Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/521

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


infelize
486


deng sacro ministro DeclaraJM, SantaGenofefa1878:70 (Badia).

infelize (Badia, fas.) ↦ infelize.

infer (gad., Badia) ↦ infern.

inferé (gad.) ↦ enferé.

infern Ⓔ ĪNFERNUM (EWD 4, 29) 6 1763 l’infer ‘infernus’ (Bartolomei1763-1976:83)
gad. infer mar. lonfer Badia infer grd. infiern fas. infern fod. infiern amp. inferno LD infern
s.m. Ⓜ inferns
l’ambito definito dalla pena eterna inflitta dalla giustizia divina (contrapposto a paradiso) (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ inferno Ⓓ Hölle ◇ a) ie ve prëie cula gotes ti uedli, y cul dulëur tl cuer, che pliëise n iede mi ustinazion tl mel y me dajëise la grazia de ne tumé tl infiern che é merità tan de iedesc je ve preje culla gotes ti uedli, i cul dulour tel cuer, che pliase un jade mi ustinazion tel mèl i medascheise la grazia dö nö tume töl Infiern khè merità tan de iadesch RungaudieP, LaStacions1813-1878:91 (grd.); b) Vardëde che deguni / Sëura y sot Cuntruni / Ne vede a se dané / Tl infiern po a cheghé. Vardëde ke deguni / Sëura i sot Kuntruni / Ne vede a se danè / Tel infiern po a keghè. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.); c) Ci dijessel mai lonfer, / Sce al podess ël rajoné? Tgi dischesl mai longfer / Schal podes el raschonö AgreiterT, ConLizonza1838-1967:134 (mar.); d) Signesse y tolede, sce podëis, l’ega santa / che ciacia la forza dl infer döta canta! Signésse y tolede, sce podês, l’ega santa / che ćiacia la forza dl infêr düta canta! PescostaC, OrcoIocl1858-1994:231 (Badia); e) Ah, loter de Golo, Dî te castiëies jön funz dl infer. Ah, lot’r de Golo, Dii te castieie jou ing funz d’l ingfèr. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:20 (Badia).

infern (fas., LD) ↦ infern.

inferno (amp.) ↦ infern.

infidé (gad., Badia) ↦ enfidé.

infidè (MdR) ↦ enfidé.

infideil (fas.) ↦ infedel.

infideltà (fas.) ↦ infedelté.

infièr (caz.) ↦ enfièr.

infiern (grd., fod.) ↦ infern.

infilzé (gad., Badia) ↦ enfilzé.

infin (gad.) ↦ infina.

infina (gad., Badia, MdR) ↦ enfin.

infinamai (gad., Badia, amp., MdR) ↦ enfinamai.

infiní (gad., Badia) ↦ infinit.

infinit Ⓔ it. infinito 6 1875 infinite f.pl. (RifesserJB, Decame- ronIXBRA1875:649)
gad. infiní Badia infiní grd. nfinit fas. infinit bra. infinit
agg. Ⓜ infinic, infinita, infinites
che è assolutamente privo di limiti e determinazioni spaziali o temporali (gad., grd., fas.) Ⓘ infinito Ⓓ unendlich ◇ a) no solamenter no vendicaa con giustizia le ofeje di etres, ma anzi infinite con dejonorevol viltà fate a el ne soportaa no̬ so̬lamenter no̬ vendicaa con justizia le offese dei etres, ma anzi infinite co̬n diso̬no̬revo̬l viltà fatte a öl nę sopportaa RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); b) al ne castiâ cun iustizia les ofejes fates ad atri, mo sofrî finamai infinites fates ad ël instës ål ne ćastiava con giustizia les offöžes fattes ad altri, ma soffriva finmai infinites fattes ad åll inståss PescostaC, DecameronIXCor1875:653 (Badia); c) l ne castigova cun giustizia l’ufejes fates ai autri, ma n sufriva anzi nfinites fates ad ël ‘l nę cåstigo̱a cun giustizia l’ufföžęs fattęs åi autri, man suffriva anzi infinites fattes å d’ęl RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.); d) Mirabl é Idî en süa infinida bunté, y imensamënter sapiënt riguardo ai mesi por nes mantigní Mirabile è Iddì in sua infinita bontè, e immensament’r sapient riguardo ai mezzi pur nes mantignì DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97 (Badia).

