Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/43

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


acompagnament
8


pagnament LD acompagnament
s.m. Ⓜ acompagnamenc
corteggio, seguito (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ accompagnamento Ⓓ Geleit ◇ a) Apëna che l’acompagnamënt ê fora dl bosch, s’imbati te na fola de jënt che s’â abiné y ê gnüs incuntra a Genofefa Appena ch’l’accompagnament ē fora d’l bosc, s’ imbatti tena folla d’jent ch’s’ ā abbinè e ē gnus ingcuntra a Genofefa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:102 (Badia).

acompagnament (fod.) ↦ compagnament.

acompagnamënt (gad., Badia) ↦ acompagnament.

acompagné Ⓔ it. accompagnare (EWD 2, 244) 6 1856 compagnè (BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:246)
gad. acompagné mar. acompagné Badia acompagné grd. acumpanië, cumpanië fas. compagnèr caz. compagnèr bra. compagnar moe. compagnar fod. acompagné, compagné amp. acompagnà LD acompagné, compagné
v.tr. Ⓜ acompagneia
1 andare con qualcuno in qualche luogo (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ accompagnare Ⓓ begleiten ◇ a) Ala roba no purté no massa amor, no massa aric, / Sce la no te cuntënta, o te mostra, coche la ie jita, / T’ acumpanieiela mpo dlonch, y juda i dis de ti vita. Alla ròba no purtè no mass’ amor, no mass’ ariĉ, / Ŝë la no të cuntënta, o të mostra, cò chë la jè s̄ita, / T’ accumpanëla ’mpò dlonch, y s̄uda i dis de ti vita. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); b) la l’à compagnà fora scin foransom scèla. E aló i se à tocià la man e i se à dat n bos la l a kompagnà fora šin fora insom šela. E alò i se a točà la man e i se à dat un bos BrunelG, Cianbolpin1866:7 (caz.); c) ais fortüna, mia Genofefa, le Signur t’acompagnëies Aieste fortuna, mia Genofefa, ‘l Signur t’ accompagne DeclaraJM, SantaGenofefa1878:4 (Badia); d) L’onoré Guelfo ê ligher y contënt de podëi acompagné le vësco deboriada cun sü compagns. L’onorato Guelfo ē ligher e content d’pudei ac-compagnè l vesco d’buriada cung su compangn’s. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:112 (Badia)
2 seguire con l’accompagnamento di una voce strumentale (gad. A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002, fod. Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ accompagnare Ⓓ begleiten ◇ a) spo sce la löna ilominâ le ciastel, se la godô la contëssa sora a soné te süa ciamena le laut por acompagné val’ ciantia devota. spo se la luna illuminā ‘l ciastell, s’ la godō la contessa sŏra a sonè te sua ciamena ‘l laut pur accompagnè val ciantia devota. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:10 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ acompagnés, acompagneda, acompagnedes
1 avente qualcuno che condivide lo stesso percorso (fas.) Ⓘ accompagnato Ⓓ begleitet ◇ a) Con devozion, no compagné: / A jir te lejia e a n pech de messa, / N pech de vida la ge volessa, / Senó paron tenc deslaibé. Con devotziong, no compagnè: / A xir te lesia e a ‘n pe de messa, / Un pe de vida la e volessa, / Se no parong tentg deslaibè. BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:246 (bra.)
2 seguito con l’accompagnamento di una voce strumentale (gad.) Ⓘ accompagnato Ⓓ begleitet ◇ a) na sëra do cëna, intan che Genofefa firâ y ciantâ, acompa-gnada dal sposo col laut, döt al’ improvisa aldon ingher-denin adalerch sonamënt de trombëta na sera dō cena, intang che Genofefa firā e ciantava, accompagnada dal sposo col laut, dutt al l’improvvisa aldung ingherdening adarlerc sonament de trombetta DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia).

acompagné (gad., mar., Badia, fod., LD) ↦ acompa-

gné.

aconsentì Ⓔ it. acconsentire (EWD 2, 262) 6 1632 ácconsentireis 5 fut. (Proclama1632-1991:160)
gad. aconsintí Badia aconsintí grd. acunsentì fas. aconsentir fod. aconsentì amp. aconsentì
v.intr. Ⓜ aconsent
dichiararsi d’accordo, dare il proprio consenso (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp. A 1879) Ⓘ acconsentire Ⓓ einwilligen ◇ a) Apò ancora i dogento / Che ea là śo par pede, / Ci dirà: no i aconsento! Appó ancora i dogento / Che eva lá zó par pede, / Ci dirá: no’ i acconsento! Anonim, Monumento1873:3 (amp.); b) "Mile otes la mort" respogn Genofefa en pesc y a pora nia, plütosc co aconsintí a n fat, che me fajess vergogna dan da Idî "Mille otes la mort" re-spongn’ Genofefa in pesc’ e a pora nia, plouttosc’ che ac-consentì a ‘ng fatt, che me fascess’ vergogna dang da Iddì DeclaraJM, SantaGenofefa1878:20 (Badia).

aconsentì (fod., amp.) ↦ aconsentì.

aconsentir (fas.) ↦ aconsentì.

aconsié (gad., mar., MdR) ↦ consié.

aconsintí (gad., Badia) ↦ aconsentì.

acont Ⓔ it. acconto 6 1873 acconto (Anonim, Monumento1873:4)
gad. acunt, aconto grd. acont, aconto fas. acont fod. acont amp. aconto LD acont
s.m. Ⓜ aconc
anticipazione di parte di una somma di denaro (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ acconto Ⓓ Anzahlung ◇ a) Ma ades de sto conto / Ió no voi pì in saé; / Éi vorù dave un aconto, / Ma stampà el lieśeré. Ma adés de sto conto / Ió no voi pí insavé; / Ei vorrú dave un acconto, / Ma stampá el liezeré. Anonim, Monumento1873:4 (amp.).

acont (grd., fas., fod., LD) ↦ acont.

acontenté (gad.) ↦ contenté.

aconto (gad.) ↦ acunt.

acopé Ⓔ it. accoppare 6 1878 accopè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:27)
gad. acopé mar. acopé Badia acopé
v.tr. Ⓜ acopa
uccidere in modo rapido e violento (gad. V/P 1998) Ⓘ accoppare Ⓓ erschlagen ◇ a) O benedëc che sëis! Sëise propi da tan, da acopé chësc inozënt desgrazié? O bene-dettg’ che seis! seiſe propi da tang, da accopè chesc’ inno-zent desgraziè? DeclaraJM, SantaGenofefa1878:27 (Badia); b) Sc’ al é mai sté colpa de mal, acopeme, chiló ëise mia vita S’ el è mai ste colpa de mal, accopěmme, chilò aiſe mia vita DeclaraJM, SantaGenofefa1878:27 (Badia).

acopé (gad., mar., Badia) ↦ acopé.

acordé Ⓔ it. accordare ‹ *ACCORDĀRE (EWD 1, 42) 6 1873 cordá (Anonim, Monumento1873:2)
gad. acordé Badia acordè grd. acurdé fas. cordèr bra. cordar moe. cordar fod. cordé col. cordà amp. cordà LD acordé
v.tr. Ⓜ acorda
mettere d’accordo, in armonia (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. Ma 1953; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002) Ⓘ accordare Ⓓ einigen ◇ a) Co na ota ra śente / I à abù fenì de cordà, / Ocoreva na-turalmente, / Anche ai besteame pensà. Co na ótta ra zen-