Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/462

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


forma
427


foreda (LD) ↦ foreda.

forèda (fas.) ↦ foreda.

forèr (fas.) ↦ foré.

forest Ⓔ it. foresto ‹ FORESTIS (EWD 3, 293) 6 1841 foresto (ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255)
gad. forest mar. foresto Badia furesto grd. furest fas. forest caz. forest bra. forest moe. forest fod. foresto amp. foresto LD forest MdR forest
agg. Ⓜ foresć, foresta, forestes
riferito a luogo, cosa o ambiente, non conosciuto, non familiare, con cui non si hanno perciò legami o rapporti affettivi (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ estraneo, straniero Ⓓ fremd ◇ a) Poche dì dapò el fiol pì śoven ‘l à tolesc duto el fatossò, e s’in é śù dalonse in un paes foresto Poche dì dapò el fiol pi zoven l’ha tolès dutto el fato so, e si ne zù da lonze in un paès foresto ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255 (amp.); b) incercené ite da pecios alc y fosc, da nogares forestes y scöres, y brüsces, che se nainâ incercenè ite da pecceŏs altg’ e fosc’, da nugares forestes e scures, e brusces, che sè neinā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:26 (Badia)
s.m.f. Ⓜ foresć, foresta, forestes
persona che non è nativa del luogo in cui si trova, né ha in esso stabile residenza, ma è venuta da altra città o da altra nazione (gad. A 1879; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ forestiero, straniero Ⓓ Fremder ◇ a) I foreste da Fiames, d’Agabona / i vien a grun, da Federa e da Valbona I foreste da Fiammes d’Agabona / Ièn a grun, da Federa e da Valbona DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); b) Volede dormir chiò, e? L’à domanà l’ost al forest Vollede dormir chió eh? la domaná l’Ost al foresto IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); c) Ocorevelo foreste / Par fei ben sto laoro? / Ch’i see anche oneste, / Ma non é gnanche decoro. Occorrevelo foreste / Par fei ben sto lavoro? / Ch’i see anche oneste, / Ma no n’é gnanche decoro. Anonim, Monumento1873:2 (amp.).

forest (gad., fas., caz., bra., moe., LD, MdR) ↦ forest.

forestí (Badia) ↦ forestier.

forestì (MdR) ↦ forestier.

forestier Ⓔ it. forestiero ‹ afrz. forestier ‹ FORESTĀRIUS (GsellMM) 6 1631 forestier (Proclama1631-1991:156)
gad. forstí mar. frostí Badia forestí grd. fulestier fas. forestier fod. forestier amp. forestier MdR forestì
agg. Ⓜ forestiers, forestiera, forestieres
1 di persona o di cosa che proviene da un paese diverso da quello in cui si trova (gad. B 1763; P/P 1966; V/P 1998, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. Mz 1976, fod., amp.) Ⓘ forestiero Ⓓ fremd ◇ a) Cotánta de jent forestiera n cesa de mio pere i n à pán, che i’ n vánza Cotanta de zent forestiera ‘n cieŝa de mio père i n’ha pang, che i ne vanza DebertoM, FiProdigoFOD1841-1986:260 (fod.); b) ‘L é un gatato, maladeto / Pizo, negro e forestier Le un gattato, maladetto / Pizo, negro e forestier Anonim, ManageriaComunal1873-1973:36 (amp.)
2 riferito a luogo o ambiente, non conosciuto, non familiare, con cui non si hanno perciò legami o rapporti affettivi (gad. B 1763, grd. F 2002, fas., fod.) Ⓘ straniero, estraneo Ⓓ fremd ◇ a) E coscì chest fi più jon dò zeche dis l’à tout su la sia robes, e l’é se n jit, e l’é ruà te n paìsc forestier lontan. E così chest fì plu jong doò seche dis l’ha tout su la sia robes, e l’è sin git, e l’è ruà te ung paìs forestier lontang. SoraperraA, FiProdigoCAZ1841-1986:245 (caz.); b) Y da iló a püc dis, abiné ch’al â le fi plü jonn döt inadöm, s’un él jü demez te n paisc forstí E dailò a pucc dis, abinè ch’l’àa ‘l fi pleù jon dutt in adùm, sen èl ju demèz ten paisch forstì FlatscherGV, FiProdigoBAD1841-1986:248 (Badia); c) Do valgun dis chësc fi plu jëunn à tëut l fatissie, s’à metù n streda, y se n jit te n paesc fulestier dalonc. Dò vualgugn dis chesc fì plù jeun ha tèut ‘l fatti sie, s’ ha mettù ‘n streda, i seng gì ten pavisc fulestièr da loncc. SenonerA, FiProdigoGRD1841-1986:251 (grd.); d) Ma chëst fi plu joven davò ceze temp l à tout l fatossuo, e l se n é jù nte n paisc forestier dalonc. Ma cast fì plu ŝoven duò cieze temp l’à tòut el fatto suo, e ‘l sen’ è giù ‘nt’ un païs forestièr da loncc. DebertoM, FiProdigoFOD1841-1986:258 (fod.)
s.m.f. Ⓜ forestiers, forestiera, forestieres
persona che non è nativa del luogo in cui si trova, né ha in esso stabile residenza, ma è venuta da altra città o da altra nazione (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. Mz 1976, fod. Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, MdR) Ⓘ forestiero Ⓓ Fremder ◇ a) Conescëise vos chël forestì ilò? / Iö ne le conësce iö. Connescëise vos quël forestì illò? / Jeu ne le connësce jeu. DeRüM, BevundeBozaVin1833-1995:244 (MdR); b) Oh, oh bela, sion ben galantomegn te Fascia, chest l’é demò per conservèr na recordanza, perché no vedon mai forestieres. Oh, Oh bella, sion ben gallantomin te Fassa, chist le demó per conserver una ricordanza, perche no vedon mai forestieres. IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); c) Genofefa â spenü döta la nöt en azeté i forstis, y en injigné pro les robes nezesciares por le iade. Genofefa ā spenù dutta la noutt in azzettè i forstiis, e in injignè pro les robes necessaries pur ‘l iade. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia)
s.m. sg.
(fod.) Ⓘ terra forestiera Ⓓ Fremde ◇ a) l fi plu joven se n é jù ntel forestier nte n paisc dalonc ‘l fí plu schoven se ne schu ‘n tel forestier ‘n teng paiss da lontsch HallerJTh, FigliolProdigoFOD1832:151 (fod.).

forestier (fas., caz., fod., amp.) ↦ forestier.

foresto (mar., fod., amp.) ↦ forest.

forgheré (mar.) ↦ fegolé.

forgnun (mar.) ↦ frignon.

forma Ⓔ it. forma ‹ FŌRMA (vs. EWD 3, 295) 6 1878 forma (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36)
gad. forma mar. forma Badia forma grd. forma fas. forma fod. forma amp. forma LD forma
s.f. Ⓜ formes
1 struttura, modello o aspetto esteriore di qualcosa (gad. A 1879; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ forma Ⓓ Gestalt ◇ a) i liëia cun na rama tëndra adöm en forma de crusc i lieia cuna rama teindra adum in forma d’crusc’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36 (Badia); b) na spina, en forma d’aodla na spina, in forma da odla DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55 (Badia)
2 frase, espressione, sequenza che sintetizza principi (gad.) Ⓘ formula Ⓓ Formel ◇ a) ara messâ dí do la forma dl joramënt ella m’ssā dì dò la forma d’l jurament DeclaraJM, SantaGenofefa1878:30 (Badia).

forma (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦

forma.