Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/300

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


davia
265


signora dalla Gascogna è žöda a dlišia alle Sǫnt Sẹpǫlcr PescostaC, DecameronIXMAR1875:650 (mar.); b) despó che i Lüsc Sanc é stá davagná da Gotfried de Bogliun, él sozedü che na nobla signura dla Gascogna é jüda a dlijia ala Santa Fossa dẹspò chi i Lüss Santģ è statģ vadagnà da Gotfried dẹ Bo̲gliun, ẹrrẹ so̮zzẹdü chẹ na no̲bil signura d’la Gasco̲gna è žüda a dližia ara Santa Fo̲ssa PescostaC, DecameronIXLMV1875:651 (S. Martin); c) despò che la Tera Santa é stada vadagnada da Gotifré de Buglion él suzedù, che na nobil signoura de Guascogna é juda a gliejia al Santo Sepolcro dẹspò che la Tẹrra Santa è stata vadagnẹda da Go̮ttifrè de Buglio̮n ẹllẹ succedù, che na no̲bil signo̮ura de Guascogna è žuda a gliẹžia al Santo Sepo̮lcro PescostaC, DecameronIXFOD1875:655 (fod.).

davagné (gad., mar., Badia, fod., LD) ↦ davagné.

davándadut (fod.) ↦ dandadut.

davandavò (fod.) ↦ dandò.

davánfora (fod.) ↦ davántfora.

davani (grd.) ↦ davagn.

davanië (grd.) ↦ davagné.

davánmesdì (fod.) ↦ davántmesdì.

davant (moe., col., MdR) ↦ dant.

davánt (fod.) ↦ dant.

davantdedut (col.) ↦ dandadut.

davántdedut (fod.) ↦ davándadut.

davantdut (col.) ↦ davantdedut.

davantfora (col.) ↦ dantfora.

davántfora (fod.) ↦ dantfora.

davantier (moe.) ↦ dantinier.

davántier (fod.) ↦ ndavántier.

davantiere (amp.) ↦ dantinier.

davantmesdì (col.) ↦ dantmesdì.

davántmesdì (fod.) ↦ dantmesdì.

davart (col.) ↦ davert.

Davedin 6 1843 Davediŋ (PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428)
fod. Davedin
topon.
frazione del comune di livinallongo (fod. Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ Davedino Ⓓ Davedino ◇ a) Se i sent segur nfin / Via n fonz de Davedin Se i sent segur infiŋ / Via in fonz de Davediŋ PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428 (fod.).

Davedin (fod.) ↦ Davedin.

daveia (fod.) ↦ davia.

daveia che (fod.) ↦ davia che.

