Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/328

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


descors
293


non facile, che richiede quindi sforzo, fatica, attenzione, abilità (gad.) Ⓘ difficile, disagevole Ⓓ mühevoll, schwierig ◇ a) Le möt, dala nascita insö ausé a püch y a n cröde nudrimënt, a na vita poscibilmënter descomoda, ne n’ê tan zite dal frëit ‘L mutt, dalla nascita ingsou auſè a puc e a ‘ng crude nutriment, ana vita possibilment’r descomoda, nen ē tang zite dal freit DeclaraJM, SantaGenofefa1878:61 (Badia).

descomodo (gad., Badia, col., amp.) ↦ descomodo.

desconsolà (fas., col.) ↦ desconsolé.

desconsolazion Ⓔ deriv. di consolazion 6 1878 desconsolaziung (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:21)
gad. desconsolaziun Badia desconsolaziun
s.f. sg.
stato di tristezza, di prostrazione, di pena; mancanza di fiducia (gad.) Ⓘ afflizione, sfiducia Ⓓ Kummer, Betrübnis ◇ a) Ah! chësta desconsolaziun m’á lové ia la sonn, ne me lasciâ stlü l’edl Ah! chesta desconsolaziung m’a levè ia la sonn nè mè lasceā stlù ‘l oud’l DeclaraJM, SantaGenofefa1878:21 (Badia).

desconsolaziun (gad., Badia) ↦ desconsolazion.

desconsolé Ⓔ it. sconsolato (EWD 2, 262) 6 1878 desconsolè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:85)
gad. desconsolé mar. desconsolé Badia desconsolé grd. descunselà fas. desconsolà fod. desconsolé col. desconsolà LD desconsolé
agg. Ⓜ desconsolés, desconsoleda, desconsoledes
che non ha e non trova consolazione, conforto (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ sconsolato Ⓓ trostlos, traurig, verzweifelt ◇ a) Desconsolada da ri presentimënc la contëssa â scrit al grof Desconsolada da rì presentimentg’ la contessa ā scritt al grof DeclaraJM, SantaGenofefa1878:11 (Badia); b) Desconsolé é sté Sigfrid iló cina mesanöt, cui brac incrusc pordü te na scöra angoscia Desconsolè è sté Sigfrid illò cina mezza noutt, cui bracc’ ing crusc’ purdù tena scura angosceia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:85 (Badia).

desconsolé (gad., mar., Badia, fod., LD) ↦ descon-

solé.

descordia Ⓔ it. discordia ‹ DISCORDIA (EWD 3, 65) 6 1878 descordia (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:122)
gad. descordia mar. descordia Badia descordia grd. descordia fas. descordia fod. descordia amp. discordia LD descordia
s.f. Ⓜ descordies
mancanza di concordia, armonia, accordo e simili; disaccordo (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ discordia, litigio Ⓓ Uneinigkeit, Streit, Zwietracht ◇ a) La jënt gnô en verité plü de timur d’Idî, arbandonâ i ri costüms, y tröpes families sotissura en descordia, se dê ala pesc, a bel’armonia y contentëza. La jent gnē in veritè plou d’timor d’Iddì, arbandonā i ri costumi, e trouppes families soutt e sura in descordia, s’ dē alla pesc’, a bell armonia e contentezza. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:122 (Badia).

descordia (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., LD) ↦ de-

scordia.

descore Ⓔ it. discorrere 6 1844 descore (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114)
fas. descorer fod. descore amp. descore
v.intr. Ⓜ descor, descoron, descorù
comunicare per mezzo delle parole, manifestare con le parole pensieri, sentimenti e simili (fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp.) Ⓘ parlare Ⓓ sprechen, reden ◇ a) No pó esse, ch’el descore / ne ra so conversazios, / che se ‘l corpo ‘l é con lore, / el pensier ‘l é intor i bos. No po èse, ch’el descore / nera sò conversaz̄iós, / che se ‘l còrpo l’e con lore, / el pensiér l’e intór i bòs. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.); b) Cie no n’é, m’éi recordà / D’aé sentù proprio da lore: / Che ades on libertà, / Che se voron podon descore. Cié no n’é, m’ei recordá / D’avé sentú proprio da lore: / Che adés on libertá, / Che se vorron podon descorre. Anonim, Monumento1873:1 (amp.)
se la descore (amp.) Ⓘ raccontarsela, chiacchierare Ⓓ schwatzen ◇ a) Scior… dem… vien fora / Descorosera na fre. Sior… dem… vien fόra / Dėscorosera nafrè. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:25 (amp.).

descore (fod., amp.) ↦ descore.

descorer (fas.) ↦ descore.

descorí (mar.) ↦ descorì.

descorì Ⓔ DISCOOPERĪRE (EWD 3, 66) 6 1763 descorì ‘detego’ (Bartolomei1763-1976:77)
gad. descurí mar. descorí Badia descurí grd. descurì fas. descorir caz. descorir fod. descurì col. descurvì LD descorì
v.tr. Ⓜ descuer, descorion, descorì
palesare, mostrare, manifestare (gad., grd. F 2002) Ⓘ scoprire Ⓓ offenbaren ◇ a) Sc’ al se resta ciamó val’ comando, o zënza val’ da me confidé, descurime döt, acioche üsc afars ascognüs, ne vëgnes sopolis cun os S’ el sè resta ciamò val comando, o zenza val da me confidè, descurimme dutt, acceocche ousc’ affari scognūs, nè vegne sopolīs cung os DeclaraJM, SantaGenofefa1878:21 (Badia)
descorì su (gad.) Ⓘ scoprire Ⓓ offenbaren ◇ a) Desconsolada da ri presentimënc la contëssa â scrit al grof y i â descurí sö cun plëna verité les tramadöres de Golo Desconsolada da rì presentimentg’ la contessa ā scritt al grof, e i ā descorì sou cung plena veritè les tramadures de Golo DeclaraJM, SantaGenofefa1878:11 (Badia) ◆ se de-

scorì (gad.) Ⓘ scoprirsi Ⓓ sich offenbaren ◇ a) y la plü stleta armenaria i soministrâ gonot la plü gran ligrëza, deach’ al se descurî te chëres miserables creatöres i bi fostüs dla sapiënza y bunté d’Idî e la plou stletta arm’naria i somministrā gonot la plou grang ligrezza, dea ch’el sè descurì t’e chelles miserabiles creatūres i bi fostūs d’la sapienza e buntè d’Iddì DeclaraJM, SantaGenofefa1878:39 (Badia)
descuerje.

descorì (LD) ↦ descorì.

descorir (fas., caz.) ↦ descorì.

descors Ⓔ it. discorso 6 1763 un discours ‘oratio’ (Bartolomei1763-1976:78)
gad. discurs mar. descurs Badia discurs grd. descors, descurs fas. descors bra. descors fod. descors amp. discorso LD descurs
s.m. Ⓜ descursc
1 successione di parole con cui si comunica il proprio pensiero ad altri (gad. DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ discorso, conversazione Ⓓ Gespräch, Unterhaltung ◇ a) Descors de doi omegn fascegn A. Olà vasto po con tanta prescia? B. Cogne jir ja Sèn Jan Descors dö doi omein fasöin A. Olà vastu po cun tantô preschô B. Cognö schir scha sen Schan ZacchiaGB, DescorsFascegn1858*:1 (bra.)
2 forma di allocuzione pubblica e sua trascrizione (gad. B 1763; DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, fas.