Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/522

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


inier
487


gièrt. / Ingièrt ŝé! Tüt feŝi giaǹ, çhi che ves pläŝ. DeRüM, BunDéJanDomëne1833-1995:243 (MdR); b) Ve l diré chiar - a mi me par / Che cò i vel duc - far i vedli muc / Se arà po danz - vedla mutans / Le fasc sia èrt - e les fèsc ngert. Vel dirè chiar - a mi me par / Che co i vel dutg - fé i vedli mutg / Se arà po dans - vedla mutans / Le fas si ert - e les fes ngert. BrunelG, OccasioneNozza1860*-2013:368 (bra.) gardenismo; c) J. Oh sce savësse chëla di autri, o la vosta, po ulassais avëi ngërt! S̄. O ŝe savess chëlla dei autri, o la vòsta, pò ulasais avëi ingert! VianUA, JanTone1864:198 (grd.); d) ci ch’ai á fat, ái sigü fat dër ingert cicch’ ei à fatt, ai sigù fatt der ingiert DeclaraJM, SantaGenofefa1878:23 (Badia).

ingert (gad., Badia, LD, MdR) ↦ ingert.

ingherdení (gad., Badia) ↦ engherdenì.

Inghiltera 6 1833 Inghilterra (DeRüM, CiAvessesGën1833-1995:245)
gad. Inghiltera grd. Nghiltiera LD Inghiltera MdR Inghiltera
topon.
una delle quattro nazioni costitutive del regno unito (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ Inghilterra Ⓓ England ◇ a) Avede la bontè de gnì ite. Odarëis i plü bi panesc d’Inghiltera. Avéde la bontè de gnì ite. Oderëis i plü bi paneŝ d’Inghilterra. DeRüM, CiAvessesGën1833-1995:245 (MdR).

Inghiltera (gad., LD, MdR) ↦ Inghiltera.

ingian (fod.) ↦ engian.

ingianà (amp.) ↦ engiané.

ingianamënt (gad., Badia) ↦ engianament.

ingiané (gad.) ↦ engiané.

ingianè (Badia, MdR) ↦ engiané.

ingiann (gad.) ↦ engian.

ingiuria (Badia) ↦ enjuria.

ingiüria (gad., MdR) ↦ enjuria.

ingiürié (gad., Badia) ↦ enjurié.

ingiust Ⓔ deriv. di giust (EWD 4, 115) x it. ingiusto 6 1878 ingiust (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:27)
gad. iniüst mar. eniüst Badia ingiust grd. ngiust fas. ingiust fod. ngiust(o)
agg. Ⓜ ingiusć, ingiusta, ingiustes
moralmente o giuridicamente in errore nell’attribuzione di valori, nell’impiego di parole o nella linea di condotta (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod. Pe 1973; PM 1985; Ms 2005) Ⓘ ingiusto Ⓓ ungerecht ◇ a) Ater ne feji iö, co ci che m’é sté comané, iüst, o iniüst, pënses Golo y le grof At’r nè feji iou, che cicche m’è stè comanè, giust, o ingiust, pengſe Golo e ‘l grof DeclaraJM, SantaGenofefa1878:27 (Badia).

ingiust (Badia, fas.) ↦ ingiust.

ingiustamenter Ⓔ it. ingiustamente 6 1878 ingiustament’r (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28)
gad. iniustamenter Badia iniustamenter
avv.
in modo ingiusto (gad.) Ⓘ ingiustamente Ⓓ ungerecht ◇ a) Insciö la odarëise gonot da sëgn inant en rimprovero vi dl sanch spanü iniustamënter Ingsceou la udereiſe gonot da ſengn’ innant ‘ng rimprovero vì d’l sanc spanù ingiustament’r DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28 (Badia).

