Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/491

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


gneeghera
456


gneeghera (amp.) ↦ nevera.

gneera (amp.) ↦ gneeghera.

gnero Ⓔ it. nevvero (Q/K/F 1983:138) 6 1860 gnero (DegasperF, AgostinoCostantini1860:1)
amp. gnero
interiez.
locuzione usata in fine di frase o di periodo, quasi a chiedere conferma a quanto si dice (amp. Mj 1929; Q/K/F 1983; C 1986) Ⓘ eh, nevvero Ⓓ ha, nicht wahr ◇ a) El pioan ‘l aeo vedù? Ce ve par? Gnero / Che duto chel ch’i disc ‘l é propio vero!… El Piovan l’eo vedù? Ciè ve par? Gnero / Che duto chel ch’i disc le propio vero!… DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); b) ce te par Marieta śone? / Gnero sci? … dà ca ra man! cie te par Marieta zone? / Gnero scì? … da ca ra man! DegasperF, ARaMeNoiza1860*-1975:108 (amp.).

gnero (amp.) ↦ gnero.

gní (gad., mar., Badia) ↦ vegnì.

gnì (MdR) ↦ vegnì.

gnierf (fod.) ↦ nierf.

gnoch Ⓔ ven. gnoco ‹ langob. * knohha ‹ germ. * knukka (EWD 3, 407) 6 1828 niok pl. (PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64)
gad. gnoch mar. gnoch S. Martin gnoch Badia gnoch grd. nioch fas. gnoch bra. gnoch fod. gnoch amp. gnoco LD gnoch MdR gnoch
s.m. Ⓜ gnoc
1 ognuno dei pezzetti tondeggianti di un impasto di farina, pane, formaggio o spinaci, lessati e conditi specialmente con burro (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ gnocco Ⓓ Nocken ◇ a) Pastor de nosta ana! / Menënes su al ciel, / Ulache n maia mana / Y drë bon nioch da miel. Pastor de nosta ana! / Menënes su al ciel, / Ulà ke n maja mana / I drë bon niok da miel. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.); b) Del so ogne lech / I ge n’à dat n toch / E coscì l’é vegnù n gran gnoch / E dapò l ge n’à manà ence ai Fascegn n pech. Del so ogni lech / I gie na dat un toch / E cosi le vegnu un gran gnoch / E dapo al gie na mana encie ai Fasseng un pech. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:270 (bra.); c) Ió volesse orc e gnoches / Senó l’orghen va en toches. Io volössö ôrtsch e gniôches / Senò l’ôrgen va in tôches. ZacchiaGB, CianzonSonador1858-1995:164 (bra.)
2 persona sciocca, tonta (grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002, fod. T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ gnocco Ⓓ Tölpel ◇ a) Se un dijessa mal de voi: mincion / Matolge, flentes, descreanzà / Gnoch, toch de asen, desbocià S’ un dixess mal de voi: Mentgiong / Mattolge, flentes, descreanzà / Gnoch, toch de asen, desbotgià BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:254 (bra.)
ester da gnoch (gad.) Ⓘ essere indeciso, essere inconcludente Ⓓ unentschlossen sein ◇ a) Le Re, che fin a chë ora fô sté tan da gnoch y frat, teco sciöche al se descedass dal sonn, á metü man dala ingiüria fata a chësta signura L’Rę, che fin a call o̮ra fo̲a ste tan da gno̲c e frat, tęco šöcco val se dẹssẹdęssa dal so̮n, ha mẹtü man dalla ingiüria fatta a casta signura PescostaC, Decame- ronIXLMV1875:652 (S. Martin) ◆ gnoc de cazuel (gad. Pi 1967, MdR) Ⓘ gnocchi formati con il cucchiaio e cotti in brodo chiaro Ⓓ mit dem Löffel geformte und in klarer Suppe gekochte Klößchen ◇ a) "Jide a me fà gnoch de cazü", scraia le müt! La bona uma và a i fà chisc gnoch de cazü che ël se mangia con le plü gran apetit. "Ĝide a me fà gnoc de cazzü", scraja le mütt! La bonna uma va a i fà quiŝ gnòc de cazzü ch’ël se mangia coǹ le plü graǹ appetit. DeRüM, MütPitava1833-1995:278 (MdR).

gnoch (gad., mar., S. Martin, Badia, fas., bra., fod., LD, MdR) ↦ gnoch.

gnoco (amp.) ↦ gnoch.

gnon (amp.) ↦ inom.

goba Ⓔ it. gobba ‹ *GUBBA (da GIBBUS) (EWD 3, 408) 6 1873 goba (Anonim, TosesCortina1873-1938:30)
gad. goba mar. goba Badia goba grd. goba fas. goba fod. goba amp. goba LD goba
s.f. Ⓜ gobes
tipo di deformazione del torace, che interessa la parte posteriore oppure quella anteriore (gad. A 1879; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ gobba Ⓓ Buckel ◇ a) De magnes e mesa magnes / E de jaides no vardon / Che vien infin pascion / A vede tanta roba / Par scuerśe chera goba. De magnes e meza magnes / E de giaides no vardon / Che vien in fin pascion / A vede tanta roba / Par squerse chera goba. Anonim, TosesCortina1873-1938:30 (amp.).

goba (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦

goba.

gobe Ⓔ it. gobbo ‹  *GUBBUS (= GIBBUS) (EWD 3, 408) 6 1763 gobe ‘gibbosus’ (Bartolomei1763-1976:82)
gad. gobe mar. gobo Badia gobe grd. gop fas. gop bra. gobo fod. gobo amp. gobo LD gop
agg. Ⓜ gobi, goba, gobes
detto di persona il cui torace è deformato dalla gobba (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ gobbo Ⓓ bucklig ◇ a) Ie ne fove drë tan burta, / n puech goba, stramba, curta: / ma depò che ne é giapà, / l desdën me à ruinà. Je ne fóve drè tan burta, / un puec goba, stramba curta: / ma da pò che n’è giapà, / el Desdeng m’ha ruinà. PlonerM, VedlaMuta1828*-2013:142 (grd.).

gobe (gad., Badia) ↦ gobe.

gobo (mar., bra., fod., amp.) ↦ gobe.

gode Ⓔ nordit. gòder ‹ GAUDĒRE (EWD 3, 409) 6 1832 s’ la góde (HallerJTh, FigliolProdigoBAD1832:141)
gad. gode mar. goder Badia gode grd. goder fas. goder caz. goder fod. gode amp. gode LD gode MdR gode
v.intr. Ⓜ god, godon, godù
essere profondamente felice; gioire, rallegrarsi (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ godere Ⓓ genießen, sich freuen ◇ a) I ne n’ó cunté sö döt chël che godun / por grazia de Dî ch’é nosc gran patrun I ne n’ô contè sö düt chël che godun / per grazia de Dî ch’é nosc gran patrun PescostaC, BonesEghes1858-1994:228 (Badia); b) Os godede en gran ligrëza / D’Osta vita le plü bel de, / Ch’é capara de richëza Os godede in grang ligreizza / D’Osta vita ‘l plou bel dè, / Ch’è caparra de ricchezza DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia); c) A paroles a mesa bocia no dé pa mei amënt, / Chi che de chëstes se god, schiva for y for cun spavënt. A paròles a möźa botgia ‘no dèpa mëi a mënt, / Chi chë de chëstes së gòd, schiva fort y fort con spavënt. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); d) ades che l’aesse