Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/265

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


coutura
230


nedura, / de porz̄iei, de vedelame DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.).

coutura (LD) ↦ coutura.

Coz 6 1853 Coz (PescostaC, BracunCoz1853-1994:225)
gad. Coz
topon.
"vila" a san leonardo di badia, sede dell’omonima famiglia nobiliare (gad.) Ⓘ Coz Ⓓ Coz ◇ a) Chël signur da Coz ia San Linert / cola chestiana dl Brach á albü n bastert Ch’l signur da Coz ia San Linert / cola cherstiana dl Brach á abü n bastert PescostaC, BracunCoz1853-1994:225 (gad.); b) Le Pontac da Coz á la lancia tres fora / y dant y do i vá le sanch en malora. L’Pontać da Coz á la lancia tres fòra / y dant y daò i va l’sanch in malora. L’Pontać da Coz á la lancia tres fòra / y dant y daò i va l’sanch in malora. PescostaC, BracunCoz1853-1994:226 (gad.).

Coz (gad.) ↦ Coz.

cracheja Ⓔ trent. cachesa ‹  dtir. krâgse (EWD 2, 293) 6 1870 cráchesa (AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432)
gad. cracheja fas. craches fod. cracheja col. cracheja amp. crachesa
s.f. Ⓜ crachejes
gran quantità, grande carico (fod. Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ mucchio Ⓓ Haufen ◇ a) Viva Vittorio, credendo, che l vegnissa delongo co le mule de Paoletto ciariade de genue a paié duta la cracheja. Viva Vittorio, credendo, ch’el vegnissa de longo colle mule de Paoletto ciariade de genue a pajè dutta le cráchesa. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.).

cracheja (gad., fod., col.) ↦ cracheja.

craches (fas.) ↦ cracheja.

crachesa (amp.) ↦ cracheja.

crafen (amp.) ↦ crafon.

crafon Ⓔ ahd. krâpfo (EWD 2, 295) 6 1833 craffuǹs pl. (DeRüM, MütPastNoza1833-1995:279)
gad. crafun mar. crafun Badia crafun grd. crafon fas. grafon bra. crafon fod. crafon amp. crafen LD crafon MdR crafun
s.m. Ⓜ crafons
specie di gnocco fritto, fatto con un pastone acido, preparato per le grandi feste (gad. A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ crafun Ⓓ Kirchtagskrapfen ◇ a) A l’odëi ch’ël ê inćiamò tanć de crafuns e de canifli e cajincì arostis sö n mësa, mëtel man de pité. A l’odëi ch’ël ê inçhiamò tantg de craffuǹs e de caniffli e caŝinći arrostis seu ‘ǹ mësa, mëttl maǹ de pitté. DeRüM, MütPastNoza1833-1995:279 (MdR).

crafon (grd., bra., fod., LD) ↦ crafon.

crafun (gad., mar., Badia, MdR) ↦ crafon.

crai (fod.) ↦ scrai.

craià (amp.) ↦ scraié.

craie (fas.) ↦ scrai.

craié (Calfosch, fod.) ↦ scraié.

craièr (fas.) ↦ scraié.

cranz Ⓔ dtir. Kranz 6 1865 cranz (DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1)
gad. cranz Badia cranz fas. cranz
s.m. Ⓜ cranc
corona di foglie e di fiori (gad.) Ⓘ ghirlanda, corona Ⓓ Kranz ◇ a) Spo fornësc di giubilati / De nosta bela patria le cranz / Pro nüsc proi veci onorati / De Ciastelrot don Clara Franz. Spo forneisc’ di Giubilati / D’nosta bella Patria ‘l Cranz / Pro nousc’ Proi vecci onorati / D’Ciastellrott Don Clara Franz. DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia) ☝ gherlanda.

cranz (gad., Badia, fas.) ↦ cranz.

craogné (mar.) ↦ craugné.

crapela (bra.) ↦ crepela.

craugnar (moe.) ↦ craugné.

craugné Ⓔ variante lessicalizzata di raugné (Gsell 1991a:109) 6 1807 craugniòva (PlonerM, Erzählung1GRD1807:45)
gad. craugné mar. craogné Badia craugné grd. craunië fas. craugnèr moe. craugnar fod. craugné LD craugné
v.tr. Ⓜ craugna
sgridare qualcuno, specialmente per correggerne gli errori (gad. A 1879, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fod. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ rimproverare Ⓓ schelten, zurechtweisen, beschimpfen ◇ a) Un crauniova n auter, ch’ël rejona da mat, y da musciat. Ung craugniòva ung auter, k’ œl reschòna da matt, y da muschatt. PlonerM, Erzählung1GRD1807:45 (grd.); b) Svardënes dai malans, / Crauniede chëi lumberc Svardënes dai malans, / Krauniëde këi Lumberc PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.).

craugné (gad., Badia, fod., LD) ↦ craugné.

craugnèr (fas.) ↦ craugné.

craunië (grd.) ↦ craugné.

crazé Ⓔ mdh. kratzen ‹ ahd. chrazzȏn (EWD 2, 301) 6 1878 crazzè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:32)
gad. crazé mar. crazé Badia crazè grd. crazé fas. grazèr bra. grazar moe. grazar fod. crazé amp. gratà LD crazé
v.tr. Ⓜ craza
fregare con le unghie su un corpo qualsiasi (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ grattare Ⓓ kratzen ◇ a) Spo ára ma messü cun sü dëic delicac crazé val’ raisc fora dla tera dlaciada, che le sanch intenjô la nëi Spo à la ma m’ssè cung su deitg delicatg’ crazzè val raisc’ fora d’la terra dlacceada, ch’ ‘l sanc intengjō la nei DeclaraJM, SantaGenofefa1878:32 (Badia)
crazé la sela (gad. P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ adulare Ⓓ schmeicheln ◇ a) I sá bëgn che a forza de crazé la sela s’ él slaiché intiermënter en tl cör I sa bengn’ che a forza de crazzè la sella s’ elle slaichè intirmentr in t’ l cour DeclaraJM, SantaGenofefa1878:80 (Badia).

crazé (gad., mar., grd., fod., LD) ↦ crazé.

crazè (Badia) ↦ crazé.

creà (col., amp.) ↦ crié.

creanza (fas., col., amp.) ↦ cherianza.

crear (bra.) ↦ crié.

creatöra (gad., mar.) ↦ creatura.

creatura Ⓔ it. creatura ‹ CREĀTŪRA (EWD 2, 303) 6 1812 creature (GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59)
gad. creatöra mar. creatöra Badia creatüra grd. criatura fas. creatura caz. creatura bra. creatura fod. creatura LD creatura
s.f. Ⓜ creatures
1 ogni realizzazione della potenza creatrice di dio (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1923; L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ creatura Ⓓ Geschöpf ◇ a) En chësta manira proved Idî a sües creatöres In chesta maniera provved’ Iddì a sūs creatures DeclaraJM, SantaGenofefa1878:59 (Badia); b) Este tö creatöra umana? Este tou creatura umana? DeclaraJM, SantaGenofefa1878:90 (Badia)
2 bimbo, fanciullo o figliolo in tenera età (gad. P/P 1966; V/P 1998, grd. G 1879; G 1923; L 1933; F 2002, fas.