Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/381

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


ejam
346


me fod. ejam amp. eśame LD ejam
s.m. Ⓜ ejams
1 prova, o serie di prove, cui si sottopone un candidato per verificarne la preparazione (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ esame Ⓓ Prüfung
2 ponderata considerazione di qualcuno qualcosa al fine di conoscerne la condizione e le caratteristiche (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. DLS 2002, fod. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ esame, controllo Ⓓ Prüfung ◇ a) Duto el gran merito / Par el conto del Jani / Ch’i à azetà come un credito, / Senza fei i so eśami. Duto el gran merito / Par el conto del Jani / Ch’i á accettá come un credito, / Senza fei i só esami. Anonim, Monumento1873:4 (amp.).

ejam (gad., mar., grd., fas., fod., LD) ↦ ejam.

ejame (Badia, bra.) ↦ ejam.

ejaminé Ⓔ it. esaminare (EWD 3, 157) 6 1811 samine (CostadedoiJM, InomReBaira1811-2013:158)
gad. ejaminé mar. ejaminé Badia ejaminé grd. ejaminé fas. ejaminèr bra. esaminar moe. esaminar fod. ejaminé col. esaminà amp. eśaminà, saminà LD ejaminé
v.tr. Ⓜ ejamineia
prendere in esame, analizzare con attenzione (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ esaminare Ⓓ prüfen ◇ a) Apò una sescion / Voron ades saminà / Ch’i à fato d’auton / E cie ch’i à fufignà. Appó una Session / Vorron adés saminá / Ch’i á fatto d’auton / E cié ch’i á fuffigná. Anonim, Monumento1873:3 (amp.); b) Sé de tropa bona fede / I volpoi ve pó inbroià / I credé duto, senza vede / Senza nuia eśaminà. Se de troppa bona fede / I volpòi ve pò imbroià / I credè dutto, senza vede / Senza nuia esaminà. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:22 (amp.); c) da chiló inant ne condané mai plü porsona, denanche l’avëi ejaminada da chilò innant nè condannè maiplou persona, denanche l’avei esaminada DeclaraJM, SantaGenofefa1878:22 (Badia).

ejaminé (gad., mar., Badia, grd., fod., LD) ↦ ejaminé.

ejaminèr (fas.) ↦ ejaminé.

ejaodí (mar.) ↦ ejaudì.

ejaudí (gad., Badia) ↦ ejaudì.

ejaudì Ⓔ it. esaudire 6 1807 eschaude 3 cong. pres. (PlonerM, Erzählung5GRD1807:48)
gad. ejaudí mar. ejaodí Badia ejaudí grd. ejaudì fas. ejaudir fod. ejaudì amp. eśoudì
v.tr. Ⓜ ejaudesc
dare ascolto a qualcuno e concedergli ciò che richiede (gad. P/P 1966, grd. F 2002, fas. DILF 2013, fod. P/M 1985; Ms 2005, amp.) Ⓘ esaudire Ⓓ erhören ◇ a) L cunfessëur cherdova, che l amalà ëssa bona ntenzion de sudesfé ai debitëurs, y respuend, che chësta fossa na bona gauja per speré, che Idie ejaude si preghiera. L’cunfessœur kerdòva, kœ l’ammalà avæssa bona intention de sodeschfè ai debitœurs, y respuend, kœ kæsta fossa una bona gauscha pœr speré, kœ Idìœ eschaude si preghiœra. PlonerM, Erzählung5GRD1807:48 (grd.); b) Ce ben che ‘l é stà eśoudì, / vede ci che no n é zote, / che ‘l magnà ‘l lo fesc sparì / come chi dai bussolote. Ce ben che l’e sta ezoudì, / vede ci che non e z̄òte, / che ʼl magnà ʼl lo fèsc sparì / come chi dai busolòte. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.); c) Le confessur cherdea, che l’amaré ess bona entenziun de sodesfá ai crediturs, y respogn, che cösta foss na bona gauja por speré, ch’Idio ejaudiss söa periada. Le confessúr cherdea, che l’amarè ess bona intenziuŋ de sodeŝfà ai creditúrs, y respogn, che quèsta foss ‘na bona gauŝa por sperè, ch’Iddio eŝaudiss soa priada. PlonerM, Erzählung5MAR1856:26 (mar.); d) Le confessur cherdô, che l’amaré ess la bona intenziun de sodesfá ai crediturs y respogn, che chësta foss na bona gauja por speré, ch’Idî ejaudiss süa periada. ‘L confessúr cherdô, ch’l’amaré ess la bona intenziuŋ de sodeŝfé ai creditúrs e raspogn, che quësta foss ‘na bona gauŝa per (p’r) speré, ch’Iddie eŝaudiss sùa priada. PlonerM, Erzählung5BAD1856:26 (Badia); e) L confessour cherdëva, che l malé assa la bona ntenzion de paié ju i debic, e respon, che chësta fossa la dërta (gauja) per speré, che l bon Dio l ejaudissa de chël che l preia. ‘L confessour cherdeva, che l’amalé avessa la bona intenzioŋ de paye ĝiú i debitŝ, e respogn, che quësta fossa la dërta (gausa) per speré, che l’boŋ Dio lo ŝaudissa de quël ch’el prëya. PlonerM, Erzählung5FOD1856:27 (fod.); f) "Mi Dî, " dijera, sides duncue laldé Osc sant inom, porcí che ëis ejaudí mies preghieres "Mi Dì, " disc’la, sii dunque laldè Osc’ sant innom, purcicche ais esaudì mīs preghieres DeclaraJM, SantaGenofefa1878:95 (Badia).

