Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/433

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


farisée
398


P/P 1966, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp.) Ⓘ ipocrita Ⓓ Heuchler ◇ a) Da conbate aré col fariseo / col rico, el prepotente duto ‘l dì Da combate avarè col fariseo / col rico, el prepotente dut’ al dì DegasperF, PrimaMessaGhedina1868-1990:358 (amp.)
agg. Ⓜ farisei, farisea, farisees
che si comporta con ipocrisia (grd.) Ⓘ ipocrita Ⓓ heuchlerisch ◇ a) Ie é ulù mustré, / Chi che son y ce che sé, / A chi scribi farisei Ie e ulù mustrè, / Ki ke son i ceke se, / A ki skribi Fariſhei PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:62 (grd.).

fariseo (gad., Badia, grd., fas., caz., amp.) ↦ farisée.

farmacist (fod.) ↦ farmazist.

farmazist Ⓔ it. farmacista / dt. Pharmazist 6 1873 farmazista (Anonim, Monumento1873:2)
gad. farmazist fod. farmazist, farmacist amp. farmazista
s.m.f. Ⓜ farmazisć, farmazista, farmazistes
specialista che vende medicinali e, talvolta, li prepara (fod. Ms 2005, amp.) Ⓘ farmacista Ⓓ Apotheker ◇ a) De i tuoi śo al farmazista, / Almanco in parte el salario, / E cancelalo da ra lista / De chi che à onorario. Dei tuoi zó al Farmazista, / Almanco in parte el salario, / E cancellalo dara lista / De chi che á onorario. Anonim, Monumento1873:2 (amp.).

farmazist (gad., fod.) ↦ farmazist.

farmazista (amp.) ↦ farmazist.

fartaia (amp.) ↦ fortaia.

fas (col.) ↦ fasc.

fasc Ⓔ FASCIS (EWD 3, 208) 6 1878 fasc’ pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:35)
gad. fasc mar. fasc Badia fasc grd. fasc fas. fasc fod. fasc col. fas amp. fasc LD fasc
s.m. Ⓜ fasc
quantità di cose generalmente di forma allungata e sottile, raccolte e spesso legate insieme (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ fascio Ⓓ Büschel, Bündel ◇ a) Renforzada col lat éra tornada fora ad abiné müstl, […], y dopo ch’ara n â abiné plü fasc adöm s’ára injigné a se y por le pice tla caverna n let morjel. Ringforzada col latt ella tornada fora ad abinè must’l, […], e dopo ch’ella n’ā abinè plou fasc’ adum s’ àla injignè a sè e pur ‘l picce t’ la caverna ‘ng lett morjell. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:35 (Badia).

fasc (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦ fasc.

fascenda (MdR) ↦ facenda.

fascia1 Ⓔ FASCIA (EWD 3, 208) 6 1844 fasces pl. (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113)
gad. fascia mar. fascia Badia fascia grd. fascia fas. fascia fod. fascia amp. fascia LD fascia
s.f. Ⓜ fasces
ciascuna delle striscie di tessuto usate un tempo per avvolgere i neonati (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ fascia Ⓓ Windel ◇ a) De sti puster inze ca / i śirae ben ra fasces, / o el Fouruzo i pó ciamà, / con rejon "stracaganasces". De sti Puster inz̄e ca / i zirave ben ra fasces, / o el Fourùz̄o i po ciamà, / con región "stracaganasces". DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113 (amp.); b) Chiló sön mi cör palsa y scialdete, che tüa püra uma ne n’á ’ci na fascia da te curí ne. Chilò soung mi cour palsa e scealdete, chè tua pūra uma nen à ci na fascéa da té curì nè. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:17 (Badia).

fascia (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦ fa-

scia1.

Fascia2 6 1632 Fassa (Proclama1632-1991:160)
gad. Fascia grd. Fascia fas. Fascia fod. Fascia amp. Fascia LD Fascia
topon.
una delle cinque vallate ladine, corrispondente alla parte alta del corso dell’avisio (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ Fassa Ⓓ Fassa ◇ a) L’é chel pere veie musciat de Salin / Da Pera en Fascia e no trentin L è kël përe veje mušat de Saling / Da Perra ‘n Fassa e no Trenting BrunelG, MusciatSalin1845:1 (bra.); b) Oh, oh bela, sion ben galantomegn te Fascia Oh, Oh bella, sion ben gallantomin te Fassa IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); c) Al Vangele les crodes dal stlopeté rondenësc, / Ch’an alda ia Fascia, Gherdëna y fora insom i todësc Al Vangele les crodes dal stloppetè rendennáss, / Ch’ang alda ia Fassa, Gherdána e fora ingsom i Todáss PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia)
Val de Fascia (fas.) Ⓘ Val di Fassa Ⓓ Fassa tal ◇ a) La Val de Fascia é na val longia e strenta. La val dö Fassa ö nô val longia ö strentô. ZacchiaGB, DescrizionFascia1858*:1 (bra.).

Fascia (gad., Badia, grd., fas., caz., bra., fod., amp., LD) ↦ Fascia2.

fascian Ⓔ deriv. di Fascia + - an ‹ -ANUS 6 1821 fashan (PlonerM, BepoMahlknecht, 1821*-1915:58)
gad. fascian mar. fascian Badia fascian grd. fascian fas. fascian bra. fascian fod. fascián col. fascian amp. fascian LD fascian
s.m.f. Ⓜ fascians, fasciana, fascianes
1 abitante della val di fassa (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ fassano Ⓓ Fassaner ◇ a) Perché àl fat Sepon / A duc i fascegn / Ai pìcoi e gregn / Scì infame cianzon. Perche al fat Sepon / A dutc i Fassegn / Ai picoi e gregn / Si infame cianzogn. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:269 (bra.)
2 persona falsa, che si comporta con ipocrisia (grd.) Ⓘ ipocrita Ⓓ Heuchler ◇ a) San Balaran! / Tu prëies bel sciche n fascian. / Tu ies mpo n bon cristian, / Vie pu ca, te dé la man. San Balaran! / Tu prejes bel shike n Fashan. / Tu ies mpo n bon Kristian, / Vie pu ka, te de la man. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:58 (grd.)
agg. Ⓜ fascians, fasciana, fascianes
della val di fassa (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ fassano Ⓓ fassanisch ◇ a) Contìe fasciane. N’outa era n cialié. […] Contiö Faschanö. Nòuta era un tschalgiè. […] ZacchiaGB, ContieFasciane1858* (bra.)
s.m. sg.
idioma ladino della val di fassa (grd. F 2002, fas. DILF 2013) Ⓘ fassano Ⓓ Fassanisch ◇ a) Se rejonaa ora per talian / Ora valch per todesch / E ora ence per fascian Se resonaa ora per Talian / Ora valch per Todesch / E ora encie per Fassang PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:261 (bra.); b) Chiò ju no i rejona più polit fascian, i rejona sche desche chi de la Val de Sora Chio schù noi röschona più polit faschan, i röschona sche döschö chi della Val do