davejin Ⓔ comp. di da + vejin 6 1832 d’ausching (HallerJTh, FigliolProdigoGRD1832:143)
gad. davijin Badia davijin grd. daujin fas. davejin caz. davejin, da vejin bra. da vejin moe. da vejin fod. davejin col. da visin amp. daejin LD davejin
avv.
non lontano, a poca distanza (gad. DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1950; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ vicino Ⓓ nahe ◇ a) Coscì tropa jent / Tant chi da vejin / Che chi dalonc n migolin / Restassa zenza Sacrament. Cosi tropa sent / Tant chi da vesin / Che chi da lontc un migolin / Restassa zenza Sacrament. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:265 (bra.); b) N cumandadëur l vëija, va daujin y dij: Sce ulëis tlo fumé tabach, messëis tò la pipa ora de bocia! Uŋ cumandadour ‘l vëisa, và da us̄iŋ y diŝ: Ŝe ulëis tlò fumè tabàch, muessëis tò la pipa òra de botgia! VianUA, FuméTabach1864:197 (grd.); c) "Che berdon él po chiò, no me tire po massa da vejin, che magari me ciape sù poies." "Ke berdon el po kiò, no me tire po masa da veʒ̉in, ke magari me čape su pojes". BrunelG, Cianbolpin1866:14 (caz.); d) al ê l’altonn davijin, cun sorëdl torbido, che leva tert y florësc abonora el ē l’alton da vijing, cung sored’l torbido, ch’leva tērt e floresc’ abonora DeclaraJM, SantaGenofefa1878:53 (Badia); e) y al rové plü davijin aldîl da iló alerch na musiga strepitosa e al r’vè plou da vijing aldìle da illò arlerc na musiga streppitosa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:83 (Badia)
prep.
vicino a, accanto a (grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, amp. C 1986) Ⓘ presso Ⓓ neben, bei ◇ a) canche ël ie unì, y rua daujin da cësa, audivel sunan y balan canche el joe uní, y rúa d’ausching da tschiesa, audivel sunang y ballang HallerJTh, FigliolProdigoGRD1832:143 (grd.); b) Franz s’à drë temù, l ie mucià y s’à scundù te n lën da rëur uet daujin pra streda frants s’ a dra̤ tęmú, l íe mutšá i s’ a škundú tę ŋ la̤ŋ da̤ róur úet da̤ užíŋ pra̤ štrę́da̤ RifesserJB, Tëune1879:108 (grd.)
vegnì davejin (grd. DLS 2002, fas. Mz 1976; DILF 2013) Ⓘ avvicinarsi Ⓓ sich nähern ◇ a) l vegn più da vejin, l chiama n famei, e l lo domana, che diaol fèjei a cèsa el vegn plu da vesing, el clama ung famèi, e ‘l lo domàna, che diàol fesi a cièsa SoraperraA, FiProdigoCAZ1841-1986:247 (caz.); b) L sciusciur l’é vegnù più da vejin, / M’é pissà, chisc vel demò vin, / Mo no, l’era cinch persone / Con le sie bale e balone. L šušùr l e vegnù plu da vežìn, / M’he pisà, kis vël demò ving, / Mo no, l era čink persone / Kon le sie balle e balone. BrunelG, MusciatSalin1845:3 (bra.).

davejin (fas., caz., fod., LD) ↦ davejin.

davert Ⓔ DĒ-APERTUS (Gsell 1992b:4) 6 1763 d’avert ‘apertus’ (Bartolomei1763-1976:77)
gad. davert mar. davert Badia davert grd. daviert fas. davert, avert fod. dalviert col. davart amp. daerto LD davert MdR davert
agg. Ⓜ daverc, daverta, davertes
1 dischiuso, non chiuso (gad. B 1763; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR DLS 2002) Ⓘ aperto Ⓓ offen ◇ a) Le paraîsc stà in vigne lüch davert, e le Signur Idie é delunch pront a nes azetè Le paraÿŝ sta iǹ vigne lüc davèrt, e le Signur Iddie é delung pront a nes accettè DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:263 (MdR); b) Duc chi che l’era ló te stua i é resté co la bocia daverta Duč ki ke l era lo te stua i e reste ko la boča daverta BrunelG, Cianbolpin1866:11 (caz.)
2 in fonetica, di suono vocalico nella cui pronuncia la distanza fra la superficie della lingua e il palato è maggiore (gad.) Ⓘ aperto Ⓓ offen ◇ a) e é stlüt en lere - facile, davert en lēre - ladro p. e. e è stlutt in lĕre - facile, davert in lēre - ladro DeclaraJM, SantaGenofefa1878:III (Badia).

davert (gad., mar., Badia, fas., caz., LD, MdR) ↦ da-

vert.

davia Ⓔ comp. di da + via (Gsell 1989a:150) 6 1833 da via de quël (DeRüM, Nu1833-1995:278)
gad. dea † grd. davia † fod. davia, daveia MdR da via
congiunz.
congiunzione causale (gad., fod. A 1879) Ⓘ perché, dato che Ⓓ weil, da
davia de chel (MdR) Ⓘ perciò Ⓓ deshalb, deswegen, darum ◇ a) Porćì a chësta fosa ne feji ater che promovè la fortüna de sü mütuns, da via de chël che de te’ jogn ariva col tëmp a ciafè de bones intrades. Porçhi a quësta fòsa ne feŝi atr che promovè la fortüna de sü müttuǹs, da via de quël che de tä ĵo[g]n arriva col tëmp a ćiaffè de bonnes intrades. DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:268