Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/244

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


consonant
209


1 suggerimento, esortazione, avvertimento e sim. che si dà a qualcuno per aiutarlo in qualcosa (Badia, col. Pz 1989, amp. A 1879; DLS 2002) Ⓘ consiglio Ⓓ Rat, Ratschlag ◇ a) Ci ch’al é por mia bocia süta chësta fontana, chël é por mia anima, o Signur, osta dotrina y üsc consili Cicch’ el è pur mia boccia sūta chesta fontana, chel è pur mia anima, o Signur, osta dottrina e ousc’ consili DeclaraJM, SantaGenofefa1878:40 (Badia)
2 colloquio, consultazione di più persone per discutere e risolvere questioni di una certa importanza (fas.) Ⓘ consiglio Ⓓ Beratung ◇ a) Piens de vin e piens de rost / I à fat l consilio sa Grava l’ost. / O bela! da le doudesc de not / Con ogneun te man n got. Plens de ving e plens de rost / I a fat l konsìglio sa Grava l ost. / O bella! da le dòudeš de not / Kon ognùn te man ‘n got. BrunelG, MusciatSalin1845:6 (bra.)
3 organo o ente collegiale con funzioni varie (amp. DLS 2002) Ⓘ consiglio Ⓓ Ausschuss, Vorstand ◇ a) Chel consilio che sortia / Da ra urna eletoral. Chel consiglio che sortia / Dara urna al lettoral. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:29 (amp.)
consei.

consilio (Badia, fas., bra., amp.) ↦ consilio.

consolà (col., amp.) ↦ consolé.

consolar (bra.) ↦ consolé.

consolazion Ⓔ it. consolazione (EWD 2, 262) 6 1838 consolaziung (AgreiterT, ConLizonza1838-1967:134)
gad. consolaziun mar. consolaziun Badia cunsolaziun grd. cunsulazion, cunselazion fas. consolazion bra. consolazion fod. consolazion amp. consolazion LD consolazion
s.f. Ⓜ consolazions
sollievo morale, conforto (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ consolazione Ⓓ Trost ◇ a) No spetede al monn / Da ciafé confort, consolaziun, / Mo sperede en Dio y so sant ennom / Gnará en aiüt te vigne afliziun. No spötödö al mon / Da tschafö congfort - consolaziung / Mo spörödö ‘ng Dio i so sant ng Nom / Gnarà ‘ng najut tö vignö affliziung. AgreiterT, ConLizonza1838-1967:134 (mar.); b) ëis bona ciera, y sëis bel cueciun! Chësta ie per me na pitla cunsulazion, dij Jan ëis bòna ciöra, y sëis böllcuecen! Chësta jè per më na pitla consulazioŋ, diŝ S̄aŋ VianUA, JanAmalà1864:200 (grd.); c) arivada a Cipri é stata maltratada vilanamenter da omegn catives, de che la se n’à abù a mal zenza consolazion arrivada a Cipri è stata maltrattada villanamenter da o̱mini cattives, de chö la sen ha avù a mal zenza co̬nso̬lazio̬n RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); d) de chësta cossa i dorôra zënza consolaziun y ara s’á ponsé de jí dal Re a se baudié dẹ casta co̮sa i do̮ro̲v’la zåinza co̮nso̮laziun, e alla s’ ha pẹnsè dẹ ži dal Re a sẹ bao̮diö PescostaC, DecameronIXBAD1875:652 (Badia); e) ruada a Cipri éla stada maltratada vilanamenter da cativi omegn, de chëst la se n à bù permel zenza consolazion ruåda a Cipri ẹlla stada maltrattada villanamẹnter da cattivi o̲mẹni, de cast la sẹn ha abú per mẹl zenza consolazion PescostaC, DecameronIXFOD1875:655 (fod.); f) Da chësc vëigon, che bones animes tira fora dla s. religiun maius consolaziuns Da chesc’ veigung, che bones animes tira fora dla s. Religiung maiùs consolaziungs DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15 (Badia).

consolazion (fas., bra., fod., amp., LD) ↦ consola-

zion.

consolaziun (gad., mar.) ↦ consolazion.

