Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/254

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


coral
219


G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ uccidere, assassinare, ammazzare Ⓓ töten, ermorden, umbringen ◇ a) Mosé á comané a nos tai comandamonc, che na tara mësson copé con peres. Mosé ha commané a nos in te i commandamantg, che na tala méssung copé cun pères. HallerJTh, MadalenaMAR1832:154 (mar.); b) Pian, pian l’usc é vert e son jit / A veder chi che l’é, e un l’à dit: / "Chisc mostri se i troon / Sta sera scì i copon." Plan, plan l uš he vert e son žit / A vedér ki ke l è, e un la dit: / "Kis mostri sé i troóng / Sta sera ši i kopóng." BrunelG, MusciatSalin1845:3 (bra.); c) sce valgügn me nominëia chëra desgraziada, le copi se valgungn’ mè nomineia chella desgraziada, ‘l copi DeclaraJM, SantaGenofefa1878:31 (Badia)
copé ju (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. DLS 2002, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ uccidere, sterminare Ⓓ umbringen, ausrotten ◇ a) al ê ’ci gnü copé jö na gran cuantité de porcí salvari y de cerfs el ē ci gnu coppè jou na grang quantitè d’purceì salvari e d’cerf DeclaraJM, SantaGenofefa1878:90 (Badia).

copé (gad., mar., fod., LD) ↦ copé.

copè (Badia) ↦ copé.

copèr (fas.) ↦ copé.

copia Ⓔ it. copia ‹ CŌPIA (EWD 2, 269) 6 1878 copies f. pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:85)
gad. copia Badia copia grd. copia fas. copia fod. copia amp. copia LD copia
s.f. Ⓜ copies
trascrizione fedele di uno scritto originale (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ copia Ⓓ Abschrift, Kopie ◇ a) Deplü ciafâl tröpes composiziuns de lëtres, che spirâ i plü nobli sentimënc d’amur y fedelté ad ël, de chëres, ch’ël ne n’â recevü degönes copies D’plou ceaffāle trouppes composiziungs d’lettres, che spirā i plou nob’li sentimentg’ d’amur e fedeltè ad el, d’chelles, ch’el nen ā r’cevù d’gunes copies DeclaraJM, SantaGenofefa1878:85 (Badia).

copia (gad., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦ copia.

copià (amp.) ↦ copié.

copiar (bra.) ↦ copié.

copié Ⓔ it. copiare (EWD 2, 269) 6 1873 copià (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31)
gad. copié Badia copié grd. cupië fas. copièr bra. copiar fod. copié amp. copià LD copié
v.tr. Ⓜ copia
ripetere o imitare passivamente parole, atteggiamenti, maniere altrui; far proprî i concetti d’altri; plagiare (fod. Pz 1989; Ms 2005, amp. C 1986) Ⓘ copiare Ⓓ nachmachen, nachahmen ◇ a) I fotografe, i pitore / Canche i sente ra novitas / Come mate dute core / Par fei grupo, e par copià. I fotografe, i pittore / Canche i sente ra novitàs / Come matte dute corre / Par fei gruppo, e par copià. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31 (amp.) ☝

do.

copié (gad., Badia, fod., LD) ↦ copié.

copièr (fas.) ↦ copié.

cor Ⓔ it. coro / dt. Chor 6 1821 kor (PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57)
gad. cor mar. cor Badia coro grd. cor fas. cor bra. coro fod. coro amp. coro LD cor
s.m. Ⓜ cors
1 gruppo di persone che cantano insieme (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ coro Ⓓ Chor ◇ a) Coronëis incö le bel cor / De reverendi veci proi Coroneis incoù ‘l bel Coro / D’Reverendi vecci Proi, DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia)
2 il luogo occupato dai cantori, specialmente nelle chiese (gad., grd.) Ⓘ cantoria Ⓓ Chor ◇ a) Lascia piesc y mans sauté! / Y fajëde gran rumor, / Canche Stina vën sul cor. Lasha piesh i mans sautè! / I faʃhëde gran rumor, / Kanke Stina vën sul kor. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57 (grd.); b) Dan calonia él fat sö n bel gran alté, / Y iadedô le cor por soné y cianté Dang calonia elle fatt’ sö ‘ng bell grang altè, / E ía de do l’coro per sonè e tgiantè PescostaC, MëssaPescosta1879:4 (Badia).

cor (gad., mar., grd., fas., LD) ↦ cor.

cor (Badia) ↦ corn.

cör (gad., mar., Badia, moe.) ↦ cuer.

coragio (Badia, caz., bra., fod.) ↦ coraje.

coraia (gad.) ↦ colavia.

coraio (caz.) ↦ coragio.

coraje Ⓔ it. coraggio (EWD 2, 271) 6 1845 koraǧio (BrunelG, MusciatSalin1845:9)
gad. coraje mar. coraji Badia coragio grd. curaje fas. coraje caz. coragio, coraio bra. coragio fod. coragio amp. corajo LD coraje
s.m. sg.
forza morale che mette in grado di affrontare difficoltà, sacrifici e pericoli (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ coraggio Ⓓ Mut, Tapferkeit ◇ a) Su la speranza che ogneun sie a dormir, / Con coragio i à continuà a jir / I nesc eroi con Recin / Fin che i é rué via Salin. Su la speranza ke ognùn sia a dormìr, / Kon koraǧio i ha kontinuà a žir / I neš eroi kon Rečing / Fin ke i è ruè via Salìng. BrunelG, MusciatSalin1845:9 (bra.); b) E che te ebes el corajo / Dà un spetacolo [in] paes / Pó ben esse E che, te èbbes el coraggio / Da un spettacolo paes / Pό ben èsse Anonim, ManageriaComunal1873-1973:39 (amp.); c) n düca de gran nobilté, da düc respeté nia manco por süa bravöra y le gran coraje tles batalies ng duca de gran nobiltè, da duttg’ respettè nia manco pur sua bravura e ‘l grang coraggio t’ les battalies DeclaraJM, SantaGenofefa1878:110 (Badia)
interiez.
esortazione a non perdersi d’animo, a resistere, a perseverare (gad.) Ⓘ coraggio, animo Ⓓ nur Mut ◇ a) Coraje, compagns, avanti. Coraggio, compangn’s, avanti. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:110 (Badia)
fé coraje (gad., amp. DLS 2002) Ⓘ incoraggiare Ⓓ ermutigen ◇ a) "Püra infelize, ch’i sun", sospirâra, "ch’ i ne pó avëi le confort de n sacher minister, che, plié a mi let da mort, me fejes coraje, me sporjes le pan dla vita "Pura infelize, ch’i sung", sospirāla. "ch’ i nè po avei ‘l confort deng sacro ministro, che, p’liè a mi lett da mort, mè feje coraggio mè sporje ‘l pang dla vita DeclaraJM, SantaGenofefa1878:70 (Badia).

coraje (gad., fas., LD) ↦ coraje.

coraji (mar.) ↦ coraje.

corajo (amp.) ↦ coraje.

coral Ⓔ nordit. coràl ‹ CORALLUM (EWD 2, 275) 6 1856 corai m. pl. (BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:254)
gad. coral Badia corè grd. curel fas. corèl bra. coral moe. coral fod. corel col. coral amp. coral LD coral