Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/257

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


corì
222


qualcosa (gad., grd. F 2002, fas. DILF 2013, fod. Ms 2005) Ⓘ coperto Ⓓ bedeckt ◇ a) chi pecios pé oramai fosc, y i lëgns püch denant sëc y despiá fora, o ma cun n pü’ de fëia ghela, é sëgn curis de rames frësches y tëndres chi p’cceōs pè uramai fosc’, e i lengn’s puc denant secc’ e despià fora, o ma cunung pude fouia ghēla, è ſengn’ curīs d’rames fresches e teindres DeclaraJM, SantaGenofefa1878:45 (Badia); b) A chëstes parores s’é trata Genofefa sö na crëpa curida de müstl A chestes parores s’ è tratta Genofefa souna creppa curida d’must’l DeclaraJM, SantaGenofefa1878:46 (Badia)
corì ite (grd. F 2002, fod. Ms 2005) Ⓘ coprire Ⓓ zudecken ◇ a) Recordete y lauda suvënz i servijes, che t’es giatà, / Cuer ite, y dai autri lascia laudé chëi, che tu es fat. Reccordetë y lòda suënz i servis̄es, chë t’ hès giatà, / Cuër ite, y dai aùtri las̄a laudè chëi, chë tu hès fà. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.) ◆ corì pro (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1923; L 1933; F 2002; DLS 2002, fod. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ coprire Ⓓ bedecken, zudecken ◇ a) te na pera ascognüda inanter lëgns spësc vëighera n büsc curí pro da na rama de n lëgn t’ na pera ascognuda inantr lengn’s spesc’ veighela ‘ng ſbusc’ curì pro dana rama deng lengn’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:33 (Badia) ◆ se corì (gad., grd. F 2002, fas. DILF 2013, fod. Ms 2005) Ⓘ coprirsi Ⓓ sich zudecken ◇ a) Porater plü fistide, co por le nudrimënt, i fajô le pinsier por na iesta da se curí y se defëne l’invern dal frëit Pur at’r plou fistide, che pur ‘l nutriment, i fajō ‘l pingsir pur na iesta da sè curì e s’ defenne l’ingvēr dal freit DeclaraJM, SantaGenofefa1878:55 (Badia)
cuerje.

corì (LD) ↦ corì.

corier Ⓔ it. corriere / dt. Kurier 6 1878 currier (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81)
gad. curier Badia curier grd. curier fas. corier fod. corier amp. corier LD corier
s.m.f. Ⓜ coriers, coriera, corieres
in passato, chi aveva l’incarico di recapitare lettere, dispacci, notizie e simili (gad., grd. F 2002) Ⓘ corriere Ⓓ Bote, Kurier ◇ a) Impó á Sigfrid ciamó en chël de medejim mené n curier a Golo Impò à Sigfrid ciamò in chel dè medesimo m’nè ‘ng currier a Golo DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia); b) ’Cër la fin dl past él capité le curier cun les iestes ala contëssa Cear la fing d’l past elle capitè ‘l currier colles iestes alla contessa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:102 (Badia).

corier (fas., fod., amp., LD) ↦ corier.

coriosité (gad., mar.) ↦ curiosité.

corir (fas.) ↦ corì.

corius (gad., mar., MdR) ↦ curious.

