó damana l’ostì da La Villa, cotaǹ "santo" che jeu suǹ. DeRüM, PelegrinRoma1833-1995:275 (MdR); b) Sëgn düc sö, fajei na viva / A siur Iaco da La Ila Seingn duttg’ sou, fascei na viva / A Sior Jaco da Lailla DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia).

La Ila (gad., Badia, grd., fas., amp., LD) ↦ La Ila.

là int (moe.) ↦ laite.

là inze (amp.) ↦ laite.

La Piof (col.) ↦ La Plié de Fodom.

La Pli de Fodom (gad.) ↦ La Plié de Fodom.

La Pli de Mareo 6 1838 la pli (AgreiterT, ConLizonza1838-1967:130)
gad. La Pli de Marou mar. La Pli de Mareo Badia La Pli de Marô grd. La Pli de Mareo fod. La Plié de Marebe amp. Pieve di Marebe LD La Pli de Mareo
topon.
paese del comune di marebbe, pieve storica della val badia (gad. DLS 2002, grd. F 2002, fod. Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ Pieve di Marebbe Ⓓ Enneberg Pfarre ◇ a) Finalmonter ái ince aldí / […] / Te nosta dlijia tlo La Pli / encündenn les nozes de os cater. Finalmongter ai intgiö aldi / […] / Tö noschta glischia tlo la pli / ’Ng cüngden lös notzös dö os cater. AgreiterT, ConLizonza1838-1967:130 (mar.); b) Le Bracun da Brach da La Pli de Marou L’Bracun da Brach da La Pli de Marô PescostaC, BracunCoz1853-1994:225 (Badia).

La Pli de Mareo (mar., grd., LD) ↦ La Pli de Mareo.

La Pli de Marô (Badia) ↦ La Pli de Mareo.

La Pli de Marou (gad.) ↦ La Pli de Mareo.

La Plié (fod.) ↦ La Plié de Fodom.

La Plie † (fod.) ↦ La Plié.

La Plié da Fodom (fod.) ↦ La Plié.

La Plié de Fodom 6 1843 la Plìe (PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428)
gad. La Pli de Fodom grd. La Plief da Fedom bra. Pief da Fedom fod. La Plié, La Plie †, La Plié da Fodom col. La Piof, Piof amp. Pieve de Fodom LD La Plié de Fodom
topon.
capoluogo del comune di livinallongo (gad. DLS 2002, grd. F 2002, bra. R 1914/99, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ Pieve di Livinallongo Ⓓ Buchenstein ◇ a) Chël orghen coche l soneron / Te gliejia da La Plié! Cal orghen cò che l’sonerom / Te glieṡia dalla Plìe! PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428 (fod.).

La Plié de Fodom (LD) ↦ La Plié de Fodom.

La Plié de Marebe (fod.) ↦ La Pli de Mareo.

La Plief da Fedom (grd.) ↦ La Plié de Fodom.

l