Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/241

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


conforté
206


V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ confortare Ⓓ trösten, ermutigen ◇ a) e che, sc’ ëi é amarà, và a i ciafè e a i vijité inte i sü ospedês, i consola, i instruësc, i conforta e che, ŝ’ ëi é amarà, va ai ćiaffè e ai viŝité int’ i sü ospedès, i consola, i instruësc, i conforta DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266 (MdR)
p.p. come agg. Ⓜ confortés, conforteda, confortedes
che ha trovato coraggio; consolato (gad.) Ⓘ confortato, incoraggiato Ⓓ getröstet, ermutigt ◇ a) Do chëres parores se sintîra l’anima döt confortada Dō chelles parores sè sintìla l’anima dutt confortada DeclaraJM, SantaGenofefa1878:15 (Badia)
se conforté (gad. A 1879; V/P 1998; DLS 2002, grd. Ma 1950; F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ rallegrarsi Ⓓ sich freuen ◇ a) Da pice insö me recordi, che bones porsones se confortâ, de ciafé […] la vita de S. Genofefa stampada te nosc lingaz ladin. Da picce ingsou me recordi, che bones persones sè confortā, de ceaffè […] la vita d’S. Genofefa stampada te nosc’ lingaz lading. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:IV (Badia); b) Y canch’ara se confortâ söl prinzipio dl’aisciöda a odëi n rai de sorëdl E cang ch’ella se confortā soul prinzipio d’la insceūda a udei ‘ng raggio d’sored’l DeclaraJM, SantaGenofefa1878:39 (Badia).

conforté (gad., mar., fod., LD) ↦ conforté.

confortè (Badia) ↦ conforté.

confortèr (fas.) ↦ conforté.

confront Ⓔ it. confronto (da FRŌNS) (EWD 2, 239) 6 1878 confronto (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:63)
gad. confrunt Badia confront grd. cunfront fas. confront fod. confront col. confronto amp. confronto LD confront
s.m. Ⓜ confronc
comparazione, raffronto (gad. A 1879; Ma 1950, grd. A 1879; L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ confronto Ⓓ Vergleich
en confront a (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002, fod. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ in confronto a Ⓓ im Vergleich zu ◇ a) anzi le plü bel de sarëgn da d’aisciöda é, en confrunt ala belëza y ala löm dl Paraisc, nia plü co na nöt crödia y foscia d’invern anzi ‘l plou bell dè serengn’ da d’aingsceuda è, in confronto alla bellezza e alla lum d’l Paraisc’, nia ploucche na noutt crudia e foscea d’ingvēr DeclaraJM, SantaGenofefa1878:63 (Badia).

confront (Badia, fas., fod., LD) ↦ confront.

confronto (col., amp.) ↦ confront.

confrunt (gad.) ↦ confront.

confujo (Badia, fas., fod., amp.) ↦ confus.

confus Ⓔ dt. konfus / it. confuso ‹ CŌNFŪSUS (EWD 2, 240) 6 1878 confuja (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:92)
gad. confus mar. confus Badia confujo grd. cunfus fas. confujo bra. confus fod. confujo amp. confujo
agg. Ⓜ confusi, confusa, confuses
1 che manca di chiarezza, precisione, lucidità e simile (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99, fod. A 1879, amp. A 1879) Ⓘ confuso Ⓓ verwirrt ◇ a) Le conte ê smort dal orur, al i gnô scür dan i edli, y l’anima confusa ne podô capí les parores ‘L conte ē smort dal orror, el i gnea scur dang i oudli, e l’anima confuja nè pudō capì les parores DeclaraJM, SantaGenofefa1878:92 (Badia)
2 messo insieme disordinatamente, senza criterio (gad., grd. F 2002) Ⓘ confuso Ⓓ unordentlich, konfus ◇ a) ragio de sorëdl o lominus de löna degun, en modo che la figöra de chë orida abitaziun comparî ciamó plü confusa y malinconica raggio de sored’ l o luminùs de luna degung, in modo, che la figura de chell’ orrida abitaziung comparì ciamò plou confusa e malinconica DeclaraJM, SantaGenofefa1878:13 (Badia).

confus (gad., mar., bra.) ↦ confus.

conosce (amp.) ↦ conesce.

conoscenza (col.) ↦ conescenza.

conoscënza (MdR) ↦ conescenza.

conpagn (amp.) ↦ conpain.

conpagnia (amp.) ↦ compagnia.

conpaign (amp.) ↦ conpain.

conpain (amp.) ↦ compagn.

conparì (amp.) ↦ comparì.

conpascion (amp.) ↦ compascion.

conpatì (amp.) ↦ compatì.

conpletà (amp.) ↦ completé.

conpra (amp.) ↦ compra.

conprà (amp.) ↦ cronpà.

conquistar (bra.) ↦ concuisté.

conquistèr (fas.) ↦ concuisté.

Conrad 6 1878 Conrad (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28)
gad. Conrad Badia Conrad
antrop.
(gad.) Ⓘ Corrado Ⓓ Konrad ◇ a) Conrad, ara me rump le cör Conrad, ella mè rump ‘l cour DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28 (Badia); b) spezialmënter Conrad i periâ pordonn, de l’avëi arbandonada ala meseria te chi bosć spezialmentr Conrad i pr’iā perdon, d’l’ avei arbbandonada alla m’ſeria te chi bosc’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:103 (Badia).

Conrad (gad., Badia) ↦ Conrad.

consacrà (amp.) ↦ consacré.

consacrar (bra.) ↦ consacré.

consacrazion Ⓔ it. consacrazione (EWD 6, 189) 6 1879 Consacraziung (PescostaC, MëssaPescosta1879:5)
gad. consacraziun mar. consacraziun Badia consacraziun grd. cunsacrazion fas. consacrazion fod. consacrazion amp. consacrazion LD consacrazion
s.f. Ⓜ consacrazions
trasformazione liturgica del pane e del vino nel corpo e nel sangue di cristo (gad., fas. DILF 2013) Ⓘ consacrazione Ⓓ Wandlung, Konsekration ◇ a) Sëgn él le momënt dla Consacraziun, / Le plü sant dla gran tremenda funziun Sang elle l’momaint d’la Consacraziung, / L’plö sant della grang tremenda fonziung PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia).

consacrazion (fas., fod., amp., LD) ↦ consacrazion.

consacraziun (gad., mar., Badia) ↦ consacrazion.

consacré Ⓔ it. consacrare (Gsell 1996b:255) 6 1878 consagrè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:17)
gad. consacré mar. consagré Badia consagrè grd. cunsagré fas. consacrèr bra. consacrar fod. consacré amp. consacrà LD consacré
v.tr. Ⓜ consacreia
1 destinare al culto, rendere sacro con solenne rito religioso (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ consacrare Ⓓ weihen, konsekrieren ◇ a) chël bun vësco, ch’â dé adöm Genofefa y Sigfrid, consacrâ en chël de na dlijia nöia chel bung vesco, ch’ā dè adum Genofefa e Sigfrid, consagrā ing chel dè na dlisia nouia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:111 (Badia); b) Bele por consëi de Genofefa