ejaudì (grd., fod.) ↦ ejaudì.

ejaudir (fas.) ↦ ejaudì.

eje (grd., fod.) ↦ aje.

ejempie (fas.) ↦ ejempl.

ejempio (Badia, bra., fod.) ↦ ejempl.

ejëmpio (MdR) ↦ ejempl.

ejempl Ⓔ it. esempio ‹ EXEMPLUM (EWD 3, 157) x dt. Exempel in gad. grd. 6 1805 esempio (PezzeiJF, TTolpei1805-2010:192)
gad. ejëmpl mar. ejompl Badia ejempio grd. ejëmpl fas. ejempie bra. ejempio fod. ejemple, ejempio amp. eśenpio LD ejempl MdR ejëmpio
s.m. Ⓜ ejempli
caso individuale proposto all’altrui ammirazione o imitazione o riprovazione (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ esempio, modello Ⓓ Beispiel, Vorbild ◇ a) Và pur, dà l ejempio / che te dà chël tuo bon pere Va pur da l’esempio / che ti da chal tuo buon pere PezzeiJF, TTolpei1805-2010:192 (fod.); b) Avun pö ejëmpi assà, che persones de la plü bassa condiziun é arivà col fà de le bëin, con l’aplicaziun e col savëi s’ en tó, tröp inant Avuǹ peu eŝempi assà, che persones de la plü bassa condiziuǹ é arrivà col fa de le bëiǹ, coǹ l’applicaziuǹ e col savëi s’ eǹ tó, treup inant DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269 (MdR); c) Sce i bugn ejëmpli tira al bëgn, él ’ci i ri ejëmpli gonot, che spavënta dal mal. Recordunse dagnora: Mal porta mal. Se i bongn’ esempi tira al bengn’, èle ci i rī esempi gonot, ch’spaventa dal mal. Recordungſe dagnara: Mal porta mal. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:126 (Badia)
per ejempl (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, MdR) Ⓘ per esempio Ⓓ zum Beispiel ◇ a) Cosses, ch’in atri lüsc vëgn castiades sco valch de püch, per ejëmpio: de pici rubamënć, infedeltês, ćioches, trasgresciuns de sü oblighi, dijubidiënza ec., de te’ cosses vëgn consciderades e castiades rigorosamënter inte le Militare. Cosses, ch’iǹ atri lüŝ vëgn castiades sco valq de püc, per eŝempio: de picći rubamëntg, infedeltés, çhiocches, trasgre[s]ŝiuǹs de sü obblighi, diŝubidiënza ec., de tä cosses vëgn conŝiderades e castiades rigorosamëntr inte le Militare. DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266 (MdR).