consolé Ⓔ it. consolare ‹ CŌNSOLĀRE (EWD 2, 262) 6 1813 cunsola (RungaudieP, LaStacions1813-1878:90)
gad. consolé mar. consolé Badia consolè grd. cunselé fas. consolèr caz. consolèr bra. consolar fod. consolé col. consolà amp. consolà LD consolé MdR consolè
v.tr. Ⓜ consoleia
sollevare moralmente da uno stato di afflizione, confortare, incoraggiare (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ consolare Ⓓ aufmuntern, trösten ◇ a) Gejù cunsola la dones che bredla. Giesu cunsola la donnes che bredla. RungaudieP, LaStacions1813-1878:90 (grd.); b) sc’ ëi é amarà, và a i ciafè e a i vijité int’ i sü ospedês, i consola, i instruësc, i conforta, in soma ch’i fej tüt ći che prescrî nosta santa religiun ŝ’ ëi é amarà, va ai ćiaffè e ai viŝité int’ i sü ospedès, i consola, i instruësc, i conforta, iǹ somma ch’i feŝ tüt çhi che prescrì nosta santa religiuǹ DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266 (MdR); c) Canche chësc l à udù, criva ël de l cunsulé dijan: Ah, cumpere, ncuei me per, che no stajëis nia mel Càŋchè chëst l’hà udù, criva ël del cunsolè dis̄àŋ: Ah, cumpère ëncoi më pèr, che no stas̄ëis nia mèl VianUA, JanAmalà1864:200 (grd.); d) Vé! dui primizianc impé / Incö odunse pro alté, / Morc y vis a consolé. Ve! dui Primizianti impè / Ingcou udungse pro Altè, / Mortg’ e vìs a consolè. DeclaraJM, MaringSopplà1878:3 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ consolés, consoleda, consoledes
che dà conforto, rasserenante, incoraggiante (gad.) Ⓘ confortante, consolante Ⓓ tröstlich ◇ a) Golo é vit plü agn en chël stat de desperaziun, y ne savun, sce süa mort sides stada plü consolada. Golo è vitt plou angn’ in chel stato de desperaziung, e nè savung, se sua mort sii stada plou consolada. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:126 (Badia)
se consolé (gad., fas. DILF 2013, fod. Ms 2005, amp., MdR) Ⓘ consolarsi Ⓓ sich trösten ◇ a) Ma fèr noza, e se consolèr se cognea; perché tie fra chiò l’era mort, e l’é ressuscità; l’era perdù, e se l’à troà. Ma fer nozza, e se consolér se cognéa; perché to fra cgló éra mort, e l’é risuscitá; l’éra perdú, e sel a troá. HallerJTh, FigliolProdigoCAZ1832:146 (caz.); b) Cotant da inré pò n pere se consolè de tüć sü mütuns, scemia, ch’ël à porvè de dè a tüć la medema bona educaziun? Còtant da inré pò ‘ǹ père se consolè de tütg sü müttuǹs, ŝemìa, ch’ël ha porvè de dè a tütg la medemma bonna edücaziuǹ? DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:264 (MdR); c) el me cuor el se consola / el me souta ca inz’ el sen! el me cuor el se consola / el me souta ca inz’ el sen! DegasperF, ARaMeNoiza1860*-1975:109 (amp.); d) zonza speranza de se vendiché, almanco por se consolé de söa mëia, s’ á ponsé de orëi mincioné la meseria dal re zǫnza sperǫnza de se vendichè, almancǫ pǫr se consǫlè de süa måja, s’ ha pǫnsè de ǫręi minćonè la meseria dal Rè PescostaC, DecameronIXMAR1875:650 (mar.); e) porcí che vign’ann porta les medemes mudaziuns: consolëiete cuindi da sëgn inant, che do l’invern vëgnel atira l’aisciöda purcicche vign’an porta les medemmes mudaziungs: consolete quindi da ſengn’ inant, chè dō l’ingvēr vegn’l attira l’ainsceuda DeclaraJM, SantaGenofefa1878:54 (Badia).

consolé (gad., mar., fod., LD) ↦ consolé.

consolè (Badia, MdR) ↦ consolé.

consolèr (fas., caz.) ↦ consolé.

consonant Ⓔ it. consonante / dt. Konsonant 6 1878 consonanti (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:III)
gad. consonant Badia cunsonant grd. cunsonant fas. consonant fod. consonánt LD consonant