corn Ⓔ CORNU (EWD 2, 270) 6 1763 chor ‘cornua’; cor d’legn ‘tuba’ (Bartolomei1763-1976:72, 75)
gad. corn mar. corn Badia cor grd. corn fas. corn bra. corn fod. corn amp. corno LD corn
s.m. Ⓜ corgn
1 caratteristica protuberanza del capo di molti mammiferi, costituita da tessuto epidermico corneo (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ corno Ⓓ Horn ◇ a) Al mago va a tor al manz per i corgn, ge dasc n pugn sul nas e lo maza. Al mago va a tôr al manz per i chorn gö dasch un puin sul nas ö lo mazza. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:5 (bra.)
2 strumento a fiato in ottone (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ corno Ⓓ Jagdhorn, Horn ◇ a) I corgn do l’ujo, ingherdenî por le bosch I cŏr dò l’uso, ingherdenī pur ‘l bosc DeclaraJM, SantaGenofefa1878:90 (Badia)
corn da ciacia (gad., grd. F 2002) Ⓘ corno da caccia Ⓓ Jagdhorn ◇ a) destaca dal col le corn da ciacia d’arjënt, sbunfa ite n sofl, ch’i crëps ingherdenî da vigni pert lunc y lerch destacca dal cōl ‘l cŏr da ciaccea d’arjent, sbumfa ite ‘ng soffl, ch’i crepp ingherdenì da vigne pērt lunc’ e lerc DeclaraJM, SantaGenofefa1878:98 (Badia).

corn (gad., mar., grd., fas., bra., fod., LD) ↦ corn.

corneta Ⓔ it. cornetta (Lardschneider 1933:181) 6 1828 cornœttes (PlonerM, VedlMut1828-1997:351)
grd. cornëta
s.f. Ⓜ cornetes
piccolo corno (grd. L 1933) Ⓘ cornetta Ⓓ kleines Horn
avei cornetes sul cef (grd. L 1933) Ⓘ essere cornuto Ⓓ gehörnt sein ◇ a) Crive pu te bela Bëtes, / Arëis tost sul cë cornëtes! / Crive pu mé do vosc gust: / Uniuna à si fust! Crìve pu, te bœlla Bêttes, / Aurêis tost, sul ciê cornœttes! / Crive pu me do vost gust: / Ogniùna ha si fust! PlonerM, VedlMut1828-1997:351 (grd.).

cornëta (grd.) ↦ corneta.

corno (amp.) ↦ corn.

coro (Badia, bra., fod., amp.) ↦ cor.

corona Ⓔ CORŌNA (EWD 2, 281) 6 1813 corona (RungaudieP, LaStacions1813-1878:92)
gad. corona mar. corona Badia corona grd. curona fas. corona moe. corona fod. corona amp. corona LD corona
s.f. Ⓜ corones
1 ornamento del capo, a forma circolare, di metallo prezioso e gemme (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ corona Ⓓ Krone ◇ a) ve prëie mo leprò dl gran don de sté scialdi te vosc sant amor y timor nfin ala mort, per recever la curona dla gloria n ciel ve preje mò le prò del gran don de ste schaldi te vosch sant amor i timor in fin alla mort, per retschöver la corona della gloria in tschiel RungaudieP, LaStacions1813-1878:92 (grd.); b) Beat chël che tëgn fora la proa, tantosc ch’al sará porvé ciará, arál la corona dla vita impormetüda da Idî a chi che l’ama y i sorvësc; la corona dla vita é ’ci a os conzedüda. Beato chel che tengn’ fora la prova, tantosc’ ch’el sarà porvè cearà, arrāle la corona d’la vita impormettuda da Iddì a chicche l’ama e i serv; la corona d’la vita è ci a os conzeduda. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:117 (Badia)
2 per metonimia, il sovrano stesso, l’istituzione regia, ossia quell’organo costituzionale di cui è titolare il re (gad., fas., fod.) Ⓘ corona Ⓓ Krone ◇ a) l’é deventà un severiscimo persecutor contro ogneun, da alora en poi avesse fat valch contro l’onor de la sova corona l’è deventà un severissimo persecutor contro ognun, da allora ‘n poi avezze fat valch contro l’onor della zoa corona SommavillaA, DecameronIXMOE1875:640 (moe.); b) a deventé n dër rigorus paiadú de düc, co cuntra le onur de söa corona fajess valch da chël ennant a deventè n dęrt regorus pajadù de dötg, cho cuntra le onur de süa corona fassessa valc da chel inant PescostaC, DecameronIXMAR1875:651 (mar.); c) a deventé n rigorosiscim porseghitadú de vi-