ingiustizia Ⓔ it. ingiustizia (EWD 3, 403) 6 1878 ingiustizia (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:8)
gad. iniustizia mar. eniüstizia Badia ingiustizia grd. ngiustizia fas. ingiustizia fod. ngiustizia amp. injustizia LD ingiustizia
s.f. Ⓜ ingiustizies
violazione del diritto o delle legittime aspirazioni altrui (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ ingiustizia Ⓓ Ungerechtigkeit ◇ a) Manajëia chëstes ermes por Idî, por defëne l’inozënza arbandonada, y en castighe al’iniustizia crudela Maneja chestes ermes pur Iddì, pur defenne l’innozenza arbandonada, e in castigo all’ingiustizia crudele DeclaraJM, SantaGenofefa1878:8 (Badia).

ingiustizia (Badia, fas., LD) ↦ ingiustizia.

ingleis Ⓔ it. inglese (EWD 4, 79) 6 1873 ingleses pl. (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31)
gad. inglesc Badia ingleje grd. nglëisc fas. ingleis caz. ingleje fod. ingleje amp. inglese LD ingleje
s.m.f. Ⓜ ingleisc, ingleisa, ingleises
abitante, nativo, cittadino dell’inghilterra o, in genere, della gran bretagna (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ inglese Ⓓ Engländer ◇ a) Da levante, da ponente / Vignarà i foreste a grun / Ce ingleses, ce de śente / ‘L é rinforzo al nosc comun. Da levante, da ponente / Vignarà i foreste a grŭn / Ce ingleses, ce de zènte / Le rinforzo al nosc comun. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31 (amp.).

ingleis (fas.) ↦ ingleis.

ingleje (Badia, caz., fod., LD) ↦ ingleis.

inglesc (gad.) ↦ ingleis.

inglese (amp.) ↦ ingleis.

ingrà (caz.) ↦ ingrat.

ingramazà (col., amp.) ↦ engramazé.

ingramenzà (amp.) ↦ engramazé.

ingrandí (gad., Badia) ↦ engrandì.

ingrandì (col., amp.) ↦ engrandì.

ingrandir (caz.) ↦ engrandì.

ingrassà (col., amp.) ↦ engrassé.

ingrassé (gad.) ↦ engrassé.

ingrassè (Badia) ↦ engrassé.

ingrat Ⓔ it. ingrato ‹ INGRĀTUS (EWD 4, 82) 6 1813 ingrat (RungaudieP, LaStacions1813-1878:91)
gad. ingrato mar. ingrato Badia ingrato grd. ngrat fas. engrà caz. ingrà fod. ngrato, ingrato col. ingrato amp. ingrato
agg. Ⓜ ingrac, ingrata, ingrates
1 che non risponde con la gratitudine al bene ricevuto (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ ingrato Ⓓ undankbar ◇ a) Tlo cëla, mort l bon Gejù per te a tort. / Y dëss ngrat cun ti picëi fé da nuef la mort. Clò ciala, mort ‘l bon Giesu per te a tort. / J dös’ ingrat cun ti piziej fa da nuef la mort. RungaudieP, LaStacions1813-1878:91 (grd.)
2 che impone uno sforzo sgradevole o scarsamente redditizio (fas. R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, amp.) Ⓘ ingrato Ⓓ undankbar, unbequem ◇ a) ‘L é parsones come và, / E sun chera ingrata bancia / N’outra ota, i s’à ciatà. Le parsones come va, / E s’ ùn chera ingrata bancia / Noutra òta, i sa ciatà. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:36 (amp.).

ingrato (gad., mar., Badia, fod., col., amp.) ↦ ingrat.

ingropà (col., amp.) ↦ engropé.

ingropé (gad.) ↦ engropé.

ingropè (Badia) ↦ engropé.

ingropèr (caz.) ↦ engropèr.

inier Ⓔ IN + HERI (EWD 4, 21) 6 1763 gnir ‘heri’ (Bartolomei1763-1976:82)
gad. inier mar. ennier Badia igner grd. inier fas. angern caz. ingern bra. eniern moe. igner, aigner fod. nnier col. inier amp. agnere LD enier MdR inier
avv.
nel giorno che precede immediatamente l’oggi (gad.