Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/544

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


ju
509


lin moe. jemelin fod. jemelin amp. śomelin, śumelin LD jomelin
agg. Ⓜ jomelins, jomelina, jomelines
detto di coppia completa e funzionale oppure con le stesse caratteristiche (gad., fod. P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ gemello Ⓓ zwillings- ◇ a) Don Cortleiter en San Martin, / Plëgn de zelo en süa facenda / De Siur Domëne bel jomelin. Don Cortleiter in San Marting, / Pleing’n de zelo in su facceinda / D’ Sior Domeine bel jom’ling. DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia).

jomelin (gad., mar., Badia, fas., LD) ↦ jomelin.

jon (caz.) ↦ joven.

jön (gad., mar., Badia) ↦ jun.

jonëdl (Badia) ↦ jenedl.

jonfà (amp.) ↦ slonfé.

jonn (gad., mar., Badia, MdR) ↦ joen.

jont (mar.) ↦ jent.

jontil (mar.) ↦ jentil.

jopa Ⓔ ahd. suppa (cfr. EWD 4, 134) 6 1833 ĵoppa (DeRüM, TütParecé1833-1995:254)
gad. jopa mar. jopa Badia jopa grd. jopa fas. supa bra. supa fod. jopa col. sopa amp. sopa LD jopa MdR jopa
s.f. Ⓜ jopes
pietanza liquida fino a pastosa, preparata in modi vari e consumata generalmente calda (gad. A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ minestra, zuppa Ⓓ Suppe ◇ a) Vegn l’ost e l domana, che che l volessa, l’à dit che l volessa na supa e da dormir. Vöng lost e’ l’ domana, chö chöl volössa, la dit chöl volössa n suppô ö da dormir. ZacchiaGB, ContieFasciane1858*:1 (bra.) ☟ menestra
jopa da riji (gad. V/P 1998, grd. G 1923; L 1933; F 2002, fas. DILF 2013, MdR) Ⓘ minestra di riso Ⓓ Reissuppe ◇ a) Chësta jopa da rijo pê dërt bona. Questa ĵoppa da riŝo pè dërt bonna. DeRüM, TütParecé1833-1995:254 (MdR).

jopa (gad., mar., Badia, grd., fod., LD, MdR) ↦ jopa.

Jöpl (gad.) ↦ Sepl.

joramënt (gad.) ↦ jurament.

joramont (mar.) ↦ jurament.

joré (gad., mar.) ↦ jolé.

jorè (Badia) ↦ jolé.

jorman Ⓔ GERMĀNUS (EWD 4, 149) 6 1763 schormagn m. pl. ‘sobrini’ (Bartolomei1763-1976:97)
gad. jorman mar. jorman Badia jurman grd. jurman fas. jorman bra. jerman moe. jerman fod. jermán col. jerman amp. śarman LD jorman
s.m.f. Ⓜ jormans, jormana, jormanes
figlio di uno zio o di una zia (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ cugino Ⓓ Cousin, Vetter ◇ a) Jan Batista, si jurman / L menova per la man / N puech ora a sauté Shan Batista, si ſhurman / L menova per la man / N puek ora a sautè PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:62 (grd.) ☟ cujin.

jorman (gad., mar., fas., LD) ↦ jorman.

joté Ⓔ *EXVOCITĀRE (EWD 4, 137) 6 1763 schotè ‘effundo’; sotè ‘vacuo’ (Bartolomei1763-1976:97)
gad. juté mar. jüté Badia joté grd. ueté fas. svetèr bra. svetar moe. svöidar fod. sguoté, svuoté, sgoté col. svoità amp. svoità LD juté, svueté
v.tr. Ⓜ jota
rendere vuoto, privare di ogni contenuto (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ svuotare Ⓓ leeren ◇ a) Ce da ride a ’l vede cioco / par chi luoghe a tandarlà, / a svoità chel boudinoco / par chi buje, che se sà. Ce da ride al vede ciòco / par chi luoghe a tandarlà, / a svoità chel boudinòco / par chi buge, che se sa. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:115 (amp.); b) E ’es torna una gran bota / Cajo insolito śà dà / Fin ra femenes sta ota / Col concore a ra svoità. E es torna una gran bόta / Caso insolito zà dà / Fin ra femmenes sta vόta / Col concorre a ra svoità. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:29 (amp.)
joté fora (gad. P/P 1966; DLS 2002, fod. Ms 2005) Ⓘ riversare Ⓓ schenken ◇ a) na mort, ch’ i dá la somëia a sorëdl, canch’ al florësc, che lomina y jüta fora süa benedisciun na mort, ch’ i dà la someia a sored’l, cang ch’ el floresc’, ch’ lumina e jouta fora sua benedisiung DeclaraJM, SantaGenofefa1878:127 (Badia) ◆ joté ite (gad. DLS 2002, fod. Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ riempire, colmare Ⓓ eingießen, einfüllen ◇ a) Os jutarëis ite consolaziun a chëst’ anima desfortunada, che patësc, y sospirëia a Os. Os jotareis’ ite consolaziung a chest’ anima desfortunada, ch’ patesc’, e sospira a Os. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:70 (Badia).

joté (Badia) ↦ joté.

jou (moe., fod., amp.) ↦ jouf.

jouf Ⓔ JUGUM (EWD 4, 139) 6 1813 schouf (RungaudieP, LaStacions1813-1878:89)
gad. ju mar. ju Badia ju grd. jëuf fas. jouf moe. jou fod. jou col. jof amp. śuogo, jou LD jouf
s.m. Ⓜ joufs
1 strumento usato come mezzo di attacco per i bovini (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1982; C 1986) Ⓘ giogo Ⓓ Joch
2 fig. ciò che opprime, asservisce (grd.) Ⓘ giogo Ⓓ Joch ◇ a) Gejù adulerà! Ciarià per amor de me cul pëis dla crëusc, y l istës tëmp ve prëii dla bela grazia de purté cun frut l jëuf dëuc de vosc santiscimi cumandamënc. Giesu adulerà! ciarià per amor de me cul peis d’ la crousch, i l’ istès temp vœ preije d’ la bella grazia dë purte cun frut ’l schouf doutsch de vosc santisimi comandameintg. RungaudieP, LaStacions1813-1878:89 (grd.).

jouf (fas., LD) ↦ jouf.

Jouf de Frera (LD) ↦ Frera.

jovar (moe.) ↦ joé.

jové (gad., fod.) ↦ joé.

joven (caz., fod.) ↦ joen.

jóven (moe.) ↦ joen.

joventù (grd., caz., moe., fod., col., MdR) ↦ joentù.

ju (gad., mar., Badia) ↦ jouf.

ju1 Ⓔ JŪSUM (EWD 4, 129) 6 1763 schù ‘deorsum’ (Bartolomei1763-1976:97)
gad. jö mar. jö Badia jö grd. ju fas. ju caz. ju bra. ju moe. ju fod. ju