Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/513

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


imagina
478


immagine d’chella bella corona trionfale DeclaraJM, SantaGenofefa1878:107 (Badia); b) conscidrede te chësta porjun l’imagina dl picé y dl viz considerede t’ chesta p’rjung l’immagine d’l picciè e d’l vizio DeclaraJM, SantaGenofefa1878:123 (Badia).

imagina (gad., bra.) ↦ imagina.

imaginà (amp.) ↦ imaginé.

imaginar (bra.) ↦ imaginé.

imaginazion Ⓔ it. immaginazione (EWD 4, 25) 6 1878 immaginaziung (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:117)
gad. imaginaziun mar. imaginaziun Badia imaginaziun grd. imaginazion fas. imaginazion fod. imaginazion LD imaginazion
s.f. Ⓜ imaginazions
facoltà della mente di creare e accostare con libertà immagini e pensieri (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ immaginazione Ⓓ Vorstellung ◇ a) La sapiënza y bunté d’Idî á fat ci che degügn ne s’ess ponsé, y surapassa vigni imaginaziun. La sapienza e bontè d’Iddì à fatt cicche d’gungn’ n’s’ ess’ pungsè, e surapassa vigne immaginaziung. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:117 (Badia).

imaginazion (grd., fas., fod., LD) ↦ imaginazion.

imaginaziun (gad., mar., Badia) ↦ imaginazion.

imagine (Badia) ↦ imagina.

imaginé Ⓔ it. immaginarsi ‹ IMĀGINĀRĪ (EDW 4, 25) 6 1848 imaginava (PiccolruazA, Scassada1848-1978:70)
gad. imaginé mar. imaginé Badia imaginé grd. imaginé fas. enmaginèr caz. imaginèr bra. imaginar moe. enmaginar fod. imaginé, nmaginé amp. imaginà LD imaginé
v.tr. Ⓜ imagineia
raffigurare nel pensiero, creare nell’immaginazione (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ immaginare Ⓓ vorstellen
se imaginé (gad. A 1879; Ma 1950; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ immaginarsi Ⓓ sich vorstellen, sich einbilden ◇ a) Ci che mai la jënt cuntâ / Vijo tosc s’imaginâ. Ćiche mai la jënt contava / Vijo tost s’ imaginava. PiccolruazA, Scassada1848-1978:70 (Badia); b) T’á preparé le Signur na gran fortüna, bëgn che desfarënta assá da chëra, che i presënc chiló s’imaginëia T’ à preparè ‘l Signor na grang fortuna, bengn’ che differente assà da chella, che i presentg’ chilò s’ imagina DeclaraJM, SantaGenofefa1878:5 (Badia); c) y an ne se pó imaginé, ci dolur che la uma â e ang nè sè pò immaginè, ci dulur ch’l’a uma ā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:73 (Badia).

imaginé (gad., mar., Badia, grd., fod., LD) ↦ imaginé.

imaginèr (caz.) ↦ imaginé.

imbalsamà (col.) ↦ imbalsamé.

imbalsamé Ⓔ it. imbalsamare (EWD 1, 211) 6 1844 inbàlsama 3 (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113)
gad. imbalsamé Badia imbalsamé grd. mbalsamé fas. embalsamèr fod. mbalsamé col. imbalsamà amp. inbalsamà LD imbalsamé
v.tr. Ⓜ imbalsameia
sottoporre il cadavere di un uomo o di un animale a opportuno trattamento che lo preservi dalla decomposizione organica, mantenendone intatta la forma (gad. A 1879; Ma 1950; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ imbalsamare Ⓓ einbalsamieren ◇ a) Ce magnas da inperator / cojinade a uśo Franza, / ch’a sentì noma ‘l odor / se s’inbalsama ra panza! Ce magnàs da inperatór / coginade a uso Franz̄a, / c’ a sentì nòma l’odór / se s’ inbàlsama ra panz̄a! DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113 (amp.).

imbalsamé (gad., Badia, LD) ↦ imbalsamé.

imbasteèr (caz.) ↦ embesteé.

imbastí (gad., Badia) ↦ embastì.

imbate (gad., Badia, col.) ↦ embate.

imbater (caz.) ↦ embate.

imbosché (gad.) ↦ embosché.

imboschè (Badia) ↦ embosché.

imbratà (col.) ↦ embraté.

imbraté (gad.) ↦ embraté.

imbratè (Badia) ↦ embraté.

imbriagon (col.) ↦ embriagon.

imbrocé (col.) ↦ embrocé.

imbrocèr (caz.) ↦ embrocé.

imbroié (gad., col.) ↦ embroié.

imbroiè (Badia) ↦ embroié.

imbroièr (fas.) ↦ embroièr.

imbroion (col.) ↦ embroion.

imbroiun (gad., Badia) ↦ embroion.

imbruncé (gad.) ↦ embrocé.

imbrunćè (Badia) ↦ embrocé.

imens Ⓔ it. immenso 6 1878 immensa f. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:74)
gad. imens Badia imens
agg. Ⓜ imensc, imensa, imenses
di inusitata estensione o entità (gad.) Ⓘ immenso Ⓓ unermesslich ◇ a) Y le fi d’Idî i le mëna pro ala uma, ch’â na ligrëza imensa. E ‘l Fì d’Iddì il mena pro alla uma, ch’ā na ligrezza immensa. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:74 (Badia); b) y al n ê na fola imensa, mo chîta, y cun bela manira gnô düc cina sön üsc ne s’infidâ a se möre o jí n vare plü inant e el n’ē na folla immensa, mo chīta, e cung bella maniera gnē duttg’ cina soung usc’ nè s’ ingfidā a sè moure o ji ‘ng vare plou innant DeclaraJM, SantaGenofefa1878:118 (Badia).

imens (gad., Badia) ↦ imens.

imensamenter Ⓔ it. immensamente 6 1878 immensament’r (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:69)
gad. imensamënter Badia imensamënter
avv.
in modo immenso, smisuratamente, assai (gad.) Ⓘ immensamente Ⓓ unermesslich, überaus ◇ a) Impó me consolëia imensamënter la speranza Impò mè consola immensament’r la speranza DeclaraJM, SantaGenofefa1878:69 (Badia); b) Mirabl é Idî en süa infinida bunté, y imensamënter sapiënt Mirabile è Iddì in sua infinita bontè, e immensament’r sapient DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97 (Badia).

imensamënter (gad., Badia) ↦ imensamenter.

imobil Ⓔ it. immobile 6 1878 immobile (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:22)
gad. imobil Badia imobil LD imobil
agg. Ⓜ imobii, imobila, imobiles
che non si muove (gad. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ immobile Ⓓ unbeweglich ◇ a) en chël momënt, che te liaras chësc sföi, sará mi corp bele n bun pez imobil y frëit sot tera ing chel moment, che t’ lieràs chesc’ sfŏi, sarà mi corp belle ‘ng bung pezz immobile e freit soutt terra DeclaraJM, SantaGenofefa1878:22 (Badia).

imobil (gad., Badia, LD) ↦ imobil.

imortal Ⓔ it. immortale ‹ IMMORTĀLIS (EWD 4, 34) 6 1878 immortale (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:63)
gad. imortal mar. imortal Badia imortal grd. imurtel