infinit (fas., bra.) ↦ infinit.

infinitamenter Ⓔ it. infinitamente 6 1833 infinitamëntr (DeRüM, TëmpIöVade1833-1995:240)
gad. infinitamënter Badia infinitamënter MdR infinitamënter
avv.
oltre ogni possibile punto di riferimento quantitativo o qualitativo (gad., MdR) Ⓘ infinitamente Ⓓ unendlich ◇ a) Vos m’oblighëis infinitamënter. Areveder! Vos m’obblighëis infinitamëntr. A revédr! DeRüM, TëmpIöVade1833-1995:240 (MdR); b) Os sëis infinitamënter rich de scincundes Os seis infinatamentr ricc d’sincundes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:94 (Badia); c) por chësc Se rengraziëii infinitamënter! pur chesc’ S’ ringrazi infinitament’r! DeclaraJM, SantaGenofefa1878:94 (Badia).

infinitamënter (gad., Badia, MdR) ↦ infinitamenter.

inflé (gad., Badia) ↦ enflé.

influenza Ⓔ it. influenza 6 1833 influënza (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:264)
gad. influënza Badia influënza fas. influenza fod. influenza LD influenza MdR influënza
s.f. Ⓜ influenzes
possibilità di intervenire nella determinazione o nella modificazione di un fatto (gad. DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ influenza, influsso Ⓓ Einfluss ◇ a) n rie cristian pò ejerzité na ria influënza sö i atri ‘ǹ rie cristiaǹ pò eŝercité ‘na ria influënza seu i atri DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:264 (MdR).

influenza (fas., fod., LD) ↦ influenza.

influënza (gad., Badia, MdR) ↦ influenza.

infora (gad., Badia, col., amp.) ↦ enfora.

infrè (Badia, MdR) ↦ enferé.

infumentà (amp.) ↦ enfumenté.

ingan (fod.) ↦ ingian.

inganà (col.) ↦ engiané.

inganèr (caz.) ↦ enganèr.

inganevol Ⓔ it. ingannevole 6 1878 inganevoli m.pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:10)
Badia inganevol
agg. Ⓜ inganevoi, inganevola, inganevoles
che induce in errore mediante imbrogli (Badia) Ⓘ ingannevole Ⓓ trügerisch ◇ a) Golo, n om furbo, capaze de trá a se le cör de n ater cun baiá inganevoi y manires ducejines Golo, ‘ng om furbo, capaze de tra a se ‘l cour deng n’at’r cung baià inganevoli e manieres dulcejines DeclaraJM, SantaGenofefa1878:10 (Badia).

inganevol (Badia) ↦ inganevol.

ingern (caz.) ↦ inier.

ingert Ⓔ mhd. ungereit ‘nicht bereit, ungerüstet’ (Gsell 1993b:174) 6 1833 ingièrt (DeRüM, BunDéJanDomëne1833-1995:243)
gad. ingert mar. eniert Badia ingert grd. ngërt bra. ngert LD ingert MdR ingert
avv.
di mala voglia, non volentieri o poco volentieri (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, bra., LD DLS 2002, MdR) Ⓘ malvolentieri Ⓓ ungern ◇ a) Da comanè n’ài nia con vos, mo iö ves prëie, sce ne le fajëis cies ingert. / Ingert scé! Tüt feji gën, ći che ves plej. Da comanè n’hai nìa coǹ vos, mó jeu ves prëÿe, ŝe ne le faŝëis ćies in-